Küresel iktisada dair birçok bahis birikti. Bu yazı biraz uzun ve detaylı olacak. En çok ilgimi çeken mevzuyu birinci olarak paylaşmak istedim.
Global Research isimli dünyaca ünlü ilerici akademisyen ve muharrirlerin yer aldığı sitede “Bir Grafik Her Şeyi Anlatıyor” başlıklı farklı bir yazı gözüme çarptı. Yazıda, Çin’in yükselişi ve ABD’nin global ekonomik hegemonyayı bırakmamak için yaptıkları ele alınıyor. Girişi şöyle:
“Bu grafik, Washington’un Çin’in muazzam büyümesi konusunda neden bu kadar telaşlı olduğunu açıklıyor. ABD’nin neden Tayvan ve Güney Çin Denizi sıkıntılarında Çin’i tahrik etmeye devam ettiğini açıklıyor. Pentagon’un Tayvan Boğazı’na ABD savaş gemileri ve Taipei’ye büyük ölçülerde ölümcül silah göndermeye neden devam ettiğini açıklıyor.
DÜZENİ TEKRAR ŞEKİLLENDİREBİLECEK TEK RAKİP
Washington’un neden Asya’da Pekin’i kuşatmayı ve kışkırtmayı amaçlayan Çin aksisi koalisyonlar yarattığını açıklıyor. Biden idaresinin neden Çin’e karşı ticaret savaşını hızlandırdığını, işletmelerine ağır ekonomik yaptırımlar getirdiğini ve kritik yarı iletkenlerin ithalatını neden yasakladığını gösteriyor.
Çin’in neden ABD Ulusal Güvenlik Stratejisi’nde ‘uluslararası sistemi yine şekillendirme niyeti ve giderek artan bir formda yeteneği olan tek rakip’ olarak seçildiğini açıklıyor. Washington’un neden Çin’i tecrit edilmesi, şeytanlaştırılması ve mağlup edilmesi gereken en büyük ve en güçlü stratejik düşmanı olarak gördüğünü açıklıyor.”
2030’LARDA ÇİN İKTİSADI ABD’Yİ GEÇECEK
Peki nedir bu grafik?
Halen dünyanın en büyük iktisadı olan ABD’nin mevcut durum sürdüğünde ilerleyen yıllarda bu özelliğini kaybedeceğini ve Çin’in hayli büyük bir farkla ABD’yi geride bırakacağını gösteriyor. IMF bilgilerine nazaran, 2022 yılı prestijiyle ABD’nin gayrisafi yurtiçi hasılası (GSYİH) 25 trilyon 35 milyar dolar, Çin’in ise 18 milyar 321 milyar dolar olarak iddia ediliyor.
Tahminlere nazaran, Çin’in ekonomik büyüklüğü 2030’ların başında ABD’yi geçecek ve 2050’de ABD’nin 60 trilyon dolar büyüklüğüne karşılık Çin 100 trilyon doları geçecek. Çin’in kişi başı GSYİH’sı da ABD’nin yarısı kadar olacak.
RUSYA’YI MAKSAT ALAN SAVAŞÇI SİYASETLERİN NEDENİ
Yazar Mike Whitney bu grafiğin Çin’e karşı düşmanca diplomatik darbeleri değil, birebir vakitte Rusya’yı da amaç alan savaşçı siyasetleri da açıkladığını vurguluyor.
Şöyle diyor: “Ukrayna ve Asya’da giderek şiddetlenen yangınlar, “Rus saldırganlığının” yahut ‘kötü Putin’in sonucu değil. Bunlar, Çin’in süratli yükselişini durdurmak ve Amerika’nın dünya tertibindeki baskın rolünü korumak için uğursuz bir jeopolitik stratejinin hayata geçirilmesidir. Bu yüzden dünyanın savaşan bloklara bölünmesini deneyimliyoruz. İşte bu yüzden Avrupa, bu kış tek başına soğuk bir karanlığa ve zorla sanayisizleşmeye itildi.
Tüm bu intihar siyasetleri, Amerika’nın global sistemdeki yüksek yerini korumak için tek bir gaye için uydurulmuştur. Bu nedenle tüm insanlık şu anda bir Üçüncü Dünya Savaşı’nın içindedir; Çin’in dünyanın en büyük iktisadı olmasını engellemek için tasarlanmış bir savaş; ABD’nin global üstünlüğünü korumak için tasarlanmış bir savaş.”
Çok karamsar değil mi? Lakin ne değil ki? Üstteki sanayisizleşme lafı aklıma öteki bir şey getirdi. Global iktisadın başındaki en büyük belalardan biri olan finansallaşma…
YÖNETTİĞİ VARLIKLARIN PAHASI ALMANYA, BİRLEŞİK KRALLIK VE FRANSA EKONOMİLERİNDEN DAHA FAZLA
Blackrock diye bir büyük bir yatırım idare şirketi var. Dünyanın en tesirli şirketlerinden biri ve alanında en büyük.
Yönetimi altındaki toplam varlıkların pahası 2022 yılı prestijiyle 10 trilyon doları buluyor. Almanya, Birleşik Krallık ve Fransa’nın toplam GSYİH’larından (üretilen mal ve hizmetlerin değeri) fazla. En büyük üç varlık idare şirketi BlackRock, Charles Schwab ve Vanguard’ın toplam etkinleri ise 26.25 trilyon dolar. ABD’nin GSYİH’sından fazla…
Finansallaşma, yaşadığımız ve yaşanması olası finansal krizlerin nedenidir. Finans sanayisinin iktisadi hayatın birçok alanına hâkim olması, üretimden kopuş ve karların mal ve hizmet ticaretinden daha çok finansal faaliyetlerden elde edilmesi finansallaşma manasına geliyor.
FİNANSALLAŞMANIN EN HAS ÖRNEĞİ: BLACKROCK
İşte BlackRock, günümüzde finansallaşmanın en has örneği… 30 yılda dünyaya hükmeder hale geldi. 2000 başında yalnızca 165 milyar doları yönetiyordu. Bir öbür varlık idare şirketi, yatırım bankası Goldman Sachs’ın yerini aldı, Biden idaresinin iktisat siyasetlerine BlackRock istikamet veriyor. Goldman Sachs, Obama ve Trump idaresinde iktisat siyasetini yürütüyordu. Bugün BlackRock bu kilit rolü üstleniyor.
Firmanın üst seviye yöneticilerinden Brian Deese, Lider Biden’ın iktisat siyaseti için ana danışmanı olan Ulusal Ekonomik Konsey’in Direktörü… Hazine Bakanı Janet Yellen’ın yardımcısı Adewale Adeyemo ise, daha evvel BlackRock’ın eski yöneticisi ve CEO Larry Fink’in danışmanıydı.
Yine üst seviye yöneticilerinden Michael Pyle, Lider Yardımcısı Kamala Harris’in Kıdemli Ekonomik Danışmanı… Yalnızca ABD değil, İsrail, İngiltere, Almanya, İsviçre ve Meksika’da iktisat siyasetlerinin mevcut ve evvelki üst seviye yöneticilerinden kimileri eski BlackRock çalışanı…
PERDE GERİSİNDE ROTHSCHIELD AİLESİ Mİ VAR?
Aynı vakitte dünyanın en büyük “gölge bankası” zira Aladdin ismindeki risk idare yazılım sistemi ile ABD Merkez Bankası (FED) ve Avrupa merkez bankaları için toplamı 21.6 trilyon doları bulan varlığı ve yapılan tüm süreçleri izliyor. Bu da BlackRock’ı kısmen para yöneticisi ve kısmen de devlet ortağı haline getiriyor.
Bu kadar süratli büyümesi ve gücü BlackRock’ı komplo teorilerine açık bir kurum haline getirdi. Kimi uzmanlar, BlackRock’ın perde gerisinde Rothschild ailesinin yer aldığını, ABD’nin en güçlü şahıslarından CEO’su Larry Fink’in aslında “bir memur” olduğunu savunuyor.
Büyük şirketlerin neredeyse tamamında önemli yatırımları olan BlackRock, Wall Street’teki daima yükselişin gerisinde yatan kurumların başında geliyor. BlackRock’ın ve oburlarının varlık nedeni Wall Street’in ve başka piyasaların daima yükselmesine dayalı… Lakin, pay senetleri fezaya çıkamaz, kesinlikle bir sonu olacak.
“BlackRock: Paramıza Ulaşmak İsteyen Bâtın Bir Dünya Gücü” isminde bir kitap yazan Alman gazeteci Heike Buchter şöyle diyor:
“BlackRock fonları büyük şirketlere hissedar oluyor. Tröst tıpkı vakitte merkez bankalarına, maliye bakanlıklarına, büyük yatırımcıya, devlet fonlarına, Amerikan emeklilik fonlarına, sigortalara ve vakıflara da danışmanlık yapıyor. Bono ve pay senetleri kanalıyla şirketleri finanse ediyor. Dünya finans piyasasında BlackRock’ın parmağının olmadığı çabucak hiçbir alan bulunmuyor.”
BÖYLESİNE ZENGİNLİĞE KARŞIN GLOBAL BESİN KRİZİ YAŞANIYOR
İşte, o denli garip bir dünyada yaşıyoruz ki; dolarların havada uçuştuğu, her yerde kolu olan ve ekonomilerden daha büyük trilyonlarca doları yöneten şirketlerin cirit attığı bir periyotta global besin krizi yaşanıyor.
Evet, Ukrayna-Rusya savaşı nedeniyle tahıl fiyatları yükseliyor. Lakin bu alanda da çok kâr hırsı ve monopolleşme var. Buğday fiyatlarının Londra Borsası’nda geçen yıl Temmuz ayından bu yana yüzde 50’ye yakın artmasında; madalyonun öteki yüzünde “Gıdanın ABCD’si” ismi verilen tekelci şirketler yer alıyor. ABCD dört şirketin baş harflerinin kısaltması: Archer-Daniels-Midland Company, Bunge, Cargill ve Louis Dreyfus…
GIDANIN ABCD’Sİ DAYANILMAZ KÂRLAR AÇIKLADI
Bu şirketler global tahıl ticaretini ve piyasanın yüzde 70’ini hakimiyeti altında bulunduruyor. Ve bu türlü bir devirde inanılmaz kârlar açıkladılar: Cargill, 2022 yarıyılı prestijiyle kârının yüzde 23 artarak 165 milyar dolara çıktığını açıklarken, Archer-Daniels-Midland yılın ikinci çeyreğinde şimdiye kadarki en yüksek kârını yaptığını bildirdi.
Dünyada pandemi öncesindeki 135 milyona oranla bu yıl tahminen 323 milyon insan akut besin güvensizliği içinde olacak ve Lübnan, Yemen, Sudan ve Somali üzere besin ithalatçısı ülkelerde fakirler açlıkla karşı karşıya… Varlıklı ülkelerdeki fakir tüketiciler de masaya yemek koymakta zorlanıyor.
Pandeminin neden olduğu arz şokları ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgali bu yangının kıvılcımı oldu, diyebiliriz. Ateşi hazırlayan ise; global besin sistemindeki çok kr ve spekülasyona dayalı tekelci sistemdi.
BAKALIM LULA NELER YAPACAK?
Brezilya ile bitirelim. Luiz Inacio Lula da Silva; kısaca Lula bir sefer daha devlet lideri seçildi. Muhafazakâr, sağcı Jair Bolsonaro’yu geride bıraktı. Lula, 2003-2010 ortası iki devir başkanlık yapmıştı. Brezilya tarihinde üç periyot başkanlık yapan birinci önder oldu.
Solcu Lula’nın seçilmesi kuşkusuz ABD’nin hiç güzeline gitmedi. Ukrayna savaşının sürdüğü bir devirde resmi olmasa da gelişmekte olan Güneyi temsil eden BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Rusya ve Güney Afrika) üyesi Brezilya’nın başına Amerikan siyasetlerine hiç de sıcak bakmayan bir önder gelmesi Washington açısından pek beğenilen bir durum değil. Seçimden evvel BRICS’in Ukrayna savaşında arabulucu rolü oynayabileceğini söyleyen Lula’nın Rusya yanlısı bir siyaset izlemesi bekleniyor.
BRICS GENİŞLEYEBİLİR, TÜRKİYE DE KATILIR MI?
Ayrıca, Lula devrinde BRICS’in genişlemesi ihtimali de var. Washington merkezli fikir kuruluşu National Endowment for Democracy, Brezilya seçimlerinden çabucak evvel; BRICS’e Arjantin ve İran ile muhtemelen Mısır, Suudi Arabistan ve Türkiye’nin de katılabileceğini, Rusya’nın dünya GSYİH ve nüfusunda kayda kıymet hissesi olan daha fazla ortak arayışında olacağını yazdı.
En kıymetlisi; Lula, rezerv para ABD Doları’na alternatif BRICS para ünitesi arayışını hızlandırabilir. Lula, BRICS’in en büyük eksikliğinin, dolara rakip olacak yeni bir para ünitesini piyasaya sürmemesi olduğu savunuyor. Cezaevinden verdiği bir röportajda şöyle demişti:
LULA, BRICS REZERV PARASINI DÜNYANIN GÜNDEMİNE TAŞIYACAK
“Yeni bir para ünitesini tartışmaya açtığımda, Obama beni aradı, ‘Yeni bir para ünitesi, yeni bir Euro mu yaratmaya mı çalışıyorsun?’ dedi. ‘Hayır, yalnızca ABD Dolarından kurtulmayı deniyorum’ dedim.”
Dolara alternatif arayışının yükselişte olduğu 2022’de BRICS rezerv para ünitesi için beklentiler epeyce parlak ve bu fikrin gerisinde beş üye ülke var. Ayrıyeten bu yıl beş BRICS ülkesinin para üniteleri Euro’dan daha düzgün performans gösterdi.
ABD’DE ENFLASYONUN YAVAŞLAMASI PİYASALARI COŞTURDU
ABD’de enflasyonun yavaşlama belirtileri göstermesi geçen hafta optimistlik yarattı. ABD’de Ekim ayında yıllık enflasyon ekonomistlerin yüzde 8’lik varsayımlarının altında kalarak yüzde 7.7’ye geriledi. Eylül ayında enflasyon yüzde 8.2’ydi. Enflasyonun düşmesi FED’in Aralık ayında 50 baz puanlık mütevazı bir artış yapma ihtimalini güçlendirdi.
Bu ortada, Çin’in kimi Covid kısıtlamalarını hafifletmesi de iyimserliğe katkı yaptı.
S&P 500 endeksi Haziran ayından bu yana en uygun haftasını yaşadı. Endeks haftayı yüzde 5.9 artışla kapatırken, Dow Jones Endeksi de yüzde 4 yükselişle haftayı bitirdi. Perşembe günkü 1.200 puanlık sıçrama Nasdaq’taki yükseliş ise teknoloji paylarının takviyesiyle yüzde 8.1’di.
Avrupa’da da pay senedi piyasaları Mart ayından bu yana en yeterli haftasını yaşadı. Alman DAX endeksi, FED’in faiz artırımlarını yavaşlatacağı beklentileri ve Çin’in birtakım Covid kurallarını gevşettiği haberleriyle haftayı yüzde 5.7 yükselişle kapattı.
Kripto para ünitelerinde ise keskin düşüşler yaşandı. Bitcoin, FTX borsasının resmi olarak iflas müracaatında bulunması nedeniyle iki yılın en düşük düzeyine yaklaşarak hafta içinde yüzde 20’den fazla düşüşle 17 bin doların altına indi. Ethereum da yüzde 25 geriledi.
Diğer yandan İngiliz iktisadı 2022’nin üçüncü çeyreğinde yüzde 0.2 küçüldü. Bu son 1.5 yıldaki birinci daralma oldu.
BU HAFTA NELER OLACAK?
Bu hafta ABD’de kıymetli ekonomik datalar açıklanacak; perakende satışlar, üretici fiyatları ve konut dataları… Ayrıyeten, büyük perakendecilerden gelecek bilançolar izlenecek. Yatırımcılar ayrıyeten, en büyük kripto borsalardan biri olan FTX’in iflas müracaatında bulunmasının başka piyasalara tesirini takip edecek.
Japonya, Hindistan, İngiltere ve Kanada’da enflasyon oranları açıklanacak. İngiltere’de yeni Maliye Bakanı Jeremy Hunt’ın açıklayacağı Sonbahar Bütçesi de kıymetli…
Japonya’dan büyüme oranı ve Çin’den de endüstriyel üretim, perakende satışlar, sabit yatırım bilgileri takip edilecek.
Kaynak: www.globalresearch.ca, Turcomoney, Cumhuriyet, www.opendemocracy.net, www.consortiumnews.com, www.en.wikipedia.org, www.investing.com, www.tradingeconomics.com.