Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile Çin ortasında yaşanan teknoloji çekişmesi “çip savaşı” ile doruk noktasına ulaştı. İki ülke ortasında 2019 yılında Çinli teknoloji şirketi Huawei’ye uygulanan yaptırımlarla dünya gündemine taşınan çekişme, çip kısıtlamaları ile yine tırmanışa geçti.
Çin öne mi geçiyor?
Bir periyot zihinlere kalitesiz mallar olarak kazınan Çin malı eserler, Çin’in dijital periyotta yaptığı atılımların akabinde tam karşıtı bir algı oluşturmaya başladı. Gerçekten Çin, üstüne yapışıp kalan “kalitesiz eser üreten ülke” damgasından kurtulmak için açıkladığı “Made in China 2025” planıyla, dünyanın en yüksek teknoloji üreten ülkesi olmayı hedefliyor.
Birçok teknoloji uzmanı, yakın bir gelecekte Çin’in büyük bir güç olacağını öngörüyor. Google’ın çatı şirketi Alphabet’in eski lideri Eric Schmidt, Çin’in yapay zekâ alanında en geç 2025’e kadar ABD’yi geçmiş olacağını savunuyor. AI Superpowers kitabının muharriri ve Google Çin’in eski lideri Kai-Fu Lee’ye nazaran de durum şimdiden Çin’in lehine dönmüş durumda.
Teknoloji şirketleri zirvede
Bundan dört, beş sene öncesine kadar dünyanın en büyük 20 teknoloji şirketi listesinde kendine yer bulamayan Çin’in Memleketler arası marka kıymetlendirme kuruluşu Brand Finance tarafından hazırlanan “Dünyanın En Bedelli 500 Markası-Global 500-2022 Araştırması”na nazaran şu anda en bedelli 20 şirket listesinde 7 şirketi mevcut.
ABD ise listeye 9 şirketini sokarken, listedeki en bedelli 5 şirkete de mesken sahipliği yapıyor. Listenin büyük çoğunluğu ise teknoloji şirketlerinden oluşuyor. Listenin birinci 4 sırasında yer alan Apple, Amazon, Google ve Microsoft teknoloji şirketlerinin son devirde ne derece değerli hale geldiğini gösterir nitelikte bulunuyor.
Pentagon’dan istifa eden baş yazılım sorumlusu Nicolas Chaillan‘ın Çin’in yapay zekâ konusunda ABD’yi geçtiğini söylemesi ise ABD tarafından gelen en çarpıcı itiraf olarak dikkatleri çekti. Chaillan, “Çin’e karşı 15-20 yıl içinde hiçbir rekabet bahtımız yok. Şu an bu, bitmiş bir sorun. Bana nazaran çoktan bitti” tabirlerini kullanmıştı.
Information Technology and Innovation Foundation isimli fikir kuruluşuna nazaran ise içinde bilgi teknolojilerinin de bulunduğu pek çok alanda Çin’in ABD’yi geçmesi bekleniyor.
400 milyar dolara ulaştı
Çip ihracatında ise Çin’in açık orta üstünlüğü dikkati çekiyor. Statista bilgilerine nazaran, içine Tayvan ve Hong Kong’u da alan Büyük Çin göz önüne alındığında 2020 yılında Çin’in mikroçip ihracatı 400 milyar dolara ulaştı. 2021 yılında ise Çin’in ihracatı 522 milyar dolara düzeylerini gördü. Çin listede birinci sırada yer alıyor. ABD ise 44 milyar dolar olan 2020 çip ihracatını 53 milyar dolara çıkardı ve listede 7. sırada yer aldı.
ABD’den dev çip yatırımı
Tüm bu gelişmelerin akabinde ABD Lideri Joe Biden, çok kıymetli bir atakla ABD ve Çin ortasındaki rekabette güç kaybeden ABD teknoloji kesimine yönelik değerli bir atak yaptı. Biden, ağustos ayında yerli yarı iletken üretiminin artırılmasına yönelik 52,7 milyar dolarlık devlet takviyesi öngören “Çip ve Bilim Yasasını” imzaladı.
Biden, ABD’yi bilim ve teknoloji alanında Çin ile daha uygun rekabet edeceği bir pozisyona getirmeyi amaçlayan yasaya ait, “Çip sanayisinin geleceği Amerika’da üretilecek” sözlerini kullandı.
Çin Devlet Lideri Şi Cinping ise geçen yıl yaptığı konuşmada teknolojik inovasyonların milletlerarası stratejik oyunda en kıymetli savaş alanı olduğunu belirtti. Çin ayrıyeten, uzun vakittir özel kesimi yapay zeka ve çip çalışmalarına yönlendirmek için ağır efor gösteriyor.
ABD ile Çin ortasındaki rekabeti bu haftaki sayısına taşıyan The Economist mecmuası ise Çin hükümetinin çip yatırımlarına 20 milyar dolarla 2014 yılında başladığını ve 30 milyar dolar daha yatırım yaptığını yazdı. Dergiye nazaran Çin devleti birebir vakitte ülkedeki en büyük yatırımcı pozisyonunda.
Yaşanan son gelişmelerin akabinde çip savaşı adeta en ateşli günlerini yaşıyor. ABD idaresi, Çin’in askeri gücü için muhtaçlık duyulan kritik teknolojilere erişimini engellemek emeliyle gelişmiş çiplerin ülkeye ihracatına yönelik yeni kısıtlamalar getirmesinin akabinde iki taraftan farklı ataklar gelmeye devam ediyor.
Vatandaşlık kaybedilebilir
South China Morning Post’ta yer alan makaleye nazaran, ABD hükümetinin Çin’deki vatandaşlarını muhakkak kimi çip fabrikalarında çalışmayı yasaklaması sonrasında Çin merkezli Naura Technology Amerikan vatandaşlarının AR-GE alanındaki çalışmalarını durdurmalarını istedi.
Sözkonusu kısıtlamaların bir adım öteye giderek, Çin’deki fabrikalardaki ABD’li çalışanların işlerini bırakması ya da Amerikan vatandaşlığını kaybetmesiyle sonuçlanması da beklentiler ortasında.
The Economist’e nazaran, Amerika’da çalışan dünyanın en âlâ yapay zeka araştırmacılarının 3’te 2’si yabancı kökenli olarak biliniyor. Çin ise büyük oranda Çinli mühendisleri ve araştırmacıları istihdam ediyor.
Krizin en çok etkilediği sektörler
Çip krizi sebebiyle pek çok dalda üretim etaplarında önemli meseleler yaşanırken kimi dallar bu krizde çok ağır yara aldı. Bunların başında ise otomotiv dalı geliyor. Dünyanın en büyük araç üreticilerinden biri olan ABD de çip krizinden etkilendi. Washington Post’un haberine nazaran, Avrupa ve Amerika’da 17 otomotiv fabrikası ya üretimlerini durdurdu ya da yavaşlattı.
Tüketici elektroniği çip krizinin etkilediği alanlardan biri olarak öne çıkıyor. Laptoptan akıllı telefonlara, fotoğraf makinelerinden oyun konsollarına kadar pek çok aygıtın vazgeçilmezi olan çiplerin yokluğu bu eserlerin fiyatlarında büyük artışlar yaşanmasına neden oldu.
Ev aletleri kategorisi de çip krizinin zorladığı dallar ortasında yer alıyor. Çin ve ABD’nin en büyük üreticiler ortasında yer aldığı bu kesimde de çipler büyük bir kıymete sahip . Çip krizi nedeniyle robot süpürge, çamaşır makinesi ve televizyon üzere konut aletlerinin üretiminde problemler yaşanıyor.