“Hayatı bir anda altüst oldu” lafı birden fazla vakit kulağımıza abartı üzere geliyor. Fakat Sam Bankman-Fried, bir insanın hayatının bir günde nasıl değişebildiğinin en yakın örneği.
30 yaşındaki Bankman-Fried, 8 Kasım gününe kadar o kadar nüfuzlu biriydi ki isminin baş harfleri olan SBF’i duyanlar kim olduğunu kolay kolay anlayabiliyordu. Dünyanın en büyük kripto para borsalarından biri olan FTX’in yanı sıra Alameda Research isimli bir alım satım şirketinin de sahibiydi.
Bloomberg’ün hesaplamalarına nazaran şahsî serveti 15,6 milyar dolar civarındaydı.
Sadece dört yıl içinde kripto para dünyasının en büyük isimlerinden biri haline gelen Bankman-Fried, gözünü ana akım finansa dikmişti.
Bugün ise elinde yalnızca SBF kısaltması ve 1 milyar kaldı.
Ne var ki kripto dünyasıyla ilgili haberleri yakından takip edenler, Bankman-Fried’in yaşadığı çöküşün yaklaşmakta olduğunu aylardır seziyordu. The New York Times’a nazaran, global kripto pazarının büyük çalkantılar yaşadığı devirde, FTX’in “mali temellerinin sallantıda” olduğuna ait haberler de ortalıkta dolanıyordu.
Peki daha bir hafta evvel kripto paranın timsali kabul edilen Bankman-Fried, nasıl bir günde ibret öyküsü haline geldi?
AYNI ANDA BİRDEN FAZLA ŞEY YAPMASIYLA ÜNLÜ
Stanford Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde dersler veren iki profesörün oğlu olan Bankman-Fried, Silikon Vadisi’nde yetişti. Çocukluğu satranç, briç üzere oyunlar oynamakla geçti.
Erkek kardeşi Gabe daha evvel Insider’a yaptığı bir açıklamada, “Çocukken oyun oynarken şöyle bir eğilimi vardı: Şayet oynadığı kutu oyunu eğlenceliyse birebir anda iki oyun birden oynayıp vakit tutardı” demişti.
Kendisini yakından tanıyanlar Bankman-Fried’in birebir anda birçok şeyi yapma maharetlerini sık sık lisana getiriyor. Örneğin Alameda Research’ün eş-CEO’su Caroline Ellison Insider’a, “Çoğu vakit birinci ekranda futbol maçı, ikinci bir ekranda YouTube’da Rihanna klipleri izlediğini görebilirsiniz. Bu esnada üçüncü ekranda iletilerine karşılık verir, dördüncü ekranda alım satım yapar, beşinci ekranda ise telefonla konuşmaktadır. Bunların hepsini tıpkı anda yapar” diye konuşmuştu.
Bankman-Fried Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) fizik okudu. O yıllarda derslerinden çok ders dışı etkinliklere vakit ayırıyordu. Hatta o da Insider’a yaptığı açıklamada, “Günde aşağı üst 1,5 saat ders çalışıyordum, her yere geç kalıyordum. Hakikaten çok ihmalkâr bir öğrenciydim” demişti.
Üniversite yılları Bankman-Fried’in ahlaki görüşlerinin belirlenmesinde tesirli oldu. Bilhassa “etkili hayırseverlik”le ilgileniyordu.
Etkili hayırseverlik insanların vakitlerini, paralarını ve kaynaklarını diğerlerine en düzgün biçimde yardım etmek için nasıl kullanabileceklerini matematiksel hesaplarla belirlemeyi amaçlayan bir felsefi hareket olarak tanımlanıyor.
ÜÇ YIL İÇİNDE ARBİTRAJ USTASI OLDU
Üniversiteden mezun olduktan sonra Haziran 2014’te Bankman-Fried, global alım satım şirketi Jane Street’te çalışmaya başladı. Burada arbitrajın yani kıymetli bir varlığı bir piyasada ucuza alıp diğer bir piyasada değerliye satmanın inceliklerini öğrendi.
Bloomberg’ün aktardığına nazaran, Jane Street’te geçirdiği üç yılında yararının yarısını hayvanların refahı için çalışan topluluklara ve tesirli hayırseverlik ideolojisiyle faaliyet gösteren yardım kuruluşlarına bağışlıyordu.
Üç yılın akabinde tesirli hayırseverlik hareketinin babalarından bir olarak kabul edilen William MacAskill’in kurucusu olduğu MacAskill Tesirli Hayırseverlik Merkezi’nde çalışmaya başladı.
KRİPTO PARANIN POTANSİYELİNİ FARK ETTİ
2017 yılına gelindiğinde kripto para furyası başlamıştı ve yatırımcılar özel piyasalarda kripto alıp satıyordu. Bankman-Fried kimi para ünitelerinin kimi piyasalarda başkalarına kıyasla daha yüksek fiyattan süreç gördüğünü fark edince arbitraj hünerlerini kullanarak bu fiyat aralıklarını çıkara dönüştürebileceğini anladı.
Bitcoin’in kıymetinin Asya borsaları ile Batı’daki piyasalar ortasında farklı olmasına “kimchi primi” ismi veriliyor. Bir cins lahana turşusu olan kimchi, Kore mutfağının vazgeçilmezlerinden.
Bitcoin’in pahasının Asya borsaları ile Batı’daki piyasalar ortasında farklı olmasına “kimchi primi” ismi veriliyor. Bir cins lahana turşusu olan kimchi, Kore mutfağının vazgeçilmezlerinden.
Ekim 2017’de Bankman-Fried, California’nın Berkeley kentinde kendi kripto alım satım şirketi olan Alameda Research’ü kurdu. Alameda’da birlikte çalıştığı şahısların dediğine nazaran, alım satım konusunda herkesten süratli hareket etmesini sağlayacak yollar bulmakta çok güzeldi.
Bloomberg’e nazaran, Alameda en uygun vakitlerinde günde 15 milyon dolarlık piyasalar ortası süreç yürütüyordu. Yaptığı atılımlar kripto sanayisinde o kadar büyük dalgalanmalara yol açıyordu ki Bankman-Fried, “kripto balinalarının Moby Dick’i” diye anılır olmuştu.
“DANDİK BORSALAR”A ALTERNATİF ARAYIŞINA GİRDİ
2018 yılında, Hong Kong’da regülasyonların ABD’ye kıyasla çok daha gevşek olduğunu fark eden Bankman-Fried ani bir kararla Alameda’nın ofislerini buraya taşıdı. Alameda’nın eski COO’su Andrew Croghan’ın Insider’a aktardığına nazaran, “Hong Kong yerine Berkeley’de çalıştığımız için günde 50 bin dolar kaybettiğimizi düşünüyorum” demişti bu kararı alırken.
Alım satımdan kazandığı para arttıkça, Bankman-Fried’in hırsları da artıyordu. 2017-2018 yılları ortasında kendisinin de kullanıcısı olduğu “dandik borsalar” olarak nitelendirdiği platformlara bir alternatif geliştirmek için baş yormaya başladı.
2019’un birinci günlerinde Bankman-Fried ve takımı kendi kripto borsalarını geliştirmek için hummalı bir çalışma içindeydi. Yazılım süreçleri dört ay sürdü ve FTX, Mayıs ayında kullanıcılarla buluştu.
KRİPTO OYUNCULARI FTX’İ ÇOK SEVDİ
FTX kısa mühlet içinde büyük bir muvaffakiyete ulaştı. Yapılan süreçlerden düşük kurul alınması yatırım maliyetlerini azaltıyor, üstelik birçok farklı para ünitesi üzerinde süreç yapılabiliyordu. Kripto para karşılığında teminat olarak nakit bile kabul ediliyordu.
Bankman-Fried bir sonraki yıl ABD’de FTX’in küçük bir kolu olan FTX US’i kullanıma açtı. Vakit içinde ABD’deki kripto piyasasından büyük bir dilim almayı hedefliyor, yılda birkaç sefer Kongre’nin karşısına çıkıp maddelerde değişiklik yapılması için lobi faaliyetleri yürütüyordu.
Politico’nun aktardığına nazaran, tıpkı vakitte kripto para yanlısı bir siyasi aksiyon komitesi (PAC) olan GMI PAC’e de milyonlarca dolar bağış yapıyordu.
Eylül 2021’de Çin hükümetinin her türlü kripto para madenciliğine ve ticaretine ağır cezalar getirmesinin akabinde Bankman-Fried, FTX’in faaliyetlerini Bahama Adaları’na taşımaya kadar verdi. Bu yeni pozisyon ABD’ye coğrafik yakınlık avantajına sahipti. Lakin ülke toprağı olmadığı için ABD Menkul Değerler ve Borsa Komitesi’nin (SEC) kontrol sistemleri da burada işlemiyordu.
Bu sayede birçok rakip kripto borsası büyük para cezaları ödemek ya da düzenleyici kuruluşların soruşturmalarıyla uğraşmak zorunda kalırken FTX’in başı hiç belaya girmedi.
Bankman-Fried’i iş hayatında tanıyan herkes verimsizlikten nefret ettiğini söylüyor. Şirketi merkezinin iki yıl içinde iki defa taşınmasının arkasında da bu yatıyor. Birebir biçimde FTX’in yazılımcı takımındaki işçi sayısı, birebir düzeydeki öbür kripto para piyasalarıyla kıyaslandığında çok hudutlu. Bankman-Fried daha evvel birinci 6 ayda yalnızca iki yazılımcıyla çalıştıklarını söylemişti. İlerleyen yıllarda da bu sayı 10 ile 25 ortasında değişti. Lakin bu durum Bankman-Fried dahil tüm FTX çalışanlarının uzun saatler aralıksız çalışmasına neden oluyor. Geçmişte birçok çalışanın tükendiklerini hissettikleri için FTX’ten ayrıldıkları biliniyor. Bankman-Fried ise Aralık 2021’de FTX’le ilgili en büyük kaygısının yavaşlamak ve işlemez hale gelmek olduğunu söylemişti.
SADECE 2021’DE 1 MİLYAR 350 MİLYON DOLAR KÂR ETTİ
Yukarıda da dediğimiz üzere FTX’in ortacısı olduğu süreçlerden aldığı komite epeyce düşüktü. Fakat Bloomberg’e nazaran FTX’in günlük ortalama süreç hacmi 1 milyar dolar civarındaydı. Bir diğer deyişle o küçük kurullar bir ortaya geldiğinde çok büyük sayılara ulaşılıyordu. O kadar ki Bankman-Fried yalnızca 2021 yılında FTX’ten 350 milyon dolar, Alameda’dan ise 1 milyar dolar kâr etti.
FTX’in kendisi de yatırımcıların gözdesiydi. Şirket, SoftBank Vision Fund, Tiger Küresel, Sequoia Capital ve BlackRock üzere birçok yatırımcıdan büyük fonlar aldı. Forbes, 2022 başlarında yatırımcıların FTX’e ve ABD operasyonlarına toplam 40 milyar dolar bedel biçtiğini yazdı.
Bloomberg Milyarderler Endeksi’ne nazaran, Bankman-Fried’in serveti, doruğa ulaştığı Aralık 2021’de devirde 26 milyar doların üzerinde hesaplanıyordu. SBP’in parasını çeşitli sponsorluklara, birtakım siyasetçilerin desteklenmesine ve çeşitli hayır işlerine harcadığı biliniyordu. Insider’da yayımlanan profilde FTX’in, 2021 yılında hayır işlerine 16 milyar dolar bağış yaptığı vurgulanıyordu.
SBF kısa müddet içinde medyanın da çok sevdiği bir isim haline geldi. Kripto dünyasının sözcülerinden birine dönüştü. Sık sık Bloomberg ve CNBC üzere iktisat kanallarında piyasa dinamiklerine ait yorumlarıyla uzunluk gösterdi.
SBF kısa müddet içinde medyanın da çok sevdiği bir isim haline geldi. Kripto dünyasının sözcülerinden birine dönüştü. Sık sık Bloomberg ve CNBC üzere iktisat kanallarında piyasa dinamiklerine ait yorumlarıyla uzunluk gösterdi.
SİYASETE DE TARAF VERMEYE BAŞLAMIŞTI
Politico’nun haberine nazaran, 2020 yılındaki seçimlerden evvel Bankman-Fried, Joe Biden’ın seçim kampanyasına 10 milyon dolarlık dev bir bağış yaptı. Bu atılımıyla dikkatleri üzerine çeken Bankman-Fried, siyasette de kıymetli bir figür haline geldi. Ancak aslında bu Bankman-Fried’in birinci bağışı değildi. Yeniden Politico’nun aktardığına nazaran, SBF, 2010 yılında Colorado eyaletinin Demokrat Partili senatörü Michael Bennet’ın kampanyasına da katkıda bulunmuştu.
Federal Seçim Komitesi dokümanlarına bakılırsa, Bankman-Fried yalnızca 2022 yılında çeşitli siyasi kampanyalara 40 milyon dolardan fazla bağış yaptı. Bağışlar vakit zaman Cumhuriyetçilerin kasasına gitse de yüklü dayanağı Demokratlar aldı. The Los Angeles Times, Bankman-Fried, Senato’nda ve Temsilciler Meclisi’nde Demokratların çoğunlukta kalmasını sağlamak ismine sırasıyla 1 milyon dolarlık ve 6 milyon dolarlık iki bağış yaptı. Ayrıyeten Demokrat Partili Temsilciler Meclisi adayları için çalışan bir muhteşem PAC de Bankman-Fried’den bağış aldı.
Covid-19’la çaba çalışmalarına da katkıları bulunan Bankman-Fried kardeşi Gabe’in yöneticisi olduğu Guarding Against Pandemics isimli kâr maksadı gütmeyen kuruluşun en büyük finansörü haline geldi.
Bloomberg’e yaptığı açıklamada bu bağışların tesirli hayırseverlik ideolojisine olan inancının bir sonucu olduğunu vurgulayan Bankman-Fried, yıllık gelirinin yüzde 1’i (aşağı üst 100 bin dolar) hariç kalanını bağışlamak istediğini de lisana getirdi.
Bankman-Fried’in ömür biçiminin de tesirli hayırseverliğe olan inancını yansıttığı söyleniyor. Orta segment bir araba kullanan Bankman-Fried, mesken arkadaşlarıyla yaşıyor ve vegan besleniyor.
MIAMI HEAT’İN ALANINDAN TOM BRADY’E
Bununla birlikte BSF birtakım dikkat cazibeli kurumsal sponsorluklara da büyük paralar harcadı. Örneğin 19 yıllığına Miami Heat’in alanının isim sponsorluğunu üstlenen Bankman-Fried’in bu işe 135 milyon dolar harcayacağı varsayım ediliyor.
Diğer yandan bu yıl Harika Bowl sırasında yayınlanan ve ünlü komedyen Larry David’in rol aldığı televizyon reklamı da Bankman-Fried’e 30 milyon dolara mal oldu.
FTX aracılığıyla Washington Wizards ve Golden State Warriors üzere değerli basketbol gruplarıyla da muahedeler yapan Bankman-Fried basketbolcu Steph Curry ve Amerikan futbolcu Tom Brady üzere dünyaca ünlü isimleri de iş birlikleri ortasına kattı.
Sözün kısası Bankman-Fried dört koldan ilerliyor ve durdurulamaz üzere görünüyordu.
Silikon Vadisi’ndeki destekçileri, yakın vakte kadar Bankman-Fried’in 20-30 yılda bir gelecek bir yetenek olduğunu düşünüyordu. Race Capital’ın risk sermayedarlarından ve FTX’in çekirdek yatırımcılarından biri olan Edith Yeung, Aralık 2021’de Insider’da yayımlanan profilde “Bence o kripto dünyasının Mark Zuckerberg’ü” diyordu. Forbes mecmuasına nazaran de çok kısa müddette çok varlıklı olma noktasında Zuckerberg’ün tek rakibi Bankman-Fried’di.
TEK BİR HABER HER ŞEYİ BİTİRDİ
Ancak geçtiğimiz hafta CoinDesk’te yayımlanan bir haber, göz kamaştıran bu tabloya koyu bir gölge düşürdü. CoinDesk’e sızdırılan bir bilanço tablosuna nazaran, Alameda Research’ün mali durumu hiç de güzel değildi.
Bilanço tablosu Alameda’nın varlıklarının kıymetli bir kısmının FTX’in kendi kripto para ünitesi olan FTT cinsinden olduğuna işaret ediyordu. Kripto para piyasalarının genelinde yazdan beri yaşanan kriz düşünüldüğünde, yatırımcılar FTT’nin pahasında de ani düşüşler olabileceğinden tasa ediyordu.
Bu haberin çıkmasından kısa bir mühlet sonra FTX’in en büyük rakibi olan Binance’in kurucusu ve işvereni Changpeng Zhao (o da dalda isminin baş harfleriyle yani CZ olarak anılıyor), Binance’in elindeki FTT’leri (584.818.174 bedelinde 22.999.999 FTT) satışa çıkaracağını duyurdu. Bunun akabinde dünyanın dört bir yanındaki yatırımcılar kendi paralarını FTX platformundan çekme telaşına kapıldı. Yaşanan kaos karşısında Bankman-Fried, Binance’e FTX’i kurtarma teklifinde bulundu.
Binance başlangıçta mutabakata sıcak baktığını duyurdu lakin 24 saat içinde geri adım attı. Bankman-Fried’in ferdî varlıkları yüzde 94 paha kaybederken şahsî serveti de 1 milyar dolara geriledi.
Binance ile FTX ortasındaki bağlantıyı “bir dargın bir barışık” olarak nitelendirmek mümkün. Binance FTX’in birinci yatırımcılarındandı. Daha sonra Silikon Vadisi’nin büyük oyuncularının FTX’i ileri taşımasıyla iki borsa rakip oldu. Zhao’un Bankman-Fried’in Kongre’de yaptığı birtakım açıklamalardan hoşlanmadığı söyleniyordu lakin tekrar de Binance büyük ölçüde FTT tutuyordu. Öteki yandan CZ ile SBF’nin saç modellerinden, yöneticilik usullerine kadar her şeyleri de kıyaslanıyordu. Daha sessiz olan CZ perde ardında kalırken, SBF’in konferanstan konferansa koşup Üstün Bowl reklamları hazırlatması tartışma konusu oluyordu. FTX’in çöküşü ve Binance’den yardım istemesi bu ikili ortasındaki yarışın sona erdiği ve CZ’nin kripto dünyasının tartışmasız hükümdarı olduğu halinde yorumlandı.
Bankman-Fried çöküşün akabinde şirketin kimi yatırımcılarına yazdığı bir mektupta en büyük önceliğin müşterilerin varlıklarını, bölümü ve FTX hissedarlarını korumak olduğunu belirterek, “Daha güzelini yapamadığım için özür dilerim. Müşterilerin varlıklarını ve sizin yatırımlarınızı korumak için elimden geleni yapacağım” dedi.
Bundan sonra ne olacağını vakit gösterecek lakin faturanın FTX müşterilerine kesilmesi çok mümkün görünüyor.