Özlem Kara
İZMİR- Maraş’ta meydana gelen ve 10 ili etkileyen sarsıntının tesirleri sürüyor. Enkazlar şimdi kaldırılamazken akıllara gelen en kıymetli sorulardan bir tanesi de depremzedelerin sıhhati.
Adıyaman’da bir depremzede toplanma alanlarında yaklaşık üç bin kişinin üç tuvaleti kullandığını, Hatay’a istekli olarak giden Filiz Yener ise insanların hasar görmüş binalarda tuvalet muhtaçlığını karşıladığını söyledi.
Halk Sıhhati Uzmanı Prof Dr. Ahmet Saltık, depremzedelerin yaşayabileceği sıhhat problemlerini ve tahlil tekliflerini anlattı. Saltık, salgın hastalıklar, hijyen meseleleri, enfeksiyon hastalıklarına ait bilgi verdi. Ayrıyeten Saltık, kendisine gelen bilgi doğrultusunda takımların Antep’te bulunan dağ köylerine ulaşamaması nedeniyle o bölgedeki insanların cesetlerini hayvanların parçaladığını söyledi.
‘ÜÇ BİN KİŞİ ÜÇ TUVALETİ KULLANIYOR’
Adıyaman’ın Sincik bölgesinde yaşayan depremzedeler, güç kaideler altında olduklarını vurgulayarak, “Herkes toplanma alanlarında olduğu için her an bir hastalık çıkabilir. Üç dört tane tuvaleti iki bin üç bin kişi kullanmaya çalışıyor” tabirlerini kullandı.
‘TUVALET İÇİN HASAR GÖRMÜŞ BİNALARA GİDİLİYOR’
Gönüllü olarak Uşak’tan Hatay-Defne’ye giden Filiz Yener ise sarsıntı bölgesindeki sıhhat ve tuvalet sıkıntısına ait, “Beşinci günde olduğumuz bölgeye seyyar tuvalet istedik. Beşerler üst üste dışkılarını yapıyor. Sıhhat hiçbir halde yok. Beşerler hasar görmüş binalara gidip tuvalete giriyorlar” dedi.
Ahmet Saltık ‘KOLERA SALGINI BEKLENEBİLİR’
Deprem bölgelerinde kolera salgını çıktığı savlarına cevap veren Halk Sıhhati Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Saltık, bu durumun doğrulanmasının Sıhhat Bakanlığı tarafından yapılması gerektiğini, bakanlık tarafından açıklanıncaya kadar bir şey söyleyemeyeceklerini ancak bölgede kolera salgınının beklenebileceğini söyledi.
Saltık, “Deprem bölgesinde tifo, dizanteri beklenebilir ya da ismini koyduğumuz bir mikroorganizma üretilemese bile yaygın ishaller, gastroenteritler beklenir bu tabloda. Ayrıyeten üst ve alt teneffüs yolları enfeksiyonları, zatürre, farenjit beklenebilir. Aşılama yetersiz ise çocuklarda kızamık da bekleyebiliriz. Her ne kadar Türkiye’de, Sıhhat Bakanlığı 0-6 yaş ortasındaki çocuklara 13 temel aşıyı yüksek seviyelerde veriyor olsa da ben aşıların kâfi olduğu konusunda endişeliyim” dedi.
’65 YAŞ ÜSTÜ VE KRONİK HASTALAR ZATÜRRE RİSKİ ALTINDA’
Aşıyla korunabilir hastalıkların yanı sıra bulaşıcı hastalıklara da değinen Saltık, “Özellikle yaşlılarda ve kronik rahatsızlığı bulunan bireylerde, zatürre üzere üst teneffüs yolları enfeksiyonları alt teneffüs yolları enfeksiyonuna dönüşebilir. Ve bu beşerler öksürerek yahut öksürmeden sessizce zatürreden yitirilebilirler. Münasebetiyle bölgede, 65 yaş üstü ve kronik rahatsızlığı olan şahıslar önemli bir zatürre riski altında” dedi.
‘SEYYAR TUVALETLERİN ACİL KURULMASI GEREKİYOR’
Saltık, sarsıntı bölgesindeki bir öteki değerli halk sıhhati probleminin ise pak su, besin ve atıklar olduğunu vurguladı. Saltık, su sorunun pet şişelerle bir nebze karşılanabileceğini belirterek besin konusunda da önemli hijyen problemleri olacağını söyledi. Saltık, “Biz bu devirlerde insanlara daha çok kapalı konserve, katı, bakliyat ve çorba üzere besinleri öneriyoruz. Çiğ meyve ve sebzelerden bir mühlet uzak durmalarını öneriyoruz. Öbür kıymetli bir husus ise evsel atıklar ve tuvalet atıkları. Bölgeye acil seyyar tuvaletlerin kurulmuş olması, çukurlarının kurallara uygun biçimde kazılmış olması gerekiyor. Evsel atıkların da sistemli olarak toplanması gerekiyor. Toplanan atıkların 1-1 buçuk metre kadar kazılıp üzerine sönmüş kireç dökülüp toprakla kapatılıp sıkıştırılması gerekiyor. Yoksa bölgede yaşayan birtakım hayvanların o bölgeyi eşmesi sonucu bu atıklar açığa çıkabilir. Ayrıyeten insanların banyo yapabilmesi için sıcak suyun da sağlanması gerekiyor” diye konuştu.
‘HIZLI BİR BİÇİMDE ZELZELE BÖLGELERİNE MORG YAPILMASI GEREKİYOR’
Deprem hasebiyle vefat eden insanların naaşlarına yönelik de konuşan Saltık şöyle devam etti:
“Depremin ikinci, üçüncü günü gelen bilgilere nazaran Gaziantep’in yayla köylerinde, insanların cesetlerini yabanî hayvanların, kurtların parçaladığı biçiminde duyumlar aldık, umarım bu duyumlar hakikat değildir. Dronlarla merkezden uzak bölgelerin durumlarının saptanması gerekiyor. Dağ köylerindeki insanların yeterlice sahipsiz bırakılmaması gerekiyor. Cesetlerle ilgili hem tıbbi hem etraf hem de isimli tıp açısından alınması gereken önlemler var. Süratli bir formda sarsıntı bölgelerine morg yapılması gerekiyor. Çıkartılan cesetlerin en az iki gün kimliklendirilmeye çalışılarak, toplanabilecek bütün bilgilerin toplanmasıyla, vücudunun değişik açılarının fotoğrafları çekilerek her biri için bilgisayar ortamında evrak açılması gerekiyor. Ve yakınlarını arayan vatandaşlara 48 saat içinde duyurulması gerekiyor. ’48 saat içinde kimliklendirme başvurusu yapılmadığı takdirde gömülecektir’ diye bilgi verilmesi gerekiyor. Gömülürken de mezar taşlarına vefat etmiş şahısların fotoğraflarının ya da kod numaralarının bırakılması ve kesinlikle DNA örneği alınması gerekiyor.”
SAĞLIK BAKANLIĞI’NA HİJYEN KANALI ÖNERİSİ
Enkazlar kaldırıldıktan sonra depremzedelerin hijyen konusunda bilgilendirilmesi için telefonlarına kıymetli bilgilerin olduğu iletiler atılması, broşür hazırlanıp anonslar yapılması gerektiğini vurgulayan Saltık, insanların el yıkma konusunda sıvı sabun ve kağıt havluyla el yıkamaya teşvik edilmesi gerektiğini belirtti. Saltık, ayrıyeten bir teklifte bulunarak Sıhhat Bakanlığı’nın halka hijyen ve sıhhat bilgisi verdiği bir televizyon kanalı kurulması gerektiğini söyledi.
PSİKOLOJİK TAKVİYE ŞART
Enkaz altından sağ çıkarılan, yakınlarını kaybeden, sarsıntı bölgesine istekli olarak giden, depremzede olan bireylerin ruh sıhhatine ait de konuşan Saltık, “Birçok insan doğal olarak gerilim bozukluğu, depresyon, yeme bozukluğu, öfke patlamaları, huzursuzluk, mutsuzluk yaşayabilirler. Bu durum da davranışlarına ve irtibatlarına yansıyabilir. Bölgede çalışan insanların, devlet görevlilerin, genç ve deneyimsiz sıhhat çalışanlarının, depremzedelerin takviye alması gerekiyor” tabirlerini kullandı.
‘GEBE BAYANLAR İÇİN BÖLGEDE EBELERİN OLMASI GEREKİYOR’
Kadınların hijyen ve gebelik problemine da değinen Saltık, hamile bayanlar için bölgede ebelerin, pratisyen tabiplerin, bayan doğum uzmanların bulunması gerektiğini vurguladı. Saltık, zelzele bölgelerine sahra hastanelerinin yanı sıra birinci basamak sıhhat hizmetlerinin verileceği sıhhat ünitelerinin de kurulması gerektiğini söyledi.
‘AFAD’IN BAŞINDA İLAHİYAT MEZUNU BİRİNİN NE İŞİ VAR’
Son olarak sarsıntının politik yanına da değinmek istediğini vurgulayan Saltık kelamlarını şöyle bitirdi:
“İçinde bulunduğumuz tablo aslında berbat idarenin bir eseri. Ben 46 yıllık tabibim, 1988’den beri üniversitede hocalık yapıyorum, daima şunu söylerdim: 1980’de çiçek hastalığının kökü kazındı, sıra makûs yönetimdeydi. Ben bunu 1980’den beri söylüyorum. Türkiye’nin başında genel manada bir makûs idare olmasaydı, zelzelesi önleyemezdik fakat sonuçları bu kadar ağır olmazdı. Türkiye’nin bir sefer İmar Affı denilen saçmalığı unutması gerekiyor. Tekrar bir kadastro ve arazi planlaması yapılacak. Etkin fay çizgilerinin bulunduğu bölgeler yaylaya çevrilecek. İnşaatlarda zelzeleye sağlam teknolojilerin kullanılması için Zelzele Yönetmeliği’nin kararlılıkla uygulanması gerekiyor. Yapı kontrolü süreçlerinin de katı bir formda ortaya konması gerekiyor. Türkiye’nin bütünüyle Ulusal Afet Planlarının gözden geçirmesi gerekiyor. İktidarın oluşturduğu bu yolsuzluk, kokuşmuşluk, yandaş, dinçleştirme üzere ilkel güdülerden bütünüyle uzaklaşmak gerekiyor. AFAD’ın başında ilahiyat mezunu birinin ne işi var? Bu utanç verici bir şeydir. Türkiye kurumlarını dağıttığı için, kurumsuz kaldığı için, tek adam rejimi tarafından adeta tutsak alınıp felç edildiği için bu tabloları ağır ağır yaşıyor.”