Van Muradiye Ernis Köy Enstitüsü’nde hasar gören okul ve pansiyon binalarının Van Valiliği kararıyla yıktırıldığını aktaran CHP Ankara Milletvekili Yıldırım Kaya, “Buradan Ulusal Eğitim Bakanlığı’na hem Van Valiliği’ne hem de Van Ulusal Eğitim Müdürlüğü’ne sesleniyorum. Bu güzelim binalar süratle onarılabilir. Şayet Valiliğin bütçesi yetmiyorsa Ulusal Eğitim Bakanlığı buraya hisse ayırmıyorsa biz CHP olarak kelam veriyoruz. Bir belediyemiz buraya gelir aslına uygun restore eder” dedi.
CHP’nin 21 köy enstitüsünü ziyaret programının 17’ncisi Van Muradiye Ernis Köy Enstitüsü’nde gerçekleşti. Ünseli Mahallesi Muradiye Alpaslan Fen Lisesi yerleşkesinde bulunan ve birçok eğitim binası tahrip olan Ernis Köy Enstitüsü’nde açıklama yapan CHP Ankara Milletvekili, TBMM Ulusal Eğitim Kültür Gençlik ve Spor Kurulu Küme Sözcüsü Yıldırım Kaya, “Bu güzelim binalar süratle onarılabilir. Şayet Valiliğin bütçesi yetmiyorsa Ulusal Eğitim Bakanlığı buraya hisse ayırmıyorsa biz CHP olarak kelam veriyoruz. Bir belediyemiz buraya gelir aslına uygun restore eder” dedi.
CHP’li Kaya’nın basın açıklamasına, TBMM Ulusal Eğitim Kültür Gençlik ve Spor Kurulu üyesi, CHP Muğla Milletvekili Suat Özcan, Van Vilayet Lideri Seracettin Bedirhanoğlu, Muradiye İlçe Lideri Ejder Kaya, Erciş İlçe Lideri Feridun Ünal, Eğitim Sen Van Şube Lideri Murat Atabey, Eğitim-İş Van Şube Lideri Abdullah Yula, eğitimciler ve partililer de eşlik etti.
“VAN GÖLÜ KIYISINDA BİR EĞİTİM KAMPÜSÜ”
CHP’li Kaya, Van Muradiye Ernis Köy Enstitüsü’nün vaktinde bölgeye hitap eden kadim bir eğitim kurumu olduğunu belirterek, “Ernis Köy Enstitüsü 18 Kasım 1948’de 21’inci Köy Enstitüsü olarak açıldı. 150 bin metrekarelik bir alan üzerine kuruldu. Van, Ağrı, Muş, Bitlis ve Hakkari vilayetlerinden öğrenci aldı. Birinci Müdürü İbrahim Oymak’tır Devrin Ulusal Eğitim Bakanı Tahsin Banguoğlu yaptırdığı incelemelerden sonra, Van Gölü kıyısında bulunan Ernis’e bir Köy Enstitüsü kurulması için İlköğretim Genel Müdürü Yunus Kazım Köni’yi görevlendirdi. Rus işgalinde, Van Gölü kıyısında ağaçlık alana 20-30 binadan oluşan bir tersane kurulmuştu. Erzurum Pulur Köy Enstitüsü Müdürü Nihat Salkur, Ernis’teki binaları inceledikten sonra, burasının enstitü kurulması için uygun bir yer olduğunu Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bildirdi. Yıllarca yerleşime kapalı kalan binalar, Ernis Köy Enstitüsü’nün hizmetine verildi. Erzurum Pulur Köy Enstitüsü Müdürü Nihat Salkur, eksik gereçleri Pulur Köy Enstitüsü’nden Ernis Enstitüsü’ne gönderdi. Ernis Köy Enstitüsüne, Türkiye’nin dört bir yanına yayılmış köy enstitülerinden takviye yağdı. Gereksinimi duyulan her çeşit materyal ve deneyimler paylaşıldı. Öğrencilere altı ay yetecek yiyecek ve kırtasiye materyali temin edildi. Dikiş makinesinden, kamyonete her çeşit materyal bu enstitüye gönderildi. TSK tarafından yapılan 41 kerpiç bina ve arsa da Ernis Köy Enstitüsü’ne bırakıldı. Daha sonra da Erzurum Pulur Köy Enstitüsü’nde okuyan Van, Bitlis, Muş, Hakkari ve Ağrı üzere vilayetlerden giden 110 öğrenci Ernis Köy Enstitüsüne nakledildi. Öğrenciler de tersaneyi okula dönüştürmek için büyük bir uğraş içine girdi ve birinci evrede fırın ve hamam yaptılar” dedi.
“ENSTİTÜ BİNALARININ YIKILMASI KANUNA AYKIRIDIR”
Enstitünün hasar gören okul ve pansiyon binalarının Van Valiliği kararıyla yıktırıldığını aktaran milletvekili Kaya, “1954 mezunlarından Nezir Şener o yılları anlatırken, ‘1952 Helsinki Olimpiyatlarını, Enstitü Bahçesindeki bir ağaca monte edilen hoparlörden dinlerdik’ diyor. 1952 yılında bu teknolojiyi kullanan bir eğitim sistemi, ‘Türkiye’yi nerelere taşımazdı?’, ‘Bugün neler yapmazdı?’ diyerek hayıflanıyoruz. Lakin, Ernis Köy Enstitüsü’nün 23 Ekim 2011 Van zelzelesinde hasar gören okul ve pansiyon hizmet binaları, Van Valiliği Vilayet Afet ve Acil Durum Müdürlüğü’nün 26 Mart 2012 tarih ve 299-5195 sayılı kararıyla yıkılmıştır. Köy Enstitüsü binalarının sarsıntıya güçlü hale getirilip, restore edilmesi gerekirken yıkılması kanuna alışılmamıştır. Zira; Kültür Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Abdullah Dörtlemez’in, 4 Ocak 2000 tarihinde, 21 vilayet valiliğine gönderdiği yazıda, ‘Yurt seviyesine yayılmış bulunan Köy Enstitüsü binaları, kıymetli tarihî ve kültürel süreçlere tanıklık eden ve Cumhuriyet periyodunun Atatürk unsurlarını yaşama geçirmek üzere eğitim ve çağdaş uygarlık gayesini simgeleyen kimlikleriyle 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Muhafaza Kanunu’nun 6. Unsuru gereği korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarıdır’ denilerek, Köy Enstitüsü binaları muhafaza altına alınmıştır” diye konuştu.
“BİR BELEDİYEMİZ BURAYA GELİR VE ASLINA UYGUN RESTORE EDER”
Milletvekili Kaya, enstitünün kalan yapılarının aslına uygun restore edilmesi gerektiğini de anlattı. CHP’li Kaya,”Buradan hem Ulusal Eğitim Bakanlığı’na hem Van Valiliği’ne hem de Van Ulusal Eğitim Müdürlüğü’ne sesleniyorum. Bu güzelim yerde metruk hale gelmiş binalar bu çocukların, bu öğrencilerin eğitim yuvası olması için süratle onarılabilir. Şayet sizin Valiliğin bütçesi yetmiyorsa Ulusal Eğitim Bakanlığı buraya hisse ayırmıyorsa biz CHP olarak kelam veriyoruz. Bir belediyemiz buraya gelir aslına uygun restore eder ve daha sonra da Alparslan Fen Lisesi yönetimine teslim eder. Yani belediyenin malı olmaz bakanlığın malı olur. 1948 yılında temeli atılan bu bina yerle yeksan edilmesin” dedi.
“YAŞAR KEMAL BU TOPRAKLARDAN GÖÇ ETTİ”
TBMM Ulusal Eğitim Kültür Gençlik ve Spor Kurulu Küme Sözcüsü Kaya, Ernis’in Türkiye’nin ve Dünya’nın değerli edebiyatçılarından olan Yaşar Kemal’in memleketi olduğunu da hatırlatarak, “Hepimiz 1923 yılında Adana’da doğan Yaşar Kemal’i Çukurova ile özdeşleştiririz. Fakat Yaşar Kemal’in ailesinin 1915 Rus işgalinden sonra Van’ın Muradiye ilçesine bağlı Ünseli (Arnes-Ernis) köyünden Çukurova’ya göç ettiğini pek bilmeyiz. Yaşar Kemal de ailesinin göçtüğü toprakları bilhassa de Van Gölü’nü anlatırken ‘Van Gölü değil, Van Denizi. Öylesine geniş ki, denizden oburu yakışmaz. Zati Vanlılar da deniz diyorlar; gümüş tasta bir sudur. Kenarları oya oya işlenmiş bir gümüş tas… Dünyada hiçbir göl, hiçbir deniz, hiçbir su Van Gölü’nün maviliğinde olamaz. Masmavi… Meczup eden bir mavilik. Ne gökyüzünde vardır o denli bir mavi, ne de öbür bir yerde. Bir tek mavi uyar bu maviye: Diyarbakır ovasındaki çiçeklerin mavisi. Bir de bir camı kırıp kesitine bakın, işte o mavi’ diye tanım eder Van Denizi’ni” halinde konuştu.
CHP’Lİ ÖZCAN: BU BİNALARIN BİR KİMLİĞİ VAR”
CHP Muğla Milletvekili Suat Özcan da ulusal servet olan enstitülerin yok sayılmasının kabul edilemez olduğunu söyledi. Özcan şu tabirlere yer verdi: “Bugün birinci defa Van’a geliyorum hasebiyle birinci kere bu yeri görüyorum. Ülkemizin dört bir tarafına yayılan köy enstitülerine baktığımızda geçen hafta Kırklareli, Balıkesir, İzmir ve Aydın’daydık. Şimdide ülkemizin en doğusunda Van’dayız. Ortak olan bir şey var. Eğitim anlayışı ve eğitimin nasıl çocuklara ve öğrencilere verildiği. Güç şartlarda, kış şartlarında kaymakamlar ilçelerine güç giderken oralara okul yapılıyor. Ve çocuklar bu okulda eğitim-öğretime tabi tutuluyor. Bu sayede çok da bedelli öğretmenler yetişiyor. Cumhuriyetin birinci yıllarındaki derdini az gelişmişliğini ileriye yanlışsız taşımaya başlıyor. Bu çok kıymetli olsa gerek. Fakat tekrar gördüğümüz görünüm birebir. Binalar terk edilmiş ancak terk edilmesine karşın yalnızca kapı ve camları tahrip olmuş ya da coğrafik şartlardan tahrip olmuş. Lakin başka türlü binalar yerli yerinde duruyor. Bu ulusal servet hem kullanılmayarak hem de boş bırakılarak hem değersizleştirilmiş hem de yok sayılmış. Bu gerçek bir şey değil bu binaların kıymetlendirilmesi gerekiyor. Zira bu binaların bir kimliği var. Burası eğitim yuvası. Buraların değerini bilirsek eğitime katkısı daha fazla olacak. Güzel ki Van’a gelmişim hem duygulandım hem de umutlandım. Zira eğitim bir ülkede ne kadar gelişmişse ne kadar yaygınlaşmışsa o kadar ülkenin gelişmişliği fazla olur. Bunlar paraleldir. Bugün bu okuldan mezun olmuş öğretmenlere ve onları mezun etmiş öğretmenlere teşekkür ediyorum. Hayatını yitirenlere rahmet diliyorum.”
“KÖY ENSTİTÜLERİ TÜRKİYE’NİN KALKINMA MODELİYDİ”
Türkiye’nin geçmiş vakit eğitim ve öğretiminde Köy Enstitülerinin kıymetli bir yerinin olduğunu söyleyen CHP Van Vilayet Lideri Seracettin Bedirhanoğlu ise, şöyle şunları söyledi: “Milletvekillerimizin böylesi bir husus için burada olması çok kıymetlidir. Köy enstitüleri bir periyot değerli bir modeldi. Türkiye’nin kalkınma modeliydi. Bugün Finlandiya, Kore, İzlanda, Hollanda ve Norveç konuşuluyor. Türkiye bu modeli geliştirebilirdi. Hem eğitim hem sanat, hem tarım manasında geliştirilebilirdi. Fakat Türkiye bu çıtayı düşürdü. Ülkedeki kalkınmanın modeli eğitimden geçiyor. Biz iktidarımız devrinde bunları yine değerlendireceğiz.”
ENSTİTÜDEN FEN LİSESİNE
1948 yılında açılan Ernis Köy Enstitüsü, 1954 yılında Ernis Birinci öğretmen Okulu, 1975 yılında Öğretmen Lisesi, 1990 yılında Anadolu Öğretmen Lisesi, 2014 yılında Muradiye Alpaslan Anadolu Lisesi, 2017 yılında ise Muradiye Alpaslan Fen Lisesi ismiyle eğitim öğretime devam ediyor.