Emekli maaşlarına ne kadar artırım yapılacağı büyük merak konusu. İktidar medyasında çabucak hemen her gün emekli maaşlarına yönelik müjde haberleri yapılıyor. Meğer şimdi artırım ölçüsü netleşmiş değil.
ENFLASYON EMEKLİYİ ETKİLİYOR
Yüksek enflasyon emeklileri geçim külfetine sürüklüyor. Çok sayıda emeklinin emekli olmasına karşın yine çalıştığı biliniyor. Emeklilerin kahırlarına yönelik Halktv.com.tr sayfalarında sayısız haber yayınlamıştık.
Bugün ise medya gündemine bomba üzere düşen bir açıklama dikkat çekti.
En düşük emekli maaşı alanların aylıkları yalnızca enflasyon oranı kadar artırıldı, ancak artırılan bu fiyat 3 bin 500 TL’nin altında kalırsa ortadaki fark Hazine tarafından ödenerek emeklinin eline geçecek en düşük fiyat 3 bin 500 TL’ye tamamlandı.
İktisatçı Yalçın Karatepe, 2023 Ocak ayında birikimli enflasyon kadar artırılacak olan emekli aylıkların, Hazine tarafından ödenen fark dikkate alınmamış haliyle oluşan aylığa yansıtılacağını, münasebetiyle 3 bin 500 TL alan emeklilerin yeni yılda artırımlı maaşlarının tekrar 3 bin 500 TL olmaya devam edeceğini söyledi.
EMEKLİ MAAŞINI EN ALT LİMİTTEN ALANLARA MAKUS HABER
Prof. Dr. Yalçın Karatepe’nin Birgün gazetesindeki “Emekliler ne bekliyor?” başlıklı yazısı şöyle:
Türkiye’nin siyasi gündeminin ağır olmasına rağmen, yılsonu yaklaşırken pek çok kişinin gözü kulağı yeni yılda fiyat yahut aylıklarında ne kadar bir artış olacağına ait haberlerde. Geçen hafta taban fiyatın ne kadar olabileceği konusunu değerlendirmiştik. Bugün emeklilerin aylıklarındaki mümkün artışa bakacağız.
Türkiye’de yaklaşık 14 milyon emekli bulunmaktadır. Her ne kadar tüm emekliler SGK çatısı altında toplanmış olsalar da emekli aylıkları bakımından memur, personel ve esnaf olmak üzere üç kümeye ayrılıyorlar. Yüzde 60’dan fazla bir orana sahip olan personel emeklileri en büyük kümesi oluşturuyor. Memurluktan emekli olanlar öbür kümelere nazaran ortalamada daha yüksek emekli aylığı almaktadır.
Emekli aylıklarının artışında memur emeklileri ve öbür tüm emekliler için her ne kadar farklı metotlar izleniyorsa da fiili uygulama aşağı üst birebir oranda artışa işaret ediyor. Emekçi ve BAĞ-KUR emekli aylıklarında yalnızca birikimli enflasyon kadar artış olurken memur emeklilerinde enflasyon farkı ve buna ek olarak toplu mukaveleden gelen meblağ dikkate alınıyor.
EMEKLİLERİN DURUMU
Temmuz ayından kasım ayı sonuna kadar oluşan birikimli enflasyon yüzde 14. Şayet aralık TÜFE yüzde 3 civarında gelirse, yılın son altı ayında birikimli enflasyon yaklaşık yüzde 17 olacaktır. Bu durumda, öteki bir düzenleme yapılmadığı takdirde, personel ve BAĞ-KUR emeklilerin aylıklarında bu oranda bir artış olacaktır. Örneğin mevcut durumda 5 bin lira alan bir emeklinin aylığı yüzde 17’lik artış ile birlikte 5 bin 850 lira olacaktır. Fakat düşük aylık alanlar açısından durum tam olarak bu halde olmayacaktır.
Hatırlayalım, temmuz ayında emekli aylıkları ilan edilirken ‘en düşük aylık’ 3 bin 500 lira olarak duyuruldu. Fakat bu karar en düşük emekli aylığını artırmadı zira yapılan düzenleme emeklilerin eline geçecek fiyatın bundan az olmayacağı manasına geliyordu.
Düşük aylık alanların aylıkları yalnızca enflasyon oranı kadar artırıldı, lakin artırılan bu meblağ 3 bin 500 liranın altında kalırsa ortadaki fark Hazine tarafından ödenerek emeklinin eline geçecek en düşük meblağ 3 bin 500 liraya tamamlandı.
Ocak ayında birikimli enflasyon kadar artırılacak olan aylıklar, Hazine tarafından ödenen fark dikkate alınmamış haliyle oluşan aylığa yansıtılacaktır. Anlaşılmayı kolaylaştırmak açısından örneklendirelim. 2022 yılı haziran emekli aylığı 2 bin lira olan bir emeklinin aylığına birinci altı aylık enflasyon farkı kadar (yüzde 28,13) artış yapıldı.
Böylece aylığı 2 bin 562 liraya çıktı. Lakin bu meblağ 3 bin 500 liranın altında kaldığı için ortadaki 938 liralık fark Hazine tarafından karşılandı ve emekliye 3 bin 500 lira ödendi. Emeklinin eline bu fiyatın geçmesi onun maaşının 2 bin 562 lira olduğu gerçeğini değiştirmiyor. Artık ocak ayında yapılacak olan artırım işte bu aylık üzerinden hesaplanacaktır. Enflasyonun yüzde 17 olduğunu varsayarsak emekli aylığı 2 bin 997 liraya ulaşacak lakin ‘3 bin 500 liradan az olamaz’ düzenlemesi nedeniyle Hazine tarafından verilecek 500 lira ile birlikte 3 bin 500 olacaktır.
7417 Sayılı Kanunla yapılan ve 5510 sayılı Kanunun ek 19. unsurunun birinci fıkrasını değiştiren düzenleme ile belirlenen 3 bin 500 sayısı yeni bir düzenleme ile artırılmaz ise çok sayıda emeklinin aylıklarında şu anda aldıklarından farklı bir durum ortaya çıkmayacaktır. Hazine katkısı olmadan 3 bin 500 ve üstünde aylık alanlar için ise aylıkları enflasyon oranı kadar artırılacaktır. Mesela şu anda 4 bin lira alan bir personel emeklisinin aylığı 4 bin 680 lira olacaktır.
Bu nedenle ek bir düzenleme yapılarak en düşük aylık düzeyinin artırılması gerekir. EYT konusunun da gündemde olduğunu ve çok sayıda yeni emeklinin sisteme dâhil olacağı gerçeğini göz önünde bulundurduğumuzda, şayet kâfi toplumsal baskı oluşmaz ise iktidar ‘en düşük’ aylık fiyatı konusunda pek istekli olmayabilir.
MEMUR EMEKLİLERİ
Bu kümeye giren emeklilerin aylıklarında artış oranı farklı bir usul ile hesaplanıyor: Enflasyon farkı artı toplu mukaveleden gelen artış oranı. Yanlış anlamayın, oluşan birikimli enflasyon ve bunun üzerine toplu kontrattan gelen artış eklenmiyor.
Normalde olması gereken bu ancak iktidar fiili olarak uyguladığı hesaplama usulüyle memur emeklisi aylıklarını da yalnızca enflasyon kadar artırıyor. Şöyle ki, temmuz- aralık devri enflasyonu yüzde 17 olarak iddia ediliyor.
Ancak iktidar, “Ben size temmuz ayında kontrattan kaynaklı yüzde 7 ve buna yüzde 2,5 daha ekleyerek yüzde 9,5 fazladan ödeme yapmıştım” diyecek. İşte bu fiyat oluşan enflasyondan çıkarılacak ve bulunan farka (yüzde 7,5) mukaveleden gelen yüzde 8 eklenecek ve artış oranı yüzde 15,5 olacaktır. Dikkat ederseniz yüzde 15,5’lik bir artış gerçekleşen enflasyonun altında bir artışa karşılık gelmektedir.
Oysa mevcut düzenleme gerçekleşen enflasyon artı toplu mukaveleden gelen fark olarak yorumlanmalı. Şayet bu türlü yapılırsa yüzde 17 enflasyon ve yüzde 8’lik mukavele meblağı ile birlikte memur emekli aylıkları yüzde 25 oranında artırılmış olur. Lakin bunun bile kâfi olmayacağını belirtmek isterim.
NE YAPMALI?
Öncelikle tüm emeklilerin TÜİK’in açıklamış olduğu enflasyon oranı ile sonlu olacak bir artışa karşı çıkması gerekir. Emeklilerin harcama sepetinde daha büyük bir hisseye sahip olan besin, güç, ulaştırma üzere eser kümelerinin artış oranı manşet enflasyonunun epeyce üstünde. Öteki bir tabir ile emekliler hayat maliyeti manşet datadan çok daha süratli artmaktadır.
En düşük emekli aylığının taban fiyat düzeyine çıkarılması, öteki emekli aylıklarının ise en az taban fiyat artış oranı kadar artırılmasının talep edilmesi gerekir.
YAZININ TAMAMI BİRGÜN’DE..