Suriye’deki gelişmelere ait ABD, Türkiye ile bağlantıya çok uzak. Biden idaresi, PYD/YPG’ye sağladığı dayanaklar konusunda tavrından vazgeçmeyince Türkiye, Rusya’ya yöneldi. Tahran ve Soçi’de bir ortaya gelen Erdoğan ile Putin, Türkiye-Suriye ilgilerinde yeni devrin sinyallerini verdi. Pekala meseleleri oluşturan yapıtaşları neler, Suriye’deki aktörlerin tutumu ne?
Esad idaresi, hudutlu insan kaynağı nedeniyle ülkenin tamamına hükümran olamıyor. Rusya’nın büyük, İran’ın da milis takviyesi ile ayakta duruyor. Esad idaresine bağlı askeri birliklerin bulunmadığı noktalara Şii milisler kaydırılıyor. Rusya hava gücü noktasında Esad’ı destekliyor ve ayakta tutuyordu. Hava alanı için hava savunma sistemleriyle hâlâ Suriye’de Fırat’ın batısında aktifliğini koruyor. Lakin Ukrayna ile savaş nedeniyle bu ülkedeki uçaklarının büyük kısmını çekince Esad’ın İdlib’e yönelik harekâtları durdu.
TÜRKİYE NE İSTİYOR?
Erdoğan’ın sıkça lisana getirdiği “güney hudutlarımızda terör koridoru” konusu Türkiye için varlık-yokluk sorunu seviyesinde. Bu noktada El Bab, İdlib, Afrin’le Fırat’ın batısında, Barış Pınarı ile de doğusunda bu riske karşı tedbir alınmaya çalışıldı. Türkiye, Suriye sonunun hiçbir noktasında “PYD-YPG ile komşu olmak istemiyor” Bu emelle da hududunun güneyine yeni operasyonları zorluyor. Daha evvel Suriye ismine görüşen Rusya, Ukrayna savaşı nedeniyle artık Esad idaresini de ortaya almak zorunda kaldı.
Türkiye ile memleketler arası alanda legal olarak Suriye’yi temsil eden Esad idaresi ortasında yine irtibat seviyesinin yükseltilerek önderler seviyesine çıkarılabilmesi için uzun bir müddet gerekiyor. Fakat AKP iktidarının bu anlayışa gelmiş olması da kıymetli. Bu noktada iki ülke ortasındaki problemlere bakmakta yarar var.
– Türkiye’deki Suriyeliler: Ülkenin nüfus yapısını etkiliyorlar, toplumsal hayatta sıkıntılar oluşuyor. Türkiye önemli mali kaynak harcadığı Suriyelilerin değerli kısmının ülkelerine dönmesini istiyor. Bunun gerçekleşebilmesi için Suriye tarafının yurttaşlarına mülkiyet, hayat hakkı üzere bahislerde garanti vermesi gerekiyor.
– İdlib’in durumu: Bölgede 3.5 milyon kişi güç şartlarda yaşıyor. Esad idaresinin radikal dincileri bölgeden çıkarmak için operasyon yapması Türkiye’ye yeni bir göç manasına geliyor. Bu nedenle Türkiye, göçü askeri prosedürle önleyeceğini gösterdi. Suriye’nin gözünden bakılırsa İdlib’deki Heyet Tahrir el Şam üzere radikal ögelerin temizlenmesi kaçınılmaz. Uzlaşma için sorun çözümlenmeli.
– Tel Rıfat ve Münbiç: Fırat Kalkanı ve Afrin harekâtlarına rağmen Tel Rıfat bölgesi YPG denetiminde tutuldu. Emel muhaliflerin Halep’e tekrar saldırısını engellemek. Lakin bu bölgeden Türk ögelere yönelen akınlar, YPG’nin fırsatını bulduğunda neler yapabileceğinin de delili olarak görülüyor.
Münbiç ise Türkiye’nin başından beri kırmızı çizgi olarak belirlediği nokta. Türkiye bu iki bölgenin YPG denetiminde tutulmasını istemiyor. Bu başarılabilirse, Fırat’ın batısında YPG denetimi kırılmış olacak.
İNCELİKLİ POLİTİKA
Rusya’nın mümkün operasyonların Şam idaresi ile koordine edilmesi tarafındaki önerisi, operasyonları geciktirdi. Esad idaresi, YPG’nin kendi egemenliği için de risk olduğunu kabul ediyor. Lakin örgütü Türkiye’ye karşı bir araç olarak da kullanmak istiyor.
Suriye alanında aktif olan İran, Türkiye’nin denetim ettiği alanın genişlemesini kabullenmiyor, harekâta karşı çıkıyor. Rusya’nın ise Türkiye ile ilgileri farklı pozisyonda. Uygulanan ambargolar nedeniyle sıkışan Rusya, Türkiye üzerinden dünyaya açılmaya çalışıyor, bu kapının kapanmaması için incelikli siyaset yürütüyor. Bu kapsamda Türkiye seçim sürecine girdi. Siyasi iktidar için bir askeri harekat sandığa olumlu yansıyabilir. Mümkün operasyonun seçime nazaran zamanlaması, iktidar için “tek bayrak altında toplanma” ve oylara tesiri nedeniyle kıymet kazanıyor.