Mert İnan – Türkiye’de insanların neden bu kadar öfkeli olduğunu sorduğumuz Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Hakan Türkçapar, öfke ve şiddet artışının altında haksızlık algısı, haksızlığın kasıtlı yapıldığı ve bağlantıdaki ses yüksekliğinin tesirli olduğunu söylüyor. Prof. Dr. Türkçapar, Gallup’un araştırmasının kıymetine dikkat çekerken “Ekonomik şartlar negatif his ve fikirleri katlıyor. Türkiye, olumlu hissetmede Afganistan ve Lübnan’dan sonra 3. sırada. Olumsuz his durumu ve kızgınlığımızın birincil nedeni ekonomik nedenler” diyor. Negatif ruh halinin zincirleme tepki biçiminde bulaştığını belirten Türkçapar, “Toplumsal koşullar güzelleşmeden sakinleşmemiz güç. Sakinleşmek için yeterli uyku, yeterli beslenme dahası kaliteli bir hayat gerekiyor. Aksilikler ne kadar fazla olursa öfke patlaması da birebir oranda olur” değerlendirmesi yapıyor. Haksızlık algısının da öfkeyi beraberinde getirdiğine işaret eden Türkçapar, şu tespitlerde bulundu:
‘Gurbetçi bile bağırıyor’
“Öfkede haksızlık algısı bunun kasıtlı yapıldığı genel ses seviyesi en kıymetli meselemiz. Bizim toplum ses yüksekliği açısından 3. sırada. Toplumda adaletsizlik algısı var ve herkes haksızlığa uğradığını düşünüyor. Dahası bu haksızlığın kasıtlı yapıldığı düşünüldüğünden öfke şiddete dönüşebiliyor. Türk personeller Almanya’da pek uyumlu, sakin, kurallara uygun çalışıp, yaşıyorlar. Fakat bu bireyler Türkiye’ye girer girmez bağırıp, çağırmaya başlayabiliyorlar. Almanya’da herkese eşit olarak uygulanan kurallar var. Gurbetçiler bile buradaki kuralların herkese uygulanmadığını düşünüyor. Anti sosyallerle ilgili bir çalışma yapmıştım. Şiddet aksiyonuna yatkınları dinlediğinizde bile herkes kendisini kurban görüyor. Anti toplumsal kişiliğe sahip bireylerin saldırgan olmalarının nedenlerinden biri de kendilerini kurban görmeleri. İnsanların ülkede kural, adalet olduğuna inanması ve kuralların herkese uygulandığına, kasıtlı ayrıcalıklı olunmadığına inanması bunu görmesi gerekiyor. Gallup’un çalışmasındaki sonuçlar çok vahim bizim bu tabloyu oturup düşünmemiz gerekiyor.”
‘Sorun çözme marifetini artırmalıyız’
Türkiye Psikiyatri Derneği Genel Sekreteri Dr. Emre Mutlu, öfkenin de öteki hisler üzere doğal olduğunu söyledi: “Duygunun davranışa yansımasını yahut yansımamasını düzenlemek kişinin elindedir. Zorlukların ve gerilimin arttığı periyotlarda davranışları denetim etme mahareti azalır. Bilhassa kullandığı sorun çözme maharetleri fonksiyonel olmayan ve kâfi sorun çözme hüneri olmayan bireylerin, zorluklar karşısında öfkesini davranışlara daha çok yansıttığını görüyoruz. Sıkıntıları arbede ederek, bağırarak çözmek yerine sorun çözme hünerlerimizi arttırmamız, özür dilemeyi ve irtibat ve empati kurmayı gerekiyor. Felaket ve ekonomik buhran periyotlarında gelir seviyesi yeterli ve makus ülkeler ortasındaki makas ruhsal düzgünlük için de açılıyor. Ekonomik krizler de insanların ruhsal istikrarını bozuyor.”
‘Silahlanmaya karşı önlem alınmalı’
Şiddet denen sorunun Türkiye’ye mahsus bir sorun olmadığına işaret eden Prof. Dr. Kemal Arıkan, şunları söyledi: “Dünyada giderek yaygınlaşan bir şiddet eğrisi görmekteyiz. Nedeni hakkında çok değişik argümanlar var. Yapılan bir araştırmada aile içi şiddete yönelik Türkiye’ye de örnek olacak kimi bilgiler var. Bilgiler bilhassa eğitimli, meslek sahibi ve çıkarı toplum standartlarını üzerinde olan bayanların sosyo-ekonomik açıdan daha alt seviyedeki eş yahut sevgililerinden şiddet gördüğünü gösteriyor. Türkiye’de de çoklukla şiddete uğrayanların kültürel seviyesi daha yüksek şahıslar olduğu dikkat çekiyor. Kültürel seviye düştükçe şiddete eğilim artıyor. Bilimsel bilgilere dayalı stratejiler izlememiz gerek. ‘Şiddetin tek sebebi vardır, o da siyasidir’ diyerek bir yere varma talihimiz yok. Sorunları gerçekçi tabanda, bilimsel bilgilere dayanarak ilerletmemiz kural. Devlet seviyesinde stratejiler oluşturulması elzem. Sorunun tahlilinde en değerli etken hukuk sistemini hakikat formda işletmek. Silahlanma konusu da gözden kaçıyor. Türkiye’de önemli bir silahlanma sorunu kelam konusu ve buna karşı önlemler, yaptırımlar uygulanmalı.”
Cehalet ve kuralsızlık
Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Ayhan Akçan’a nazaran şiddete yönelimin altında yatan en değerli nedenlerin başında cehalet, kural tanımazlık, yasal boşluklar geliyor. “Türkiye’de ne yazık ki son yıllarda maddeleri çiğnemeyi kendilerine hak gören bir organize cehalet güruhu oluştu” diyen Prof. Dr. Akçan, “Yapanın yanına kar kalmamalı. Son yıllarda disiplin, yasa, unsur, etik ve ahlak kurallarına karşı direnç oluştu. Toplumsal, toplumsal yozlaşma inanılmaz boyutlarda. İnternet ve toplumsal medyada vakit zaman yanlış bildiri ve içerikler de insanların yanlış tavırlar oluşturmasına neden olabiliyor. Geçmişte trafik kuralları çiğnenirken, günümüzde neredeyse her alanda maddeleri çiğnemeye çalışan ve gücünü cehaletten alan bir güruh oluştu. Biz sıkıntıyı dar çerçevede düşünüyoruz. Bireylere, hudut, hak, hukuk, şahsî hijyen, üretim ve mesleğe dayalı emeğin bedelini öğretemeyen bir sistem olduğu sürece, meselelerimizi çözmemiz mümkün değil” görüşlerini sıraladı.
‘İşi ehline bırakmalı’
Sorunların tahlilinde liyakatli şahısların ehemmiyetine de değinen Prof. Dr. Akçan, şu tespitlerini sıraladı:
“İşi ehline bırakacaksın. Binayı mühendis yapacak. Liyakati kaldırdığınız noktada üstten gelen talimatla hareket eden ve beraberinde kaotik bir kuralsızlığı tetiklemiş oluyor. Her alanda kuralsız oluştu. Kuralsızlıklar, şiddet eğilimiyle birleştiğinde maalesef bugün doktora yarın avukata bir öbür gün mühendise yönelecektir. Daha da artar. Yıllardır sistemsel ve eğitim alanındaki yanlışları söyledik. Toplumsal olayların artacağını daima anlatamaya çalıştık. Toplum olarak bin yıl evvelki reflekslerle hareket etme eğilimi kelam konusu. Eğitim altyapınız sağlam olmazsa yasa ve kuralları tanımayan bir kitle ortaya çıkar. Bizim eğitimden anladığımız ezberler.
Oysa ki çocukluktan itibaren toplumsal kurallar, hijyen, kanunlara hürmet üzere genel kuralları da aktarmamız gerekiyor. Toplum sosyoloji ve psikolojiye inanılmadığı için bu tablo ortaya çıkıyor. Üniversite imtihanlarındaki sistem ve eğitim hala tıpkı ezberci mantıkla devam ediyor. Bu şiddet sarmalı sürdükçe nitelikli insanlar yurt dışına gitmeye devam edecektir.”
BİTTİ