Sanatçı Gülşen Bayraktar Çolakoğlu, 30 Nisan’da verdiği bir konser sırasında kullandığı sözler nedeniyle hakkında soruşturma başlatılmasının akabinde dün “halkı kin ve düşmanlığa tahrik yahut aşağılama” suçlamasıyla tutuklandı. BBC Türkçe’ye konuşan hukukçular, eleştirdikleri Gülşen’e yönelik tutuklama kararının, Türkiye’de hukukun üstünlüğü ve yargı açısından gelinen noktayı gösterdiğini söyledi.
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, Gülşen’in sahnede İmam Hatip Liselilere atıfta bulunduğu kelamlarından ötürü Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 216. hususu kapsamında resen soruşturma başlatmıştı. Gülşen dün savcılığın talimatıyla Beşiktaş’taki meskeninde gözaltına alındı. Sözünün akabinde tutuklama talebiyle adliyeye sevk edildi, sonra da mahkeme kararıyla tutuklandı.
İstanbul 2. Sulh Ceza Hakimliği’nin tutuklama kararında, Gülşen’in halkı kin ve düşmanlığa alenen tahrik etme cürmünü işlediği konusunda “kuvvetli cürüm kuşkusunun varlığını gösterir somut kanıtların mevcut olduğu” kaydedildi. Kararda, “adli denetim kararlarının yetersiz kalacağı” ve tutuklama kararının “daha uygun ve orantılı olacağı” değerlendirildi.
Gülşen mahkemedeki savunmasında, emniyet ve savcılıkta verdiği tabirlerini tekrar ettiğini belirterek, “Bana muhtaçlığı olan bir çocuğum var. Ben cürüm işlemedim. Bana gereksinim olunan her an gelebilirim. Tutuksuz yargılanmak istiyorum. Üzerime atılı suçlamayı kabul etmiyorum” dedi. Sanatçı sözünde “İmam Hatip Liselileri kötülemek, onlara hakaret etmek amacı” taşımadığını kaydetti.
“Bu konuşma konsere katılanlara ya da medyaya hitaben yaptığım bir konuşma değildir” diyen Gülşen, o sırada bir orkestra üyesiyle şakalaştığını belirtmişti: “En yakın arkadaşımla yaptığım esprinin insanları kışkırtıcı bir halde yorumlanmasını kabul etmiyorum. Şakalaşmanın rastgele bir kümeye yönelik nefret içerikli olarak algılanması beni çok üzmüştür. Kabahat sürece kastım yoktur.”
Sanatçının 30 Nisan 2022’de İstanbul’da bir konser sırasında sahnedeyken bir kişi hakkında, “İmam Hatip’te okumuş bence daha evvel kendisi, sapıklığı oradan geliyor” halindeki kelamları toplumsal medyada yayılmıştı.
Kime söylendiği aşikâr olmayan kelam konusu tabirin yer aldığı görüntünün yayılmasının akabinde Twitter’da #GülşenTuklansın diye etiket açılmıştı. Tutuklama kararı öncesinde Twitter’dan bir açıklama yapan Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, sanatçıyı kınamıştı:
Peki Gülşen’in kelamlarını ve tutuklama kararını hukukçular nasıl yorumluyor? Sanatkara yöneltilen suçlamanın ayrıntılarını, gözaltı ve tutuklama kararlarının orantılı olup olmadığını, Gülşen’in kelamlarının tabir özgürlüğü kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği hukukçulara soruldu. Gülşen’e yöneltilen “halkı kin ve düşmanlığa alenen tahrik yahut aşağılama” kabahati, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 216. hususunda düzenleniyor:
“(1) Halkın toplumsal sınıf, ırk, din, mezhep yahut bölge bakımından farklı özelliklere sahip bir kesitini, öteki bir kısmı aleyhine kin ve düşmanlığa alenen tahrik eden kimse, bu nedenle kamu güvenliği açısından açık ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması halinde, bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
(2) Halkın bir kısmını, toplumsal sınıf, ırk, din, mezhep, cinsiyet yahut bölge farklılığına dayanarak alenen aşağılayan kişi, altı aydan bir yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
(3) Halkın bir kısmının benimsediği dini kıymetleri alenen aşağılayan kişi, fiilin kamu barışını bozmaya elverişli olması halinde, altı aydan bir yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.”
Sözüer: Gözaltına alınış hali de tutuklanması da kanuna aykırı
2004 yılında hazırlanan yeni Türk Ceza Kanunu’nun mimarlarından, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Kolu Başkanı Prof. Dr. Adem Sözüer, BBC Türkçe’ye yaptığı açıklamada gözaltına alma ve tutuklamanın “adil bir yargılama için gerekli ve mecburî olduğu hallerde” başvurulan önlemler olduğunu, bu nedenle Gülşen’e yönelik kararların “kanuna aykırı” olduğunu söyledi:
“Sanatçı Gülşen’in tabiri alınacaksa davetiye ile çağrılmalı ve çağrılma nedeni açıkça belirtilmeliydi, gelmezse zorla getirileceği de yazılmalıydı. Ortada ağır bir kabahat, suçüstü yokken yapılan gözaltı kanuna açıkça ters. Birebir formda, yapılan tutuklama da hukuken münasebeti olmayan, kanundaki şartları taşımayan bir uygulama. Üstelik isimli denetim önlemleri var, onlardan biri de uygulanabilirdi.”
Prof. Dr. Sözüer, Gülşen’in gözaltına alınış formunun ve tutuklanmasının yalnızca Ceza Muhakemesi Kanunu’na değil, birebir vakitte “Anayasa’ya, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihadına da aykırı” olduğunu belirtti.
TCK’nın 216. hususundaki cürmün işlenmiş sayılması için halkın toplumsal sınıf, ırk, din, mezhep yahut bölge bakımından farklı özelliklere sahip bir kısmını, öbür bir kısmı aleyhine kin ve düşmanlığa alenen “tahrik” etmesi gerektiğini, buna ek olarak bu tahrikten ötürü kamu güvenliği açısından “açık ve yakın bir tehlikenin” ortaya çıkmasının kaide olduğunu söyleyen Sözüer, şöyle konuştu:
“Aylarca evvel yapılmış ve ne halde, kime yönelik yapıldığı belirli olmayan bir konuşmanın, toplumsal medyada servis edilmesi üzerine başlatılan süreçte açık ve yakın tehlikenin varlığından kelam edilemez. Lakin kanunlar adeta yok sayılarak, Metin Akpınar, Sezen Aksu, Gülşen üzere sanatkarlara yönelik hukuk dışı uygulamalar yapılıyor.”
Akdeniz: Toplumsal medya yansısı açık ve yakın bir tehlike oluştuğu manasına gelmez
İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz de, bu cürmün oluşması için “açık ve yakın bir tehlikenin” varlığının kural olduğunu söyledi:
“Konserde tutuklama konusu tabirinden sonra açık ve yakın bir tehlike oluşmamıştır. Aşikâr bir kesitin toplumsal medyada reaksiyon göstermesi de açık ve yakın bir tehlike oluştuğu manasına gelemez. Kaldı ki İmam Hatipliler ‘sosyal sınıf, ırk, din, mezhep yahut bölge bakımından farklı özelliklere sahip bir kesim’ olarak tanımlanabilir mi? Mümkün değil.”
Sönmez: Hatanın işlenmesi için kasıt gerekir
Gülşen’in kelamlarının İmam Hatip Liseliler için bir atak tehlikesi yaratmadığının altını çizen ceza hukuku uzmanı avukat Hürrem Sönmez de şunları aktardı:
“Açık ve yakın tehlike kriterinin oluşabilmesi için hareketin buna elverişli olması gerekir, bu kelamlardan sonra imam hatiplilere yönelik bir atak mı olmuştur, bir tehlike belirtisi mi ortaya çıkmıştır, kamu barışını bozan bir durum mu ortaya çıkmıştır? Hayır, o halde açık, yakın tehlikeden bahsedilebilmesi de mümkün değildir.”
TCK’nın 216. unsurunda düzenlenen hatanın işlenmiş sayılabilmesi için “kasıt” olması gerektiğini de kaydeden Sönmez, “216. hususta düzenlenen hata taammüden işlenebilir bir hatadır, yani toplumun bir bölümünü öteki kesite karşı tahrik etmek gayesiyle alenen işlenmiş olması gerekir” dedi.
Sönmez kelamlarına şöyle devam etti:
“Somut olayda kişi bu kelamları tek bir bireye yönelik söylemiş ise lakin o kişinin kişilik haklarının ihlâl edilip edilmediği tartışılabilir yoksa buradan yola çıkarak halkın bir bölümüne yönelik olarak kabahatin ögelerinin oluştuğundan kelam edilemez.”
Gülşen’in kelamlarının “ifade özgürlüğünün hudutlarını aştığını” söyleyenler de oldu. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Gülşen’in kelamlarını “milyonlarca imam hatipliye hakaret, tahkir, aşağılama ve kutuplaştırma” olarak yorumlarken, AKP Genel Lider Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Ömer Çelik, Gülşen’i “nefret hatası işlemekle” suçladı.
Gülşen’in sözlerini “amacını aşmış bir şaka” olarak yorumlayan CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, tutuklama kararıyla gelecek yıl yapılması beklenen seçimler öncesi “gençleri birbirine düşürmenin” hedeflendiğini söyledi.
Kılıçdaroğlu, “Ey vatan kurtaran savcı ve hakim, ‘Çürükler, adiler, s**tükler, cibilliyetsizler…’ bunlar kimin laflarıdır? Bunları bu aziz millete kim söyledi? Hukuka, adalete ihanet etmeyin; sanatçıyı çabucak hür bırakın!” tabirlerini kullandı.
“İmam-Hatip Okullarına ve mensuplarına hakaret edilmesi kabul edilemez” diyen Diyanet İşleri Lideri Prof. Dr. Ali Erbaş ise Gülşen’i kınadı. Gülşen hakkında kabahat duyurusunda bulunan Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın açıklamasında şu tabirler yer aldı:
“Kuruluşundan bu yana ülkenin ulusal ve manevi bedelleriyle jenerasyonların yetiştiği bu kurumlara yahut rastgele bir okul tipimize ya da bu okullarımızda eğitim gören öğrencilerimize yönelik aşağılayıcı ve ötekileştirici kelamların sarf edilmesi asla kabul edilemez.”
Akdeniz: Tabir özgürlüğü siyaseten rahatsız eden telaffuzları korumak için var
Aynı vakitte Tabir Özgürlüğü Derneği kurucularından olan Prof. Dr. Yaman Akdeniz ise tabir özgürlüğünün güzele giden değil, tam da güzele gitmeyen telaffuzları korumak için var olduğunu söyledi:
“İfade özgürlüğü yalnızca herkesin beğendiği ve güzeline giden telaffuzlar korumamaktadır. Tam tersine, söz özgürlüğü, güzelimize gitmeyen, siyaseten rahatsız eden, reaksiyon çeken tüm telaffuzları korumak için vardır. Aksi düşünülemez. Elbette tabir özgürlüğünün de hudutları vardır. Bu söylemi ile Gülşen’e kızabilirsiniz, eleştirebilirsiniz, ama tutuklayıp, yargılayamazsınız.”
Bu kanunun unsurunun amacının “çoğunluğa karşı azınlık durumda olanı korumak” olduğunun altını çizen Sönmez, şunları belirtti:
“Bu unsurun maksadı hakim yapıya yahut çoğunluğa karşı azınlık durumda olanı korumaktır yoksa hukuk eli ile hâkim yapı ve görüş lehine baskı kurmak değildir. Kelamları, giysi usulü, niyetleri toplumun bir bölümü tarafından rahatsız edici bulunan toplumun gözü önündeki bir figürün bu çeşitten bir suçlama ve tutuklama önlemi ile karşı karşıya kalması hukukun hakim ideolojiye hizmet etmesi manasına gelir.”
BBC Türkçe’ye konuşan hukukçulara nazaran, Gülşen’e yönelik tutuklama kararı Türkiye’de hukukun üstünlüğü ve yargı açısından gelinen noktayı gösteriyor:
“Gülşen’in tutuklanmasını hukukla açıklamak mümkün değil” diyen Akdeniz, “Amaç yaklaşan 2023 seçimleri öncesinde muhalif bölümü susturmaktır, susmayanın sonunun ne olacağını göstermektir” diyor.
“Adli denetime dahi gerek olmayan bir durumda tutuklama kararı verilmesi Türkiye’de yargının geldiği nokta ile ilgili bir durumdur, haklardan ve özgürlüklerden yana yorumun temel olması, yargı bakımından övünülecek olan şeyin bu olması gerekirken, yargı mensupları cephesinde bu cinsten ölçüsüz ve tutuklama kararları adeta bir gurur nişanesi ve terfi münasebeti halini almıştır” diyen Sönmez, söz özgürlüğünün korunmamasının devletin yükümlülüklerini ihlâl etmesi manasına geleceğini söylüyor:
“Toplumdaki alışılmamış seslere, istisnai hatta rahatsız edici fikirlere karşı hukuk garantisinin olmaması devletin Anayasa’da düzenlenen muhafaza ve ihlâl etmeme yükümlülüklerini yerine getirmemesi manasına gelir.”
“AİHM ve Anayasa Mahkemesi kararlarının yerine getirilmediği, haksız gözaltı ve tutuklamaların sistemli halde bir baskı ve korkutma aracı olarak uygulandığı bir yerde, hukuk devleti ve demokrasi yaşayamaz” diyen Sözüer de ivedilikle Avrupa Birliği üyelik sürecinde ceza hukuku alanında “kişi hak ve özgürlüklerini teminat altına alma” emeliyle kabul edilen lakin şu an “rafa kaldırılan” ıslahatların hayat geçirilmesi daveti yapıyor.
|
TIKLAYIN | Gülşen sevk edildiği sulh ceza hâkimliğince tutuklandı! TIKLAYIN – Gülşen ne dedi, hakkında neden soruşturma başlatıldı? TIKLAYIN | Gazeteci Barış Pehlivan: Gülşen’i tutuklatan savcı misyona başlayalı daha bir yıl bile olmamış; birebir savcı Sedef Kabaş’ı gözaltına aldıran savcıdır TIKLAYIN | Kılıçdaroğlu’ndan Gülşen reaksiyonu: Ey vatan kurtaran savcı ve hakim, “Çürükler, adiler, s**tükler, cibilliyetsizler…” bunlar kimin laflarıdır? TIKLAYIN | Gülşen’in tutuklanmasına reaksiyonlar büyüyor: “Şarkıcı Gülşen ışık süratiyle tutuklandı; çocuklara tecavüz edenler “Bir seferden bir şey olmaz” diye aklandı!” TIKLAYIN | TİP milletvekili Şık, İstanbul Adliyesi önünde: Gülşen Hanım’a atfedilen ve suçlama konusu yapılan şeyin yasal karşılığı yok TIKLAYIN | Gazeteci Alican Uludağ: Gülşen’i tutuklayan hakim özel seçilmiş biri; Sulh Ceza’da deneyimi sadece 13 gün TIKLAYIN | Gülşen’in avukatından birinci açıklama: Karar, yöntem ve yasaya aykırı TIKLAYIN | Mehmet Y.Yılmaz yazdı:İslamcı faşistlere durmak yok! TIKLAYIN | İstanbul Barosu’ndan, Erdoğan’ın “sürtük” lafına göndermeli Gülşen açıklaması |