6 Şubat 2023 sabahı saat 04.47’de gerçekleşen 7.7 şiddetindeki Kahramanmaraş Zelzelesi, o sabah uyandığımızda duyduğumuz birinci şey oldu. Birinci anın şokunu, ıstırabını ve dehşetini atlattıktan sonra hepimiz bir şey yapma dileğiyle dolduk. Haberi, ailemize ilişkin Whatsapp kümesinden öğrendim. Ben kümedeki bildirileri yeni okuyorken, kız kardeşim çoktan Maltepe Belediyesi’nin yardım tertibine dahil olmuş bize oradan haberler iletiyordu. Sarsıntısı duyar duymaz, bir şey yapmak üzere oraya koşmuştu.
Birkaç saat içinde oradaki kaostan, koli yokluğundan, dağınıklıktan bahsettiği bildiriler gelmeye başladı. Akşam olduğunda yardımların hem ölçüsü hem de merkeze ulaştırılma biçimi, ekstra bir insan kaynağını ve vakit gereksinimini doğurmuştu. Esasen çok geçmeden yüzlerce noktada emsal bir kaos olduğunu duyduk. Bu kaos sonraki günlerde ülkece baş etmemiz gereken bir lojistik ve dezenformasyon meselesine dönüştü. Yardımlar ve gereksinimler çığ üzere büyüyor lakin organize olunmadığı ve koordine edilmediği için bu eforlar, her cephede yeni kaos başlıklarını da beraberinde getiriyordu.
Gönüllülük çok hoş lakin çeşmeyi boşa akıtmamalı
Gönüllülük kesinlikle kurumsallaştırılması gereken bir olguymuş, ben bunu artık anladım. Kurumsallaştırmak yani düzgünlüğü odaklamak, merkezlemek ve sistematize ederek sürdürülebilir hale getirmek. Biz Türkiye olarak felaket anlarında süratlice birlik olabilen bir milletiz, bu tamam. Kişisel reflekslerimiz de dayanışma konusunda çok düzgün, bu da tamam. Fakat sıkıntıların çapı büyüdüğünde, düzgün niyetli tekil uğraşlarımızın da bir dramatik figüre dönüştüğü kaos da kaçınılmaz.
Depremin yıkıcı tesiri aşikâr ki ülkemizi çok uzun vakit boyunca zorlayacak. Kısa vadede ise yani önümüzdeki bir yılı temel alalım, yapılması gereken çok fazla işimiz olacak. Üstelik şu an tüm kaynaklarımızı zelzeleden etkilenen 10 ile yönlendirmiş durumdayız, mümkün yeni bir felaket hakikaten sonun başlangıcı olabilir. O halde, mevcut kuralları ve mümkün olumsuz ihtimalleri göz önüne alarak ferdî konumlanmamızı süratlice karara bağlamakta yarar var.
Kendini neye adayabilirsin?
Ülkende ve dünyada en çok canını sıkan eksiklik ne? Soruyu daraltalım, ülkende neyin daha düzgün olmasını isterdin? Senin en yüksek toplumsal ve toplumsal bedellerin hangileri? Politik, toplumsal, kültürel, türel ya da çevresel, hangi toplumsal temalarda elini taşın altına koyabilirsin? Toplumsal istikrar, refah, eğitim, sıhhat, kültür, spor, bilim, ağaçlar, Caretta carettalar, çocuklar, bebekler, gençler, yaşlılar… Var mı kendini adayabileceğin bir yara?
Örneğin ben kendi gönüllülük alanımı buldum. Kültür, sanat ve eğitim. Kendimi bu hususlardaki eksiklerin giderilmesine adayabilirim. Öğrenciler ve yetişkinler için bu başlıklarda pek çok çalışmaya katılabilirim. Kendimden örnek vermişken, şunu ekleyeyim. Ben de bu vakte kadar akıl edip de bir STK’ya üye olmamışım. Kendi gönüllülüğüm daima ferdî kalmış. Bağışlar yapmışım, yardım kampanyalarına kişisel olarak katılmışım, gençlere konser biletleri ve okumak istedikleri kitapları almışım lakin bu beni tekrar de bir istekli yapmıyor.
Türkiye gönüllülükte en son sıralarda
Bir yardım kuruluşuna nakdi bağış yapmak, bir kuruluşta istekli hizmette bulunmak ya da gereksinim sahibi ve tanımadığı birine yardım etmek üzere başlıklar üzerinden dünya ülkelerinin değerlendirildiği Dünya Bağışçılık Endeksi 2021 raporuna nazaran Türkiye’nin bağışçılık skoru %31 ve bu, sıralamada 114 ülke ortasında 78.sıraya tekabül ediyor. Raporun ayrıntılarında Türkiye, tanımadığı birine yardım etmede %59 ile 48., STK’lara bağış yapmada %25 ile 75. ve gönüllülük için vakit harcamada %10 ile 99. sırada yer alıyor. Beğenilen, bu araştırmanın sonuçlarını değerlendirirken göz önüne alınması gereken pek çok sosyolojik parametre var. Nihayetinde biz, “bir elin verdiğini öbür el görmeyecek” anlayışına sahip bir ülke olduğumuz için uygunluğumuzun bir görünmeyen iktisadı, ölçülemeyen bir matematiği de var.
SMS ile vakit, zahmet, emek bağışı yapamazsın
Görünen o ki birebir ve nakdî yardım konusunda kötü sayılmayacak reflekslerimiz var ve daha uygun olabiliriz evet lakin istekli çalışmalara vakit ayırma konusunda katiyen daha faal olmalıyız. Ki, kolektivite isteyen bugünkü üzere durumlarda yaşadığımız güç, vakit ve kaynak kaybını en aza indirebilelim.
Yani, tıpkı ve nakdî yardım yetmez “vaktî” yardım lazım. Aksi neye benziyor biliyor musunuz, hani ailelerde olur. Yaşlı ya da hasta anneye Nermin teyze bakar, Engin dayı Almanya’dan gereksinim olursa Euro gönderir ve ama hiçbir işe elini sürmez. Öbür teyze olan Pelin, Nermin’in işi olduğu günler birkaç saatliğine gelir ve müddet dolunca meskenine geri döner… İşte halimiz aslında tam olarak buna benziyor.
Sivil toplum örgütü deyince aklınıza ne geliyor?
Ben 79 doğumluyum. Ferdî hafızamdaki kayıtlar STK deyince karşıma agresif, resmi otoriteyle çatışan ve haydi itiraf edeyim biraz da ürküten fotoğraflar getiriyor. Hafızamda birkaç tane de ağaç diken çocuk fotoğrafı var. Bunu bu sabah şaşkınlıkla fark ettim. O denli sanıyorum ki rastgele bir STK’nın resmi üyesi olmamamın en temel sebebi de bu eski fotoğraflar. Sabah bu fotoğraflara bakınca kendime şunu hatırlattım, “Tamam da daima bu türlü mi? Ne dernekler, ne vakıflar var! Şu kafanı değiştirmenin vakti gelmedi mi?” Geldi, dedim kendime.
Bugün zelzele bölgesinde pek çok sivil inisiyatif misyon yapıyor. Resmî kurumlar ile sivil örgütlenmeler birlikte hareket ediyor. Biz ne yapıyoruz? Biz, o büyük atıl güç, bir ortaya gelse devleşecek gücümüzü bin kesime bölerek tesirini düşürüyoruz. Meğer tam artık bir ortada olup o büyük kayayı yerinden oynatma vakti.
İyiliğin tarafında olmak için büsbütün güzel olmana gerek yok
Bunu neden dedim biliyor musunuz, neyse bunu öbür bir yazıda anlatayım. Bugünün sorunundan uzaklaşmayalım. Ulu Başkanımız, Rehberimiz ve Işığımız Mustafa Kemal Atatürk’ten ilham alalım. Onun amaç odaklılığını, kimsenin olmadığı yerlerde yalnızca kendine ve âlâ şeylerin mümkün olduğuna olan inancını biz de giyinelim. Göreve atılmak için, içinde bulunduğumuz vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyelim. Çünkü mevcudiyetimiz ve istikbalimiz nitekim de bize bağlı olabilir.
Az evvel ülkelere nazaran gönüllülük oranlarını paylaştım. Anlaşılan o ki gelişmemiş ülkelerde mevcudiyeti ve istikbali korumak için halkın elini taşın altına koyma üzere bir mecburiliği da oluyor. Halk dediğimiz şey, tek tek her birimizden mamul kocaman bir olgu. O halde tarafımızı seçelim; biz düzgünlük, gelişim, adalet ve eşitlik vb. ismine nerede duracağız, ne yapacağız? Kendi STK’mızı nasıl belirleyeceğiz? Hangi unsur ve telaffuz altında bizim gibilerle bir ortaya geleceğiz? Kendinden olmayanın alaşağı edildiği bu çılgınlık periyodunda, tekrar de yeterliliğe inanlardan olarak hangi güzellik yuvasını kendimize yurt edineceğiz?
Hadi tekrar soralım, kendini neye adayabilirsin? Hangi hususta dayanışacağız? Sen, ülken ve insanların için ne yapabilirsin? Yapılan neye dahil olabilirsin? Neyin mevcudiyeti ve istikbali için vakit, zahmet, emek bağışlayabilirsin?
Daha çok ancak çok iş var. Yalnızca para vermek yetmez, bakım vermek için de insan lazım, fikir üretmek, proje gerçekleştirmek ve telaffuz yaratmak için de… Gidip çalışmak için de insan lazım.
Şimdi hepimiz bir düşünelim, “Benim şahsi sıkıntım ne?”