Ogün Akkaya
ANKARA – Merkez üssü Maraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçeleri olan 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki iki sarsıntıda 40 binin üzerinde kişi ömrünü yitirdi. Ortalarında Maraş, Hatay, Antep, Osmaniye, Malatya, Adana, Diyarbakır, Urfa, Adıyaman, Kilis ve Elazığ’ın olduğu 11 kenti etkileyen zelzelede yıkılmış, yıkılacak ve ağır hasarlı 105 bin bina tespit edildi.
Tüm kentler içinde en çok can kaybının yaşandığı Hatay’da 2009 yılında zelzeleye karşı güçlendirilen bir binanın ayakta kalması dikkat çekti. Eski binada 14 yıl evvel yapılan güçlendirme projesinin yürütücüsü TED Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Güney Özcebe projenin nasıl geliştiğini anlattı. Özcebe’nin verdiği bilgiye nazaran Antakya’daki 9 katlı betonarme binada lifli karbon polimerleri ile yapılan güçlendirme, tuğla dolgu duvarların da yapı içerisinde yük taşıyıcı elemanlar olarak kullanılmalarını sağladı. Bina hem içeriden hem de dışarıdan güçlendirildi.
‘İNSANLARA GAYRİMENKULLERİ MEZAR OLMASIN DİYE BİR UĞRAŞ BAŞLATTIK’
1999 zelzelesinden sonra meydana gelen büyük yıkım sonrasında ‘Ne yapabiliriz?’ sorusuyla harekete geçildiğini söyleyen Özcebe, projenin başlangıcını “Aftan affa büyüyen, nasıl büyüdüğü muhakkak olmayan denetimsiz yapılar ve o yapılarda kusurlu imalatlar gündeme geliyordu. Bu yapılar altında beşerler kalmasın, insanlara gayrimenkulleri mezar olmasın diye bir uğraş içinde olduk. Arkadaşlarım Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde çok ter döktüler ve sonunda bir eser ortaya çıktı” kelamlarıyla anlattı.
‘BİNADAKİ HER BİR KİŞİNİN BUGÜN SAĞLIKLI OLARAK HAYATA TUTUNMASI BİR AKADEMİSYENİN ALABİLECEĞİ EN BÜYÜK ÖDÜLDÜR’
Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından desteklenen güçlendirme projesinin Orta Doğu Teknik Üniversitesi yüksek lisans öğrencisi Mustafa Tümer Tan’ın “Orta-Katlı Bir Betonarme Binanın Lifli Karbon Polimerleri Kullanarak Güçlendirilmesi: Gerçek Hayattan Bir Uygulama” isimli tez çalışması olduğunu söyleyen Özcebe proje hakkında şunları söyledi:
“Temel emeli insanları konutlarından çıkarmadan, mümkün olduğu kadar onları yerlerinde tutarak binalarını can güvenliklerini sağlayabilecek bir performans seviyesine çekmekti. Bu çok kıymetli bir hedefti. Zira siz bir binayı güçlendirmek için bina sakinlerini ‘Sen git sekiz on ay bir yerde otur. Ben senin binanı güçlendireceğim’ derseniz bunu yapmaya ne güç kâfi ne de imkân. 99 tane müsaade gerekiyordu tek tek aştık. Antakya’da olağan koşullarda göçme arifesine gelmiş bir binayı içindeki sakinlerini çıkarmadan hatta onlarla vakit geçirerek onardık. Zelzelede binanın içindeki bütün beşerler kurtuldu. Bu da benim mesleksel hayatımda en üst seviye içimi rahat ettiren muvaffakiyetim olmuştur. Binadaki her bir kişinin bugün sağlıklı olarak hayata tutunması bir akademisyenin alabileceği en büyük ödüldür”
‘BİZİM MAKSADIMIZ BU İŞİN YAPILABİLECEĞİNİ GÖSTERMEKTİ’
Binada gerçekleştirdikleri çalışmalar hakkında bilgi veren Özcebe, lifli karbon polimerleri ile yapılan bina güçlendirmesi hakkında ise şu sözleri kullandı:
“Bina çok sistemsiz bir binaydı. İçeriden betonarme döküm süreçler yapılamayacağı için içerideki bütün kesimleri, taşıyıcı duruma getirebilmek için tuğla duvarlarını birebir bir betonarme duvar üzere kullanabilmek için lifli karbon polimerleri kullanarak güçlendirilmesini sağladık. Duvarların sarsıntıda çatlayıp, patlayıp dökülmemesini, yük taşımasını sağladık. Binanın dışından da güçlendirme sürecine takviye verdik. İçerideki taşıyıcı duvarları sarsıntıya karşı dirençli, sağlam hale getirebilmek için karbon nanofiber kullandık. O yıllarda bu teknoloji çok kıymetliydi. Bir takım çalışmasıyla binayı ayakta tuttuk. Proje yalnızca bir binada gerçekleşti. Bizim emelimiz bu işin yapılabileceğini göstermekti.”
‘BUGÜNKÜ MAHALLÎ VE MERKEZİ İDARE KISA VAKİTTE OYA DÖNÜŞEBİLECEK İŞLERİN PEŞİNDE’
Projenin genele yayılmasının önünde lokal idareler açısından maddi imkansızlıklar olabileceğini söyleyen Özcebe, “Bu bir belediyenin altından kalkabileceği bir iş değil” dedi. Sarsıntıya karşı gayretin bir devlet siyaseti haline getirilmeden çözülemeyeceğini anlatan Özcebe, şöyle konuştu:
“Bu ülkede bundan 7, 8 sene evvel güçlendirmeye güvenmeyen fakat kentsel dönüşümün deva olduğunu söyleyen siyasilerimiz vardı. Hem de üst seviye politikler. Bu türlü bir siyasi ileti verdikten sonra sizin güçlendirme projeleriniz ön plana çıkamaz. Belediyelerin kaynakları sonlu ancak yol gösterebiliriz ona bir şey demiyorum. Yönetmelikte bir açılım olsaydı tahminen o manada yönetmelik bina sahiplerini şahsî bazda aştığı için belediyeler de teşvik edebilirdi. Belediye siyasetleriyle bu sorunu çözemezsiniz. Hükümetler, belediyeler 10-15 yıl kalacaktır lakin zelzeleler 100 yıl. Sarsıntı bir ulusal güvenlik sıkıntısıdır. Bugünkü lokal ve merkezi idare kısa vakitte oya dönüşebilecek işlerin peşinde. Örneğin imar affı.”