Türk tiyatrosunun ustalarından, oyuncu, oyun muharriri, tercüman ve tiyatro eğitmeni Haydi Çaman’ın vefatının üzerinden 14 yıl geçti.
Balkanlar’dan göç eden Devrekanili Niyazi Beyefendi ile Zatiye Hanım’ın üç çocuğundan biri olan Çaman, 3 Ocak 1943’te Kastamonu’da dünyaya geldi.
Çaman, Abdülhak Hamit İlkokulu’nda başladığı eğitimine Abdurrahman Paşa Lisesi’nde devam etti. Devlet memuru olan anne ve babasının tayinleri sebebiyle, ailesiyle birlikte 1960’lı yılların başında İstanbul’a gelen sanatçı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde okudu.
Usta sanatçı, Yıldız Kenter’den ders aldığı İstanbul Belediye Konservatuvarının akabinde, 1962’de Dormen ve Kenter tiyatrolarının açtığı imtihanı kazandı.
“Altın Yumruk” yapıtıyla 1963’te Dormen Tiyatrosunda profesyonel oyunculuğa başlayan sanatçı, tıpkı tiyatroda 10 yıl boyunca 20’yi aşkın oyunda misyon aldı.
YEDİTEPE OYUNCULARI’NI 1982’DE KURDU
Usta oyuncu, 1973-1982’de Gülriz Sururi-Engin Cezzar, Nisa Serezli-Tolga Aşkıner, Miyatro (Müjdat Gezen) ve Şan Tiyatrosunda sahnelenen oyunlarda rol aldı.
“Yeditepe Oyuncuları”nı 1982’de kuran Çaman, Tolga Çevik, Cem Özer ve Sevinç Erbulak’ın da ortalarında bulunduğu pek çok ünlü ismi Türk tiyatrosuna kazandırdı.
Oyuncu ve müellif Füsun Önal ile 1980’li yılların başında “Kelebekler Özgürdür” isimli oyunda rol alan sanatçı, başarılı performansıyla geniş kitleler tarafından tanındı.
Çaman, İzmirli tiyatro sanatkarı ve müellif Bengi Şen ile 1970’te hayatını birleştirdi.
Aynı yıl “Adım Kan Soyadım Silah” isimli sinemayla sinemaya adım atan başarılı oyuncu, pek çok sinemada oynadı.
Çeviriler ve uyarlamalar yapan, oyun yazıp yöneten Çaman ve sanatkarın kurduğu tiyatro, “Avni Dilligil Ödülü”, “Afife Jale Ödülü”, “İsmet Küntay Ödülü” ve “UNESCO Hayat Yapıtı Ödülü”nün ortalarında bulunduğu çok sayıda mükafata layık görüldü.
Usta oyuncu, Haldun Dormen, Erol Günaydın, Nevra Serezli, Gülriz Süruri, Engin Cezzar Altan ve Füsun Erbulak, üzere Türk tiyatro tarihine ismini yazdıran ustalarla 1960 ve 1970’li yıllardaki anılarını, 2002’de yayımlanan “Güzeltmek” isimli kitabında kaleme aldı.
“HEPSİ ÜLKEME HELAL OLSUN”
Usta oyuncu, 40. sanat yılı hasebiyle yazdığı metinde, hislerini şu sözlerle aktarmıştı:
“Yüze yaklaşan oyun, bir o kadar ustayla, göz göze soluk soluğa geçen harika günler. Dormen Tiyatrosunun ailevi ortamında başlayan, daha sonra Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu, Nisa Serezli-Tolga Aşkıner Tiyatrosu, Şan Tiyatrosu, Venüs Tiyatrosunu kapsayan yıllar… Yıl 1982, Yeditepe Oyuncuları. Yirmi yıl aralıksız, ışık saçmak için verilen sonsuz savaş, onlarca genç beşere açılan kucak, yazılan, yönetilen oyunlar, kazanılan sayısız ödül. En kıymetlisi, ülkemizde bir prensip imza atıp, bir müsamere salonundan, kültür merkezine dönüştürülen koca bir yapı. Velhasıl bir ömür. Seve seve, özveriyle, samimiyetle, gönülden sunulan bir hayat. O ortada yetiştirilen, büyütülen, 30 yaşına erişen bir oğul. Hepsi ülkeme helal olsun.”
Tiyatro eleştirmeni ve müellif Üstün Akmen bir yazısında, Çaman’ı şu sözlerle anlatmıştı:
“Sanatçının kazandığı birinci başarılarıyla sanatının ferdî olmayan ününü paylaşmasına, giderek içgüdüsel ve olabildiğince alaylı biçimde muvaffakiyet denilen olguyu geri çevirmeye gerçek yöneldiğine, o gün bugündür Haydi Çaman’da şahit oldum. Sanatının şahsî, yararsız, özgür olduğu, kendi kendinin farkına varmadığı, kendi kendine güldüğü, kendi kendini alaya aldığı evreyi elden bırakmayan enderlerimizdendi o. 46 yıl sanat yaptı. Yetişti, yetiştirdi ve bunun daima böylelikle sürüp gitmesini istedi.”
Çaman, ALS hastalığı ve öteki rahatsızlıkları nedeniyle, 2007’de Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma Hastanesi’nde tedavi altına alındı.
Hastanenin ağır bakım servisinde 127 gün kalan sanatçı, 2008’in nisan ayında İstanbul’da bir bakımevi ve rehabilitasyon merkezine yerleştirildi. Sanatçı, 22 Eylül 2008’de, 65 yaşında hayata veda etti.
Rol aldığı sinemalardan kimileri şöyle: “Ankara Ekspresi”, “Gerçek Hikaye”, “Midasın Düşü”, “Eşref Saati”, “Şen Olasın Nuri Bey”, “Yağmurdan Kaçarken”, “Portatif Hüseyin”, “Aile Pansiyonu”, “Kiralık Ev”, “Hayroş”, “Yaygara 86”, “İntihar”, “Topuz” (AA)