İlknur Altıntaş
Hallac-ı Mansur…
Tam 1101 yıl evvel bugün 26 Mart 922’de Bağdat meydanında yırtıcı bir formda öldürüldü.
Önce zindanda azaptan geçti, aç ve susuz bırakıldı…
Zindandan infaz yerine götürüldüğünde yol boyunca halk tarafından hakarete uğradı.
Çarmığa gerildi, kollarından başlayıp tüm vücudunu saracak halde zincirlendi…
Kırbaçlandı…
Önce burnu kesildi, sonra kulakları!
Sağ kolu ve sol bacağı da… Çapraz kesik derler buna o periyot çok yaygındı!
Ve… Beşerler meydanda bu vahşete tanıklık ederken “kâfir”, “din düşmanı”, “zındık” diye bağırıp onun acısından zevk aldı…
Acılı saatlerin sonunda devrin veziri Hamid bin Abbas buyruğu verdi; Hallac-ı Mansur yakılarak öldürüldü…
Peki, bu kadar büyük nefretin sebebi neydi?
Hallac-ı Mansur, “en el-Hakk” dediği için mi?
Hayır, iş pek o denli değil…
Gelin size bugün Hallac-ı Mansur’u vefata götüren sebepleri yazalım…
EN EL-HAKK DEDİĞİ İÇİN ÖLDÜRÜLMEDİ
Evet; Hallac-ı Mansur “en el- Hakk” dedi.
“Ben Hakkım, hakikatim” demek…
Bunu bir çeşit ilahlık sanmayınız. Ki Hz. Ali’nin lakaplarından biri de “el- Hakk” tır. Ebu Zer el- Giffari, Halife Osman’ın buyruğuyla Taif’e sürgüne gönderildiğinde insanların onu uğurlamaya gitmesini de yasakladı.
Ona giden yalnızca Hz. Ali’ydi ve o esnada Ebu Zer el-Giffari; “Ya Hakk, geleceğini biliyordum” dedi.
Hatta Hz. Ali tekrar der ki: “Derdinin devâsı sendedir lakin farkında değilsin. Sıkıntının de kendindendir ancak hiç görmüyorsun. Sen kendini küçük bir şey zannediyorsun. Halbuki bütün âlem sende toplanmıştır.”
Üstelik…
Hakk ve batıl olayında da bir ilahlık değil bir gerçeklik ve tezatlık vardır! Hakk, al- Mahmud/ ışık –iyilik; Batıl, el-Mezmüm/ karanlık- kötülük demektir…
Yani… Hallac-ı Mansur bu kelamdan ötürü idam edilmedi. Keza Hallac-ı Mansur bu kelamı vefatından neredeyse 20-30 yıl evvel dillendirmeye başladı…
Kimse de reaksiyon göstermedi…
Ama vefatından çok sonraları bir ideoloji türetildi: Vahdet-i Vücud
VAHDET-İ VÜCUD NE DEMEKTİR?
Aslında…
Vahdet-i Vücud değil o “Vacibul’ Vücud” dur.
Biraz mevzuyu açalım o vakit…
Şimdi… Âlem cihandır, cihanın bilgisi de ilimdir ve bilim sözcüğü de ilimden gelir…
Mesela…
Alak 1: 5, “Oku Rabbinin ismiyle ki bütün mahlûkatı yarattı. İnsanı da bir kesim kan pıhtısından var etti. Oku ve Rabbin, pek büyük bir kerem sahibidir. O denli bir Rab ki kalemle öğretmiştir. Beşere bilmediğini belletmiştir.”
Dikkat edin burada iki sefer “oku “geçer!
Ve… Birincisinin manası başkadır, ikincisi farklı. Melekût ve husus âlemini simgeler…
İlkinde bilinçaltındaki “evren” kitabının, “âlem”in beşere hatırlatması…
İkincisinde ise Kuran’ı Kerim’den bahsediliyor. Kur’an okuyarak “iman” a ulaşma çabasından.
Bu yüzdendir ki İslam’da ilim imandan evvel gelir!
Yani akıldan… Ve birinci yaratılan “nur” akıl olarak da tasvir edilir.
Sadece bu kadar da değil…
İlim/ğilm sözü de “âlem”den gelir…
İlmin de bir sürü çeşidi var, Mesela: Ğilm-i gayb, ğilm-i ledün, ğilm-i cifr vs.
Esas olan hepsinin kaynağı, özü Allah’tır, yani Büyük Yaratıcıdır.
Herkesin bildiği “zahir”, bilinmeyense “batın”dır.
Ve… Batının batını, sır, sırrın da sırrı vardır!
BATINİLİK NEDİR
Hallac-ı Mansur’da Kuran’ın yalnızca zahir değil batıni istikametiyle ilgilendi…
Vahdet-i Beden konusuna dönersek…
Mesela ana soru şu: İnsan yaratıcısıyla birleşir mi?
-Hayır…
Neden?
Çünkü İslam’a nazaran iki temel kavram var:
- Vacibu’l Vücud
- Mumkinu’l Vücud
Vacibu’l Vucud, Allah’tır. O’ bir sebebe muhtaçlığı olmayandır, varlık, cevher O’dur…
Ve… Yaratmıştır.
Neyi?
Mumkinu’l Vucud’u… Yani, âlemi…
Topralarsak… Allah unsur âleminde değil ki bu ikisi birleşebilsin!
Allah yeniden unsur olmadığı için modüllere da bölünemez…
Yani… Modüller birleşince de Allah’ı oluşturamaz…
Peki, o vakit Hallac-ı Mansur’u niçin öldürdüler?
HALLAC-I MANSUR KARMATİ MİYDİ?
Dâi, davetçi demek…
Ki Hz. Muhammed Mustafa’nın lakaplarından biri de “ed-Dâ‘î ilallâh” yani Allah’a davet edendir…
Ve… O periyotta Karmatiler tarafından çok sık kullanıldı…
Karmati Dâi’leri ve ileriki yıllarda da İsmaili Dâi’leri Abbasileri sarstı…
İsyancıydılar…
Adaletten eşitlikten ve gerçek İslam’dan bahsediyorlardı. Karmatilik aslında daha çok toplumsal bir örgütlenmeydi…
Ezber bozmalarıyla maksada kondular; çok geçmedi ki, “zındık”, “kâfir” olarak yaftalandılar…
MEYDANLARDA İNFAZ EDİLDİLER
Abbasiler Karmati Dâi’si olduğundan şüphelendikleri herkesi Bağdat meydanında kurulan iskelelerde hepsini sıralı bir formda yüz üstü yatırıp ellerinden çiviletirdi, Karmatiler, el ve ayak bileklerinden çapraz kesilir ve sonra da başları kesilip Bağdat’ın en işlek yerlerinde teşhir edilirdi.
Evet, Hallac-ı Mansur’da Karmati isyanlarına takviye verdi…
Üstelik yalnızca lafla da değil!
Muhalifti ve iktidarın daima amacındaydı…
Hatta Cüneyd-i Bağdadi ile zıt düştü. Cüneyd’i Bağdadi Karmatilikle özdeşleşen “İhvan es- Sefa” risalelerini okuyan Hallac-ı Mansur’a çıkıştığında “…yatağında mevti beklerken kendini berbat hissedeceksin, mutsuz, perişan ve bunu bileceksin! Neden biliyor musun? Zira sen daima bir korkaktın ve bir korkak olarak öleceksin!” dedi Hallac-ı Mansur.
KİM BU KARMATİLER?
Karmatilerin iki değerli önderi vardır, Hamdan Karmati Kufe ve civarında güçlüydü, Ebu Said al Cannabi ise Bahreyn’de…
Hatta… Bahreyn Karmatileri 300 yıl kadar süren ve Basra bölgesinden başlayıp bugünkü Suudi Arabistan’ın içlerine kadar inen geniş bir coğrafya’da Karmatiler Devleti’ni bile kurdu…
Yai… Ebu Said’in adamları her yerdeydi…
-Kufe, Şam, Bağdat vs.
Durumu size iki tarihi mektupla açıklayalım…
Biri Abbasi Halifesinden Ebu Said el-Cannabi’ye…
“Ey Ebu Said al Cannabi;
Ey Kâfir! Ey Hak düşmanı! Ey mescitleri, mescitleri basan, Hacc’a giden imanlı insanları katleden zalim! Haddini bil! Bu sana son uyarımdır; şimşek üzere çakar, yağmur üzere üstünüze çökerim!
Halife Muktedir Billâh”
Bu da Ebu Said al- Cannabi’den Abbasi halifesine yanıt:
“Ey Muktedir,
Ey Hak’ın temsilcisi olduğunu sav eden Hak düşmanı! Ey içindeki açlığı kan, et ve altınla dolduramayan zavallı. Fetva verdirdiğin kelamda âlimlerin senden korkması seni güçlü yapmaz, onları zavallı yapar! Bilirsin ki biz onlardan değiliz! Ha, bu ortada doğrudur: Hacc’a, mescide giden riyakâr, dolandırıcı, Allah ismiyle insanları kandıranları öldürttüm; zira bunlar yaşamayı hak etmeyenlerdir; bu türlü beşerler ölmeyi hak edenlerdir! Biz bir kuru ekmeğini mezhebini sormadan açla paylaşır; biriktirmekten kaçınırız! Kendine Hak’ın gücüne sahip unvanlar vererek fakat etrafındaki şarlatanları kandırırsın! Hangi savaşa girdin de kazandın? Hangi orduya mertçe kılıç salladın? Bir korkak üzere saklandığın sarayında zevk ve safahat içinde kaybolmuşsun! Her türlü sapkınlığı ve ahlaksızlığı yapıp bize iftiralar atması için tuttuğun o zavallılara altınlar saç, çünkü sonun yakındır; başında olduğun devlet çökmektedir; tükenmektedir; yok olmaktadır! Benim başında olduğum devlet ise sana diz çöktürmek üzeredir! Yok, etmek üzeredir! Ordularım senin hükmettiğin diyarları bir bir ele geçiriyor; surlarını yıkıyor; yakında saray kapılarına dayanacak! Benden sana tavsiye orada kal! Şimşek üzere çakacak; yağmur üzere üstlerine yağacağım kelamların boşuna. Ne beni ne halkımı korkutamazsın. Ey soyuyla gurur duyan zavallı Abbasi oğlu! Ey korkak ve maharetsiz el Muvaffak oğlu Mutezid oğlu Muktedir! Kendine “Muktedir Billâh” dersin; yani Allah’ın kudretine maliksin; O’ndan kuvvet alıyorsun! Sen olsan olsan berbatların, hainlerin, yobazların Buyruğu olursun! Ben halkımın içinden çıkmış bir başkanım. Adım: Ebu Said Hasan bin Behram al- Cannabi. Soyum halkımdır. Gücümü onlardan alır; canımı onlara feda ederim. Biraz yüreğin varsa… Biraz hamasetin varsa… Görülecek bir hesabın varsa… Gel de gör!”
HALLAC-I MANSUR KARMATİLİKLE SUÇLANDI
Hallac-ı Mansur Karmati önderleriyle daima mektuplaştı.
Ve çok geçmedi ki Hallac-ı Mansur’da Karmatilikle suçlandı!
Hallac-ı Mansur’un mektuplarda kullandığı kod isimlerinden biri “Ebu Umare” başkası “Muhammed bin Ahmed el- Farisi” idi…
Ve…
Abbasi veziri Hamid bin Abbas’ın da amacındaydı…
Yaptığı bütün adaletsizlikleri, usulsüzlükleri, üzerine geçirdiği malları ifşa eden daima Hallac-ı Mansur’du zira.
913 YILINDA TUTUKLANDI
913 yılıydı, yani Hallac-ı Mansur’un öldürülmeden dokuz sene öncesi…
Hallac-ı Mansur’u tutuklayıp Bağdat’ta birbirine çapraz bağlı iki kütüğe kol ve bacaklarından bağlayıp teşhir ettiler evvel…
Hakaretler edildi… Yüzüne tükürdüler.
En çok da: “İşte o. Karmazi Papazı…” dendi.
Peki, neden bu kadar vakit beklendi öldürülmesi için?
Çünkü değerli biri mahzur oldu!
TARİHİN EN GÜÇLÜ TÜRK BAYANLARINDAN BİRİ
Şağab Hatun…
Halife Muktedir’in annesi! Samarra doğumlu bir Türk’tü. Gerçek ismi Garip’ti, sonraları Naim ismini aldı…
Köle pazarlarında köle olarak satıldı…
Ve… Cariye olarak ikram edildiği sarayda doruğa çıkmakla kalmadı; Abbasileri perde gerisinden 20 yıl boyunca o yönetti…
Bir veliaht- halife annesi olunca da Şağab Hatun oldu.
Hallac-ı Mansur’a hayrandı…
Üstelik o orta Şağab Hatun yalnızca Hallac-ı Mansur’u mevtten kurtarmakla kalmadı; vezir Hamid bin Abbas’ın Halife Muktedir’e ikram ettiği bağ konutunu de Hallac-ı Mansur’a tahsis etti…
Bir nevi hanedan yöntemi konut mahpusunda tutulacaktı Hallac-ı Mansur…
DOKUZ YIL SONRA BAŞARDI
Ve… Dokuz yıl sonra Halifeyi kandıran Hamid bin Abbas sonunda maksadına ulaştı…
Hallac-ı Mansur yine yargılandı…
Oysa… Heyet çoktan kararını vermişti lakin tekrar bir öylesine bir mahkeme düzenlendi…
Çok tanıdık gelecek lakin Hamid bin Abbas Hallac-ı Mansur’un bir Karmati olduğunu ispatlayan bir bilinmeyen şahit çıkarttı yeterli mi?
Tarih daima mi tekerrürden ibarettir bilemedik!
Neyse… Enteresan şeyler de oldu!
Mesela… Vaktinde Hanbelî Ayaklanmasına dayanak veren Hallac-ı Mansur’un lehine bu defa sokaklarda şovlar yapan kimlerdi bilir misiniz?
Hanbelîliler…
Ahmed bin Hanbel’in talebeleri Hallac-ı Mansur’un yanındaydı…
Ve… O mahkeme hangi kelamdan ötürü kalemi kırdı onu da yazalım!
Hallac-ı Mansur sorgulardan sıkılıp öfkeyle, mahkeme heyetine; “Bedenin Kâbe’sini yıkın” diye bağırdığı için.
Baş Kadı Ebu Ömer motamot şöyle dedi: ‘Seni kâfir, bu adamın kanı helaldir’
Ve… Sonrası malum!
Vezir Hamid bin Abbas’a ne olduğunu yazalım da o denli bitirelim…
929 yılındaki saray darbesinden sonra altın yüklü at otomobiliyle kaçtı… Vasit yakınlarında at arabasının tekerleri kırıldı. Altınlar etrafa saçıldı filan.
Köylüleri aşağıladı. Ama karşısındakiler, sıradan köylüler değildi…
Karmatilerdi…
Ve… Bu küstah saraylının Hamid bin Abbas olduğu anladıklarında bu defa ödeşme vaktiydi…
Hamid Abbas tıpkı Hallac’ı Mansur’a yaptığı üzere kütüğe bağlandı; kırbaçlandı ve son buyruğu veren bu kere bir Karmati’ydi…
“Yakın!”
Odatv.com