Seyhan Akıncı – Fransız Filozof Michel Onfray, “Gerçekleşmeyen Gerçeklik Don Kişot İlkesi” isimli kitabında Don Kişot’un dünyayı lisana getiren fikrin dünyadan daha gerçek olduğunu düşündüğünü söyler ve ekler: “Gezgin Şövalye devler görürken, Sanço Panza bunların değirmen olduğunu söyleyecektir.” Cervantes’in kahramanı 17. yüzyıldan günümüze yaratıcısını da geride bırakıp Donkişotluğu bir dünya miti hâline getirerek tüm kültürlerde hayatını sürdürüyor. Yılmaz Erdoğan’ın tam 20 yıl ortadan sonra kaleme aldığı birinci tiyatro oyunu olan “Aydınlıkevler”, bizi Ankara’nın fakir mahallelerinden birine götürüyor ve hem yel değirmenlerini hem de devleri yendiğimiz sıcacık bir öyküyle buluşturuyor.
Sene 1975. Yer, Ankara Aydınlıkevler. Demet Akbağ’ı birinci kere tiyatro sahnesinde izliyorum. Onu görür görmez çocukluğumun salı akşamlarının Lütfiyesi, Feriştah yengesi, Züleyhası zihnime doluşuyor… Kim bilir tahminen ben bile artık Lütfiye’den büyüğümdür… Demet Akbağ, Zühre babaanne olarak karşımızda. Esaslı geçmişinden bugüne orta ara gelebilen biri o. Torunu ile birlikte yakacak almakta bile zorlandıkları bir yoksulluğu paylaşıyorlar. Hem o denli baht diyerek falan da değil. Yeri geliyor kabahat ortağı oluyorlar yeri geliyor fakirliklerine toz kondurmuyorlar. Ayhan, ‘70’ler Türkiye’sinde “sağ”a, “sol”a bulaşmadan okul okumaya çalışıyor. Bir yandan da ailesinin onu emanet ettiği babaannesi Zühre’ye bakıcılık yapıyor. Ayhan’ın okul arkadaşı Muzaffer, Yılmaz Erdoğan’ın efsaneleşen yan karakterlerinden biri olmaya aday. Öylesine komik ve gerçek ki onun sınıf arkadaşınız olmadığını kimse söyleyemez! Mahalle, Erdoğan’ın “Bir Demet Tiyatro”dan aşina olduğumuz absürtle gerçeğin kesişim noktasında dolaşan karakterleriyle dolu. Onlardan biri de Süreyya. Mahallenin hayalperest ve yetenekli ressamı rolündeki Salih Bademci hayat verdiği Süreyya olarak iz bırakacak bir performans sergiliyor. Hele de duvarın üzerindeki tiradını dinlerken aşka da ihtilale de bir kere daha inanıyor insan. Süreyya’nın aşkından divane olduğu Sülün ise aşkın karın doyurmadığına erkenden aymış. Elini sıcak sudan soğuk suya sokmayacak, ayağını yerden kesecek bir talip kâfi de artar ona…
Yoksulluğu da umudu da böylesine bol bir yer “Aydınlıkevler”. Mahallece gül üzere geçinip giderlerken bir duvar musallat olur onlara. Zühre ve Ayhan’ın konutlarının camları bir mühlet evvel mahallede inşa edilen ve arkası bilinmeyen duvardan gelen gizemli cisimler tarafından kırılır. Duvarı Amerikalılar inşa etmiştir ve duvarın öte tarafından gelen yuvarlak ve beyaz sert cisimler Zühre ve Ayhan’ın soğuktan donmamak için bulduğu sayısız yaratıcı tahlili sonuçsuz bırakır. Ne muhtarın ne de polisin bir cevabı vardır olup bitene. Cevapsa, gençlerin en çok istediği şeydir. Ayhan ve Muzaffer bir gün kaygılarını yener ve duvarın arkasına sarfiyat. Onların duvarın gerisinde uğradığı şiddet, mahallede başını Zühre’nin çektiği küçük çaplı bir ihtilale dönüşür. Direktör Serdar Biliş’in, yerin ve vaktin değişimini dönen bir düzenek üzerinde kurduğu dekorla anlatması oldukça pratik ve başarılı. Müziklerse başta birinci Eurovision maceramız Semiha Yankı’nın “Seninle Bir Dakika”sı olmak üzere bizi bir yerlerden yakalıyor. Sobanın üzerinde kızaran ekmekler, radyo tiyatrosu… Yılmaz Erdoğan, “Aydınlıkevler”de de nostaljik öğeleri tekrar epeyce başarılı kullanıyor.
Gençler tiyatrocu Yılmaz Erdoğan’la tanışıyor
“Aydınlıkevler”i izlerken insanın içini sımsıcak bir his kaplıyor. Pekala, bu sıcaklık yani “Bir Demet Tiyatro”lu salı akşamları ekranlara kitlenmeyen, o periyotları yaşamamış olanlar için bir şey tabir eder mi? Kesin bir şey söylemek sıkıntı. Oyunun önermesi Erdoğan’ın lisanını sevenler için epey cazip ancak yeni tiyatro izleyicisi için kıssa ya da reji açısından yepisyeni bir şey olduğunu söylemek güç. Bu açıdan tiyatrocu Yılmaz Erdoğan’la birinci defa tanışacak seyirciler için “Aydınlıkevler” “Woww” demeyecekleri lakin muhakkak sevecekleri bir oyun olacaktır. Hani bazen uçmaya kaçmaya değil de bir kesim duyguya muhtaçlık vardır ya… “Aydınlıkevler” tahminen de en güç olanı başarıyor: Herkesi tıpkı histe buluşturuyor. Tıpkı Zühre’nin mahallede, Don Kişot’un tüm dünyada yaptığı üzere.