Güzel dünya, gerçekten var mısın?

Okan Çil

Sally Rooney yazdığı kitaplarla olduğu kadar mesleğinde yaşadığı büyük yükselişle de dikkatleri üzerine çeken bir müellif. Toplamda üç kitabı var: ‘Arkadaşlarla Sohbetler’ (2017), ‘Normal İnsanlar’ (2018) ve ‘Güzel Dünya, Neredesin?’ (2021). Birinci kitabı ‘Arkadaşlarla Sohbetler’, Pınar Umman’ın çevirisi, Monokl Yayınları etiketiyle basılan Rooney’in hakları daha sonra Can Yayınları’na geçti. ‘Normal İnsanlar’ ve ‘Güzel Dünya, Neredesin?’ kitaplarınıysa Emrah Serdan çevirdi.

DÖRT BAŞ KARAKTER

‘Güzel Dünya, Neredesin?’in tek bir başkarakteri yok. Kitabın başkarakteri dört kişi: Muharrir Alice, editör Eileen, öbür bir beyaz yakalı olan Simon ve bir depo çalışanı Felix. Dördü de hayatın farklı bir cephesinde kendisini ararken birbirleriyle kurdukları bağlantılarda hayatı anlamlandırmaya çabalayan beşerler, lakin daima tökezleyip duruyorlar. Roman da işte bu tökezlemeleri mevzu ediniyor.

Eileen ve Simon çocukluk arkadaşlarıdır. Üniversite yıllarında Alice de bu arkadaşlığa dahil olur. Eileen ve Simon kısa vadeli bir beraberlik yaşamış olsalar da arkadaşlıkları bozulmadan sürer. Bazen uzun mühlet görüşemezler, bazen diğerleriyle bir arada olurlar, lakin samimiyetlerini muhafazayı bilirler. İçlerinde tahminen de en umutsuz hadise ve en sistemsiz hayata sahip olan şahıssa Alice’dir. Üniversite yıllarında tamamıyla kaynaşan bu üçlü arkadaş kümesi yıllar içinde farklı yerlere savrulur, fakat dirsek temasını da sürdürürler. Alice kendisinin de şaşırdığı formda birinci yazdığı kitapla büyük bir muvaffakiyete ve ekonomik özgürlüğe kavuşur. Eileen editörlük yapmaya başlar. Simon’sa farklı yerlere danışmanlık hizmeti verir. Kitap, Alice’in Dublin’den County Mayo’daki bir kıyı kasabasına taşınmasıyla başlar. Yakın vakitte geçirdiği hudut krizinden sonra kendini dinlemek için bu sakin kasabaya gelen, eski lakin hoş bir mesken tutan Alice, yalnızlıktan bunaldığı için Tinder’dan tanıştığı Felix isminde biriyle buluşur. Böylelikle dikdörtgen tamamlanmış olur.

SINIF FAKTÖRÜ

Rooney okurları onun genelde aşk ve arkadaşlık sorununu mevzu edindiğini bilir. Fakat Rooney bu probleme her kitabında bir evvelkinden farklı bir şey ekler. Bu da genelde kendi hayatıyla ilintili bir şey olur. Yani Rooney içinde bulunduğu şartların gerçekliğine yönelik yaptığı müşahedelerden kendine kurmaca bir dünya oluşturur. Okuldayken okullu gençlerin serüvenini müellif. Kitaplarıyla ulaştığı muvaffakiyetten sonra da bir muharririn üzerinden yayıncılık dünyasını da işin içine katarak işte bu kitabı muharrir. Kabaca söylemek gerekirse; bildiği şeyi anlatır.

Hoş Dünya Neredesin?, Sally Rooney
Çev: Emrah Serdan, Can Yayınları, 2022, 328 sayfa

Aslında verdiği bir röportajda, ‘Güzel Dünya, Neredesin?’i ‘Normal İnsanlar’dan evvel yazmaya başladığını, fakat öykünün içine bir türlü giremediği için onu bırakıp ‘Normal İnsanlar’a başladığını söyler. İkinci kitabı yayınlandıktan sonra da kolları sıvayıp ‘Güzel Dünya, Neredesin?’e yine başlar… İşin farklı kısmıysa şudur; Ronney bu kitabı yazmaya başladığında Alice’den daha tanınan ve daha varlıklı durumdadır. Hal bu türlü olunca aşkın ve arkadaşlığın ele alınış biçimi de değişiklik gösterir, zira bir öğrencinin aşka ve arkadaşlığa bakışıyla, hayata bir formda atılmış, tabiri caizse “büyümüş” birinin bakışı pek doğal ki tıpkı olmaz. Rooney burayı kaşırken ele aldığı dört karakteri geçmişleri ve şimdileriyle bir arada değerlendirirken işin içine sınıfsal şartları da sokmayı ihmal etmez. Bunu birinci elden Eileen ve Simon’ın çocukluğunda görürüz. Ailelerinin ekonomik durumlarındaki farklılık, onların arkadaşlıkları boyunca kendini muhakkak eder. Öteki taraftan da Alice vardır elbette. Alice hem ülke içindeki satışlardan hem de başka lisanlara yapılan çevirilerden çok önemli bir servet kazanmış durumdadır. Neredeyse hiçbir ekonomik derdi yoktur. Lakin Eileen kira ödemek zorunda olduğundan her sabah uyanıp ofise gitmesi gereken biridir. Yalnızca o da değil doğal. Depo emekçisi olan Felix’le olan alakasında de bu fark epeyce ortadadır. Rooney işin bu kısmını tartışırken paranın aşka ve arkadaşlığa yansımasını elinden geldiğince eşeler.

SCHILLER’DEN İLHAMLA

Rooney’in hem bu tıp sıkıntıları sorguladığı hem de teknik manada romana bir farklılık getiren tercihlerinin başında Alice ile Eileen’in mailleşmeleri gelir. Kabaca söylemek gerekirse; bir kısımda Alice-Felix kısmı okur ve Alice’in attığı maili görürüz, sonra Eileen-Simon kısmı okur ve Eileen’in attığı maili görürüz… Bu mailleşmelerde iki karakter hem ilgilerine dair hem de çeşitli felsefi hususlarda birbirleriyle olabildiğince açık halde konuşurlar ki karakterlerini ortaya çıkaran en kıymetli yerler de zati buralardır.

Genel olarak bakınca Alice’le Eileen’in bu kısımlarda yazıştıkları sıkıntıların kendileriyle ve dünyayla kurdukları iletişimsizlikten, tatminsizlikten, daha gerçekçi bir sözle, içinde debelendikleri boşluktan kaynaklandığını görürüz. Varoluşsal manada hissedilen bu çatırdama aile olmak, anne olmak üzere temel kavramları sorgulamaktan da çekinmez. ‘Güzel Dünya, Neredesin?’ ismi de tüm bunları düşününce yerli yerine oturur. Rooney bu ismi, Schiller’in 1788 tarihinde yazdığı ‘Yunan Tanrıları’ şiirindeki bir mısradan bulur. Birebir mısranın 2018 Liverpool Bienali’nde de kullanıldığını fark edince bundan çok etkilenir ve çalıştığı kitaba bu ismi verir…

‘Normal İnsanlar’ 2020’de, ‘Arkadaşlarla Sohbetler’ 2022’de TV dizisi olarak gösterime girdi. Yapımcıların Rooney’in kitaplarını seviyorlar anlaşılan. Hal bu türlü olunca Hoş ‘Dünya, Neredesin?’in de yakında bir uyarlamasının yapılacağını varsayım etmez sıkıntı olmaz.