Ceyda Karan’ın bugünkü yazısı şöyle:
Anglo-Amerikan menşeili neoliberalizmle bütünleşmiş oligarşi eşliğinde hibrit darbelerden geçen Brezilya solu, efsane önderi Lula da Silva ile geri dönüş yaptı. Lula, pazar günkü seçimlerde neofaşist rakibi Jair Bolsonaro’nun bileğini büktü. Ne ki, zaferin ‘buruk’ bir tadı var. Lula, ‘pembe solun’ neofaşist iklimde uygunca soluklaştığı bir ‘demokrasi ittifakına’ liderlik etti, kılpayı farkla seçildi.
Brezilya; Amerikan nizamının dünyaya ettiği kötülüklerin cisimleştiği ülkelerden. Lula, şahsen Amerika’nın ‘sol liberal’ addedilen seçkinlerinin kurbanı. Tarihin ironisi, geri dönüşünü ‘sinekten yağ çıkarırcasına’ fırsat bilen tekrar onlar.
LATİN SOLUNU KEMİREN AMERİKAN DEMOKRATLARI
Lula, Brezilya tarihinde vazifeye üçüncü sefer seçilen birinci devlet lideri. Latin Amerika’nın en büyük ve değerli ülkesini 2003-2010 yıllarında iki periyot yönetmişti. ‘Bolsa Famila’ ismi verilen programı yoksulluk ve ayrımcılıkla yüklü ülkesinin beşerlerine merhem olmuştu. Lula ve Emekçi Partisi, milyonlarca insanı yoksulluktan kurtaran toplumsal siyasetleriyle dikkat çekerken, ülke iktisadını büyütmeyi başarmıştı. Lula, BRICS’in kurucularındandı, bölgesel ittifaklarla Latin solunun tesir alanını genişletmişti. 2011’de yerini halefi olan eski gerilla Dilma Rousseff’e bıraktığında Lula’nın popülaritesi yüzde 85’i buluyordu.
Lula da Dilma da, sistemi değiştirmeden servetin fakirler lehine tekrar dağıtımına odaklı sol siyasetlerinin bedelini ödediler. Obama/Biden idaresinin Latin solunu kemirmesinin kurbanı oldular.
Rousseff, 2011’deki birinci periyodunun akabinde 2014’te ikinci devir başa geldiğinde Brezilya’nın yolsuz oligarkları ve sağcı ordusu Washington’daki odaklarla birlikte kolları sıvamıştı. Rousseff, dünyada her hükümetin başvurduğu ‘bütçe yamama’ ithamıyla iki sene sonra 2016’da kurumsal bir darbe ile azledildi. Sonradan ‘bütçeyi yamamadığı’ da anlaşıldı. Dilma azledildikten sonra koltuğuna kurulan sağcı yardımcısı Michel Temer’le birinci görüşenlerden birisi periyodun ABD Lider Yardımcısı Joe Biden’dı. Biden Washington’ın tam dayanağını iletmişti. Temer hükümeti Washington’la özelleştirmeleri görüşmeye derhal başlamıştı.
Dilma siyasetten ekarte edilince Lula yeniden kolları sıvadı. Lakin 2018 seçimlerine hazırlanırken, anketlerde yıldızı parlamaktayken, hissesine ABD Adalet Bakanlığı ve CIA eliyle pişirilen yargı komplosu düştü. Batı medyası ‘Lava Jato’ (Oto Yıkama-Car Wash) ismiyle da bilinen soruşturmanın hiçbir delile dayanmayan argümanlarını ‘solun yolsuzluğu’ olarak saçıverdi. Savcılardan birisinin ‘Lava Jato CIA’dan ikram’ dediği çok sonra ortaya çıktı. Bu komplo Lula’nın 2018 seçimine girmesini engellemekle kalmadı, 580 gün mahpus yatmasına yol açtı. Bu sayede 2018’de ordunun sahneye attığı neofaşist Bolsonaro seçilince Lula’nın mahkumiyetinin sorumlusu hakim Sergio Moro’yu adalet bakanı atadı. Lula iş işten geçtikten sonra Anayasa Mahkemesi kararıyla tüm ithamlardan aklandı. Olmayan konutları, olmayan serveti, olmayan yolsuzlukları için mahpus yattıktan sonra…
Bolsonaro ise ‘bütçe yamama’ hatasını dört yıl boyunca işledi lakin Amerikan medyasının radarına hiç takılmadı. Ama pandemi eşliğinde göze giren neofaşist karakteri nahoş hale gelmişti. Bugün Amerikalı Demokratlar, ‘Lulacı’ kesildiler. Bolsonaro ‘Trumpçı’ olduğu için… Lula’nın zaferinden dünyaya ‘otokrasi-demokrasi’ dersleri çıkarmakla meşguller. Gerçekte Brezilya’da Lula’nın lakin kılpayı kazanmasına yol açan Bolsonarizmin müsebibi oldukları halde.
BOLSONARİZM
Dilma’ya yapılan darbe sonrası Demokratların tercihi Temer, Brezilya’ya iki sene vekaleten hükmetmişti. Eski bir asker olan Bolsonaro, 2014’ten itibaren sağcı oligarklar ve ordunun hazırladığı isim olarak Cumhuriyetçi Trump idaresinin tercihi oldu. Temer’in eksiklerini tamamladı, beterini yaptı. Global seçkinlerin dileklerini ‘küreselleşme karşıtıymış’ üzere yaparak hayata geçirdi. Ağır özelleştirmeler, petrol şirketi Petrobras’ın rafinerilerinin kapatılıp ABD’den işlenmiş eser alınmak zorunda kalınması, işçi haklarının tırpanlanması, kayıt dışı iktisadın patlatılması, emeklilik yaşının yükseltilmesi, pandemide kamu sıhhatinin enkaza çevrilmesi, Amazon ormanlarının tam manasıyla yağmaya açılması üzere…
‘TANRININ İKTİDARI’, ‘HALKIN LİDERLİĞİ’
Lula, dört yıl sonra Personel Partisi ve müttefikleri eşliğinde tekrar başa geldi. Artık ağır hasar almış ülkesinde Temsilciler Meclisi ve Senato’da çoğunluğu olmayan partilerin ittifakına liderlik edecek. Lider Yardımcısı, 2006’da sandıkta yendiği rakibi Sao Paulo’nun eski valisi Geraldo Alckmin. Neofaşizme karşı Latin ‘sosyal demokrasisini’ tesise çalışacak. Bolsonaro’nun müttefikleri Kongre’de değerli sayıda sandalye kazanmışken ve önde gelen eyaletlerin valiliklerini elde tutarken, işi kolay olmayacak.
Lula’nın kampanyası da kolay yürümedi. Bolsonaro ve fanatikleri 20’inci yüzyıldaki askeri diktanın azaplarını utanmadan överek, sokaklarda silah çekmekten çekinmediler. Devlet kaynakları seçim kampanyasına aktarıldı. Topluma saçılan faşizm tohumları pazar günü yüzde 49’luk bir oy oranı da getirdi. Lula, bu süreçte “Beni lakin ilah iktidardan indirebilir” diye buyuran Bolsonaro’da temsil edilen evanjelik yobazlıkla uğraştı. 215 milyonluk Brezilya nüfusunun üçte birini oluşturan evanjeliklere kendisini ‘bebek katili’, ‘otoriter solcu’, ‘kiliseleri kapatacak’ diye sunan Bolsonaro’nun palavralarıyla gayret etti. Lula, nisanda bayanların kürtaja erişimi olması gerektiğini söylediği için lanetlenmişken, “Benim için hayat kutsaldır, yaratıcı olan Rab’ın işidir ve benim taahhüdüm her vakit onu korumak olmuştur” demek durumunda kaldı. Seçime kısa müddet evvel evanjelik toplum için ‘dini özgürlüklere bağlılık mektubu’ yayımladı.
Sermayeye de ‘sorumlu maliye politikası’ ve ‘ülkeyi sakinlikten çıkarmak için kamu ve özel yatırımları yine harekete geçirme’ kelamı verdi. Financial Times ve The Economist üzere yayınlar ‘merkezde olması’ için şimdiden kendisini uyarıyor.
Lula, 30 milyon insanı açlıktan, 100 milyondan fazlasını yoksulluktan kurtarmayı vaad ediyor. “Demokrasi lakin tüm nüfusun istisnasız, onurlu bir yaşama erişimi olduğunda gerçek olacaktır” diyor. Bilgi iktisadı için ulusal strateji oluşturmaktan kelam ediyor. Amazon ormanlarını muhafazayı vaad ediyor.
LULA’NIN ‘DÜNYASI’
Lula’nın, kampanyasında tam manasıyla mümkün olamasa da başkanlığında ‘dış siyasetteki ustalığını’ konuşturması beklenebilir. Kendisi çok kutupluluğun destekçisi, Latin Amerika’nın Mercosur, Unasur üzere bölgesel birliklerinin de mimarlarından. BRICS’in genişletilmesinden yana. Şimdiden “Demokratik diyaloğu teşvik eden ve halkların kendi mukadderatını tayin hakkına hürmet duyan hükümran, mağrur ve faal dış politika” vurgusu yaptı. Ukrayna krizinde Biden’ın da AB’nin de hatalı olduğunu söyledi. Çin’e açılan ‘Soğuk Savaşı’ eleştirdi. Nisan ayında Brezilya’yı ziyaret eden ABD Dışişleri’nin siyasi işler sorumlusu Victoria ‘fk the EU’ Nuland, neler yaptı bilmiyoruz. Ama Lula, bugün kendisini tebrik edip ‘birlikte çalışma’ dileğini lisana getiren Biden’ı çok güzel tanıyor.
‘YARININ BREZİLYASI İÇİN MEKTUP’
Lula 2002’de ‘Brezilya halkına mektup’ yayınlamıştı. Bu seçimde için de ‘Yarının Brezilyası için mektup’ kaleme aldı. Neoliberal talanın neofaşizm biçtiği ülkesi için dünyaya mal edilebilecek iki fotoğraf çizdi.
Birisi, “nefretin, palavraların, hoşgörüsüzlüğün, işsizliğin, düşük fiyatların, açlığın, silahların ve ölümlerin, duyarsızlığın, maçoluğun, ırkçılığın, homofobinin, Amazon’un ve etrafın tahribatının ülkesi…. Milletlerarası tecridin, ekonomik sakinliğin, diktatörlüğün ve işkencecilerin takdirle karşılandığı, endişe ve güvensizlik dolu bir Brezilya.”
Diğeri “umudun, hürmetin, emeğin istihdamının, beşere yaraşır fiyatların, onurlu emekliliğin, herkes için hak ve fırsatların, ömrün, sıhhatin, eğitimin, etrafın korunması ve bayana hürmetin ülkesi… Siyah nüfusun ve çeşitliliğin, dünyayla egemenlikçi entegrasyonun ve hepsinin üzerinde demokrasiye sarsılmaz bağlılığın. Umut dolu bir Brezilya, herkes için bir Brezilya”
Tokadını şahsen yediği sistemi değiştirmeden nasıl edecek, belirli değil. Bu kere başarması ve örnek olması umuduyla…