Sol nedir?
Daima “sosyal demokrat” olduğunu söyleyen Kemal Derviş üzerinden tartışma açacağım. Zira Derviş’in yaşamı, sol’un son kırk yılda nasıl değişime uğradığını anlatıyor!
Derviş, 1949 doğumlu ve devrimci 68’lilerin 47’ler jenerasyonuna dâhil edebiliriz.
Kökü, Osmanlı Sarayı’na dayanan “Beyaz Türk” (ki annesi Alman) bir ailenin çocuğu.
Cenevre Gölü yanındaki şatoda eğitim veren İsviçre’deki özel yatılı Institut Le Rosey’de okudu…
68 Kuşağı Londra duvarlarına “kapitalizmin muhafaza köpeği olmak istemiyoruz” sloganını yazarken, Derviş, London School of Economics’te öğrenciydi. Okul, sol öğrencilerin kalesiydi.
Derviş’in ağır politik ortamdan etkilenmemesinin mümkün olmadığını şuradan çıkarabiliriz:
1973 yılında ABD Princeton Üniversitesi’ndeki doktora konusu neydi:
“Türkiye için doğrusal olmayan çok dallı bir planlama modelinde ikame, istihdam ve vakitler ortası istikrar.”
Karşımızda “dokunulmaz piyasacı” değil, planlamayı savunan doktora öğrencisi var.
Aynı vakitte solcu idealist idi ve Princeton’u bırakıp, ODTÜ’ye öğretim üyesi olarak geldi…
Derviş, ODTÜ iktisat kısmında hocalık yaparken Bülent Ecevit’in üç yıl “ekonomi danışmanı” oldu!
Yani 1970’lerde; “demokratik sosyalizmi” / kamuculuğu/ planlamayı savunan Ecevit ile düşünsel yol arkadaşlığı yaptı…
***
Yıl, 1977… Kemal Derviş, Dünya Bankası’nda çalışmaya gitti.
O periyot dünyada Keynesyen/ kamucu/ planlamacı iktisadın hâkim olduğu yıllar…
Vietnam Savaşı’ndan ders çıkararak yenik ayrılmış ABD, Üçüncü Dünya Ülkeleri’nin sol’a kaymaması için yoksulluk kredileri dağıttığı bölüm…
1968-1981 yılları ortasında bankanın başında, -Vietnam Savaşı dâhil,- (1961-1968) periyodunda ABD Savunma Bakanlığı yapmış olan Robert McNamara vardı.
Banka her ne kadar ekonomik kalkınma siyasetleri yerine yoksulluğu azaltmayı hedeflese de buna karşın sol’un iktidara yürüyüşü durdurulamazsa ne yapılacaktı? Örneğin:
McNamara, Şili’ye gitti, “kamulaştırmalar” yapan Lider Salvador Allende’yi uyardı. Uyarıyı dinlemeyince Lider Allende askeri darbeyle yıkıldı. McNamara darbeci General Pinochet’e krediler yağdırdı!
Şili darbesinin farklı bir yönü vardı; yine “doğum” yaptırılacak neoliberalizmin “laboratuarı” yapıldı ülke…
1980’lerden itibaren ABD, İngiltere ve Türkiye üzere ülkeler “yapısal uyum” siyasetleri ile neoliberalizme eklendi. Böylece: Kamuculuk/devletçilik, planlı kalkınma üzere Keynesyen/karma ekonomik sistem tasfiye edildi/ piyasadan kovuldu…
Dünya Bankası vazifelisi Kemal Derviş’in de düşünsel dünyasının köklü dönüşüme uğradığı periyottu 1980’ler…
Keza:
***
Neoliberalizm Blair, Schröder, Papandreu, Zapatero üzere kendilerini “Üçüncü Yol” diyerek aslında neoliberalizmi savunan Avrupa’daki toplumsal demokrat liderlere- partilere büyük ziyan verdi, yok olup gittiler…
Hatırlayınız Kemal Derviş, İsmail Cem ve Hüsamettin Özkan ile kuracağı toplumsal demokrat parti programının özünü de “Üçüncü Yol” fikri oluşturacaktı. Sonra bunu Baykal kullanmaya başladı!
Evet, sol- toplumsal demokratlar yabanî piyasaya yenik düşürüldü. Artık sol, yalnızca kimi kültürel siyasetlerde sağ görüşten farklıydı; yeni muhafazakâr neoliberal piyasada hemfikirdi!
Dünya Bankası’ndaki 22 yıllık mesleğinden sonra Kemal Derviş, “yoldan çıkmış neoliberal politikaları” tekrar yola koymak için “kurtarıcı” olarak 2001 yılında Türkiye’ye gönderildi…
Ve, Atatürkçü/kamucu/ Keynesyen Ecevit ile birlikte “Türkiye’nin Güçlü İktisada Geçiş Programı” ile artık neoliberalizme bağlılıklarını deklare ettiler. Sol görünümlü müelliflerden bile büyük alkış aldılar…
Eleştiren Mümtaz Soysal üzere birtakım solcular, “dinazor”- “statükocu” diye itham edildi. Tıpkı bugün olduğu gibi!
Kendine Atatürkçü-solcu diyenler bilmeli ki:
“Ilımlı İslamcı neoliberalizm” ile “sosyal demokrat neoliberalizm” ortasında fark yoktur, ikiside sağcıdır…
Soner Yalçın