101 yıl evvel verilen o buyruk, bir ülkenin ve halkının mukadderatını değiştirdi. 22 gün 22 gece süren ve zaferle sonuçlanan Sakarya Meydan Muharebesi tarihe “Türkün zaferi” olarak geçti. Mustafa Kemal’in önderliğinde Kurtuluş Savaşı’nın zaferle sonuçlanacağının en büyük müjdecisi oldu.
Anadolu’nun düşman işgalinde olduğu İstiklal Harbi sürecinde, Türk Ordusu Eskişehir Muharebesi sonrası 100 kilometrelik sahayı terk ederek Sakarya Irmağı’nın doğusuna çekildi. Bu çekilmenin akabinde bölgeye Yunan güçleri yerleşti. Halk ümitsizliğe kapılırken, harekete geçen Meclis, Türk milletinin bahtını belirleyecek savaşta Mustafa Kemal Atatürk’ü 5 Ağustos 1921’de “Türk Orduları Başkomutanı” olarak görevlendirdi. Sakarya Meydan Muharebesi öncesi ordunun gereksinimini karşılamak hedefiyle, kanunla kendisine verilen yetkiyi kullanan Mustafa Kemal Paşa, tüm halkı fedakarlığa çağırarak, “Tekalif-i Ulusala Emirlerini” çıkardı. Böylelikle, kaynakların kıymetli bir kısmının Sakarya Cephesi’ne aktarılmasını sağlayan Atatürk, 12 Ağustos 1921’de Batı Cephesi’ne giderek, düşmanın mümkün hareketlerine yönelik stratejileri de belirledi. 13 Ağustos’ta ileri taarruza başlayan Yunan kuvvetleri, 23 Ağustos’tan itibaren tartı merkezi Sakarya mevziinin güney kanadı olmak üzere taarruza geçti. Yaklaşık 100 kilometrelik cephede başlayan, büyük çarpışmaların yaşandığı savaş, tarihin değerli meydan muharebeleri ortasında yer aldı.
Topçu bataryaları Yunan mevzilerine mermi yağdırdı.
CEPHE SİSTEMİ DEĞİŞTİ
Düşmanın üstün kuvvet ve silahlarla yaptığı taarruz, Sakarya mevziinde vakit zaman çekilmelere yol açtı. Bu süreçte, kuşatmayı karşılamak için hareketler yapan Türk Ordusu büyük kayıplar verdi. Yunan ordusunun, Türk savunma sınırlarını vakit zaman kırdığı bu türlü bir ortamda Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, 26 Ağustos’ta çizgiye bağlı cephe sistemini değiştiren o tarihi buyruğunu verdi: “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanı ile ıslanmadıkça terk olunamaz.”
Başkomutan Mustafa Kemal askeri dehasını adım adım uyguladı.
ÇELİKTEN BİR KALE GİBİ
Başkomutanın bu buyruğunu alan Türk ordusu ile Yunan ordusu ortasında takip eden günlerde çarpışmalar bütün şiddetiyle sürdü. Türk ordusunun “çelikten bir kale” üzere düşman karşısında çıktığı bu süreçte, Mehmetçik şehit oldu lakin vatan savunmasını bırakmadı. 23-30 Ağustos’taki ağır hücumlarına karşın bölgeyi kuşatamayan Yunan birlikleri, bu sefer talihini Haymana istikametinden denemeye çalıştı. Bu taarruzda da başarılı olamayınca, bulunduğu sınırları savunarak buralarda kalmaya çalışan Yunan kuvvetleri, Türk ordusunun 10 Eylül’de başlattığı genel karşı taarruz ile ağır bir hezimete uğradı. 22 gün 22 gece devam eden Sakarya Meydan Muharebesi, 13 Eylül 1921’de, düşmanın Sakarya Irmağı’nın doğusunda büsbütün yok edilmesiyle sonuçlandı.
Süvari birlikleri canları uğruna düşmanla çaba etti.
KURTULUŞA GİDEN YOL
Tarihin akışını değiştiren bu zafer, Türk halkının esarete müsaade vermeyeceğini bir kere daha dünyaya ilan etti. Kurtuluş Savaşı’nın zaferle sonuçlanacağının en büyük müjdecisi oldu. Halkın zafere olan inancı güçlenirken, Mustafa Kemal Paşa’nın siyasi ve askeri önderliği, dehası katılaştı. Bu büyük muvaffakiyet üzerine 19 Eylül 1921 günü TBMM tarafından, Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’ya gazilik ve mareşallik unvanı verildi.
Millet cephedeki askerlere silah yetiştirmek için canla başla çalıştı.
Zaferin siyasi sonuçları da oldu. İtalyanlar Anadolu topraklarını büsbütün boşalttı, Rusya aracılığı ile Kafkas cumhuriyetleriyle ile Kars Antlaşması imzalanarak doğu hududu belirlendi, İngiltere ile esir mübadelesi muahedesi imzalanarak Malta’daki Türk esirler özgür bırakıldı, Fransa ile Ankara Antlaşması imzalandı.
ATATÜRK BÜYÜK ZAFERİ ANLATIYOR
12 Ağustos 1921 günü, Genelkurmay Lideri Fevzi Paşa Hazretleriyle birlikte Polatlı’ya cephe karargâhına gittim. Düşman ordusunun cephemize yüklenerek sol kanadımızdan kuşatacağı yargısına varmıştık. Bu görüşe dayanarak tam bir cüretle gerekli önlemleri aldırdım ve yapılacak hazırlıkları yaptırdım.
Düşman ordusu, 23 Ağustos 1921′de önemli olarak cephemize hakikat ilerlemeye başladı ve taarruza geçti. Birçok kanlı, bunalımlı safhalar ve dalgalar oldu. Düşman ordusunun üstün kümeleri, savunma sınırımızın birçok kesimlerini kırdılar. (…) Meydan muharebesi yüz kilometrelik cephe üzerinde oluyordu. Sol kanadımız, Ankara’nın elli kilometre güneyine kadar çekilmişti. Ordumuzun tarafı batıya iken güneye döndü. Gerisi Ankara’ya iken kuzeye çevrildi. Cephenin tarafı değiştirilmiş oldu. (…)
Savunma sınırına çok ümit bağlamak ve onun kırılmasıyla, ordunun büyüklüğü ölçüsünde çok gerilere çekilmek gerektiği teorisini çürütmek için memleket savunmasını diğer türlü söz etmeyi ve bu sözümde direnerek şiddet göstermeyi faydalı ve tesirli buldum. Dedim ki: “Savunma sınırı yoktur, savunma sathı vardır. O satıh bütün vatandır (Hatt-ı müdafaa yoktur, sath-ı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır). Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz. Onun için küçük büyük her birlik bulunduğu mevziden atılabilir. Ancak küçük büyük her birlik, birinci durabildiği noktada tekrar düşmana cephe kurup savaşa devam eder. Yanındaki birliğin çekilmeye mecbur olduğunu gören birlikler ona tâbi olamaz. Bulunduğu mevzide sonuna kadar dayanmaya ve karşı koymaya mecburdur.”
İşte ordumuzun her ferdi, bu sistem içinde her adımda en büyük fedakârlığını göstererek ve düşmanın üstün kuvvetlerini yıpratıp yok ederek, sonunda onu, taarruzuna devam güç ve kudretinden mahrum bir duruma getirdi. Muharebe durumunun bu safhasını sezer sezmez çabucak bilhassa sağ kanadımızla Sakarya ırmağı doğusunda düşman ordusunun sol kanadına ve daha sonra cephenin kıymetli yerlerinde karşı taarruza geçtik. Yunan ordusu yenildi ve geri çekilmeye mecbur oldu. 13 Eylül 1921 günü Sakarya ırmağının doğusunda düşman ordusundan eser kalmadı.