Nur Kaplan
ANKARA – Hayat pahalılığının tesirleri kentlerin orta sokaklarında kendini daha görünür hissettiriyor. Ankara’nın dört farklı ilçesindeki mahallelerde saha çalışması yapan Halkevleri, hayat maliyetini gözler önüne serdi.
Dikmen, Mamak, Keçiören ve Batıkent’teki mahallelerde kasım ayı boyunca yapılan araştırmaya nazaran dört kişilik bir hanenin beslenme ve barınma maliyeti 15 bin 420 TL’ye ulaştı. Ankara’da çoğunlukla alt gelir kümesinin yaşadığı bölgelerin raporlandığı çalışmada, dört kişilik bir ailenin barınma maliyeti 7 bin 392 TL olarak kaydedildi.
Halkevleri öbür yandan, kent genelinde en ağır alışveriş yapılan marketlerde, semt pazarlarında ve şarküterilerde bulunan eserlerin fiyat değişikliği ve doğal gaz, elektrik, su, internet faturalarını da hesapladı ve yaşanan değişimi gözler önüne serdi.
BESLENME MALİYETİ 8 BİNİ AŞTI, ORTALAMA KİRALAR 6 BİN’E DAYANDI
Halkevleri’nin ‘Ankara Geçim Raporu’nda yer alan bilgilere nazaran, dört kişilik bir ailenin aylık sağlıklı ve istikrarlı beslenme maliyeti 8 bin 28 TL iken, ortalama kira fiyatı 6 bin 128 TL olarak tespit edildi. Dar gelirli ailelerin konutlarından alınan faturaların derlendiği hesaplamaya nazaran, kasım ayında doğal gaz faturaları ortalama 572 TL, elektrik faturaları 430 TL, su ise 248 TL olarak kayıtlara geçti.
‘Ankara Geçim Raporu’ çalışmalarında bulunan Dikmen Halkevi üyesi Temel Kılıç, besin eserlerini araştırırken günlük yahut saatlik değişikliklere şahit olduklarını, barınma maliyetinin artmasıyla emekçi ailelerin kent merkezinden uzağa gerçek çekildiğini söyledi. Hayat pahalılığı karşısında taban fiyatla geçinmeye çalışanların tahlillerini anlatan Kılıç, Halkevleri’nin 11 Aralık’ta Ulus Meydanı’nda yoksulluğa karşı aksiyon düzenleyeceğini söz etti.
‘AMACIMIZ HALKIN ŞAHSEN YAŞADIĞI GERÇEKLERİ GÖSTERMEK’
Halkevleri’nden Temel Kılıç hazırladıkları rapora ve tecrübelerine dair sorularımıza şu cevapları verdi:
Türk-İş, uzun vakittir açlık ve yoksulluk sonu araştırması yaparak her ay bu hudutları açıklıyor. DİSK’in de minimum fiyat, işsizlik, besin enflasyonu araştırmaları mevcut. Halkevleri ise ‘Ankara Geçim Raporu’ yayımladı. Bu türlü bir rapor oluşturma gereksinimi nereden doğdu?
İki kurumun da açıklamalarını takip ediyoruz. Bizim araştırmamızın dayandığı iki temel araştırma konusu var. Birincisi insanca beslenme hakkı oburu ise insanca barınabilme hakkı. Bu iki temel hak, kamusal bir hak olması bakımından kıymetli. Araştırmamızda ortaya çıkan sonuçların özeti olarak, milyonlar en temel kamusal haklarından yani beslenme ve barınma hakkından dışlanmış vaziyette diyebiliriz. İstikrarlı ve sağlıklı beslenmek, açlık hududunda yaşamamak, sağlıklı şartlarda barınabilmek kamusal bir hak. Mevcut ekonomik tabloda bu haklarından dışlanan milyonlarca haneye karşı iktidar tarafından açıkça insan hakları ihlali sergileniyor. İnsan onuruna yaraşır bir formda yaşamak herkesin hakkı. Bu hak yalnızca belli bir zümreye ilişkin olamaz. İktidarın yarattığı bu tertip, milyonların bu hakka erişmesi önünde en büyük mahzur. Araştırmadaki gayemiz, iktidarın milyonları bu haktan nasıl yoksun bıraktığını şahsen halkın yaşadığı gerçeklerle göstermek.
Temel Kılıç ‘KENTE TUTUNMA GAYRETİ VERİLİYOR’
Ankara’da hangi mahallelerde rapor için çalışmalar yapıyorsunuz? Bölgeleri neye nazaran belirliyorsunuz?
Dikmen, Keçiören İncirli, Piyangotepe, Mamak Keyifli, Şahintepe, Ege ve Tuzluçayır ve Batıkent bölgeleri, buralar tıpkı vakitte bizim de temel olarak faaliyetlerimizin ağır olduğu yerler. Bu bölgeler Ankara’nın sonradan kültürel olarak kozmopolitleşmiş ancak temel olarak işçi bölümlerin ağır yaşadığı ve kent merkezine de yakın yerler. Aslında bu bölgelerde yaşayanlar bir yandan da kente tutunma çabası veriyor. Ankara’nın merkezine yakın olduğu için kira artışlarının da çok yükseldiği yerler diyebiliriz. Kiralardaki yükseliş ve bilhassa endüstrinin de Ankara’nın çeperinde gelişiyor olması emeğiyle geçinen insanları kent dışına sürmeye zorluyor. Hasebiyle bu bölgeler kent yoksulluğunun en ağır hissedildiği bölgeler o yüzden tercihimiz de biraz bu bölgelerden yana oldu.
‘ÇOCUKLARA ‘ÜCRETSİZ ÖĞÜN’ DAVETİ GÜÇLENDİRİLMELİ’
Öğretmenler son günlerde öğrencilerin beslenme çantalarının fotoğraflarını paylaşarak yaşanan yoksulluğun boyutunu gözler önüne seriyor. Muhalefet partilerinin ‘çocuklara fiyatsız öğün’ davetleri da mevcut. Sizin ailelerde gördüğünüz durum nedir? Çocuklar, bu yoksulluktan nasıl etkileniyor?
Raporumuzda da belirttik, kasım ayı içinde çocuklar da dahil olmak üzere dört kişilik bir hanede sağlıklı ve istikrarlı beslenebilmek için aylık harcanması gereken minimum fiyat 8 bin 28 TL. Türkiye’nin bir minimum ücretliler toplumu olduğunu düşündüğümüzde mevcut minimum fiyat bizim açlık hududumuzun tam 2 bin 528 TL altında. Çocukların gelişim çağında günlük daha fazla kalori tüketme muhtaçlığı bilimsel bir gerçeklik olarak karşımızda dururken ortaya çıkan tablo ise fakir ailelerin çocuklarının beslenememesi gerçeği. Sağlıklı beslenmek için tüketilmesi gereken birçok eser fakir hanelerde artık lüks, bu sebeple açlığa bağlı kalıtsal gelişim ve hastalıklar ne yazık ki ortaya çıkıyor. Çocuklara fiyatsız öğün daveti güçlendirilmeli. Çocukların yoksulluğa mahkûm olmayacağı yeni bir nizam inşa etmenin gerekliliği, zaruriliği vurgulanmalı.
‘HAYAT DEĞERLİĞİNİN TEK VE ASLİ SORUMLUSU SİYASİ İKTİDAR’
Küresel Besin Fiyat Endeksi’nde son 6 ayda düşüş yaşanırken, Türkiye’de ise besin enflasyonunda süratle yükseliş kelam konusu. Ankara’da Geçim Raporu’nda kuru bakliyat, zerzevat, kahvaltılık ve et eserlerinin fiyat listesinin çetelesi tutulmuş durumda. Raporlama yaparken nelerle karşılaştınız?
Sadece devletin resmi datalarından örnek verelim. Türkiye’de resmi datalara nazaran besin enflasyonunda bir yıllık artış oranı yüzde 99. Türkiye şu an dünyada yüksek besin enflasyonu sıralamasında 6’ncı sırada yer alıyor. Besin fiyatlarında yaşanan fahiş artışların sorumlusu olarak daima diğerlerine hata atılıyor. Ziraî girdi maliyetlerinde bir yıllık yüzde 138’lik artıştan haberleri yokmuş üzere. Marketlerde, günlük hatta bazen saat başı fiyat değişimlerine şahit olabiliyorsunuz. TÜİK her ay bizim de hesaplama yaptığımız eser çeşitleri için husus sepeti ve ortalama fiyatları açıklardı. Mayıs ayından bu yana açıklanmıyor. Elbette açıklanan datalar halkın hissettiği gerçek enflasyondan uzaktı. Bizim çalışmalarımız halkın teğe bir hissettiği gerçek fakirleşme hali. Bu hal karartılan resmi bilgilerle ölçülemez. İktidar bile isteye belli bir kısmı güçlü etmek için elinden gelen her türlü aracı kullanırken, geriye ise milyonların açlık ve yoksulluk içinde yaşaması kalıyor. Hayat değerliğinin tek ve asli sorumlusu siyasi iktidardır. Siyasi iktidarın bir avuç keyifli azınlığın refahına refah katmak için uyguladığı iktisat siyasetleri yaşamaktayız.
‘KENT MERKEZİNDEN UZAKTA YAŞAMAYA İTİLİYORUZ’
Raporda, Ankara’da ortalama kira fiyatlarının minimum fiyatın üstünde seyrettiğini belirtiliyor. Barınma maliyetini nasıl hesapladınız? Öbür kentlere bakıldığında Ankara’da barınma sorunu nasıl baş gösteriyor?
Barınma maliyetini hesaplarken birinci kalem olarak, Ankara genelinde konut kira fiyatlarının aylık bazda artış oranlarına bakıyoruz. Bu araştırmayı internet siteleri ve mahallelerde direkt saha çalışmalarıyla ilerletiyoruz. İkinci kalem ise barınma maliyetinin bir öbür başlığı olan zarurî faturalar. Bunlar ise hem TÜİK’in harcama endeksi pahaları kullanılarak hem de şahsen mahallelerden farklı tipte hanelerden topladığımız faturalar üzerinden hesaplıyoruz.
‘İŞÇİLER KENT MERKEZİYLE, SİYASETLE ETKİLEŞİM KURAMIYOR’
Ankara’da işçi, fakir ve dar gelirlilerin çok büyük bir kısmı kent merkezinde yaşamakta önemli zorluk çekiyor. Ankara’da kent merkezinin Kızılay olduğunu düşünürsek Meclis çabucak yanında. Ülkenin, devletin kalbi diyebileceğimiz bir pozisyonda. Yakınında Dikmen bölgesi var. Bir yandan orta ve düşük gelir seviyesinde insanların yaşadığı öteki yandan hem demokrat, solcu bir yapısı mevcut. Mamak’a gerçek tarafınıza çevirdiğinizde Tuzluçayır ile karşılaşıyorsunuz orası da çoğunlukla alt gelir kümesinin yaşadığı bir yer. Barınma ve beslenme maliyeti kent yapısını da direkt etkiliyor. Çalışanlar kent merkeziyle, siyasetle etkileşim kuramıyor. Kent merkezinden uzakta yaşamaya itiliyoruz.
‘BARINMA SORUNU HALA KARŞIMIZDA DURUYOR’
Ankara’nın geçmişte gecekondu kenti olduğunu göz önünde bulundurursak barınma hakkı gayretinin yürütüldüğünü bir vilayet olduğunu da söyleyebiliriz. Niteliksel olarak değişen barınma sorunu hala karşımızda duruyor. Toplumsal konut hakkı işçileri kentin merkezinden uzaklaştırmadan, sürgün etmeden hayata geçirilmesi, kira artışlarında kiracıları da içeren denetleme sistemlerinin kurulması, kiralara bölgenin niteliğine nazaran üst hudut getirilmesi üzere tartışmalarımız var.
APARTMANDAKİLERLE ORGANİZE ALIŞVERİŞ
Son devirde ekmekten doğal gaz ve elektriğe, internetten suya kadar hayatın her alanında arka arda artırım yapılıyor. Bu artırımlar karşısında taban fiyatla geçinmeye çalışan meskenlerde neler yaşanıyor?
İnsanların birinci refleksi tasarruf yapmak ve harcamalardan kısmak oluyor. Doğal gaz daha düşük derecede yakıyor, zarurî olmadıkça ışık açılmıyor. İnternet ilişkisini iptal ettirilip telefonda kalan internet paketiyle yönetim ediliyor. İki ekmek yerine bir ekmek almak zorunda kalıyorlar. Çalışanların birçoğu ek iş yaparak geçinmeye çalışıyordu, bu devir de daha da arttı. Alışılmış, bu işler garantisiz ve kayıt dışı. Son periyotta market alışverişini daha ucuza getirmek ismine apartmanca organize biçimde toplu alımlar oluyor. Toplu alımlarda indirim yapan yerler olması münasebetiyle beşerler kısmi biçimde tasarruf sağlamaya çalışıyorlar. Halk, yoksulluğa, fakirleştirmeye karşı dayanışmayla reaksiyon gösteriyor.
11 ARALIK’TA HAREKET DÜZENLENECEK
Halkevleri’nin hayat pahalılığı karşısında aksiyon programı nedir?
Raporda da vurguladığımız üzere aslında mevcut duruma karşı çaba davetimizi her şartta ve fırsatta yaygınlaştırıyoruz. Somut olarak 11 Aralık’ta Ulus Meydanı’nda yapacağımız bir hareket var. Yoksulluğa ve hayat pahalılığına karşı bir halk buluşması olacak. Emekçilerin, mahallelilerin, bayanların, gençlerin konuşacağı, sıkıntılarını yüksek sesle anlatacağı ve taleplerimizi de sıralayacağımız bir hareket düzenleyeceğiz. Sistem siyasetinin çekişmeleri ortasında fakirlerin talepleri, sesleri görünmez oldu. Biz bu sesi görünür hale getirmeye çalışıyoruz.
‘HALKIN TALEPLERİ GÖRÜNÜR HALE DÖNÜŞMELİ’
20 yıllık AKP iktidarı kamusal haklarımızı tahrip ederek çöktü. Yoksulluğa karşı tek tahlilin temel hizmetlerin kamusal bir hak olarak tesis edilmesi ve halk kontrolüne alınması gerektiğini savunuyoruz. Ocak ayında sempozyumlarımız olacak. Bu çalışmalar birebir vakitte halkın gündelik sıkıntılarına anlattığı ve tahlil tekliflerinin olduğu bir yerde duruyor. Halkın talepleri görünür hale dönüşmeli ve bu talepler etrafında örgütlenerek siyasete sirayet etmeli. Halkın sıkıntısı, iktidarın da muhalefetin de seçim materyali olmanın ötesine geçemiyor maalesef. Yoksulluğa ve hayat pahalılığına karşı aksiyon programımız bu sıkıntılar etrafında halkın örgütlenmesini geliştirerek bu problemleri siyasal bir sorun olarak ortaya koymaktır.