Akademisyen Engin Yılmaz, gazeteci Fatih Mehmet Moray, ulusal atletizm sportmeni Oğuz Akbulut. avukat Müjgan Bilgen İhtimam, müzisyen Kemal Nazaran Beydağı, Selim Altınok ve bilgisayar öğretmeni Sinan Saltık. Kimi doğuştan kimisi de sonradan görme engelli. Onlar görme pürüzlerine karşın hayata 1-0 yenik başlasalar da tüm zorluklara göğüs germiş isimler. Yaptıkları işlerle hem hayata tutunuyorlar hem de meslekleriyle görme engellilere örnek oluyorlar. Birçok zorlukla karşıya karşıya kalmış olsalar da, engellilerine karşın azmiyle ve idealistlikleriyle dikkat çekiyorlar. Kimi memleketler arası arenalarda bayrağımızı dalgalandırırken kimi müzik platformlarında, kimisi de Danimarka’da gerçekleştirilen Avrupa Körler Birliği Toplantısı’nda Türkiye temsilciliği yaparak isminden kelam ettiriyor. Farklı branşlarda çalışsalar da hepsinin ortak gayesi kendi üzere görme engelli şahıslara örnek olmak ve erişilebilirlik sıkıntısına tahlil üretebilmek. Biz de Yeni Şafak Pazar olarak Beyaz Baston Görme Engelliler Haftası münasebetiyle örnek hayat serüvenleriyle karşımıza çıkan yedi ismin öyküsünü dinledik.
Selim Altınok, Müzisyen
Müzik bize hayatın en büyük hediyesi
Türkiye’nin sayılı mandolinistleri ortasında yer alan Selim Altınok ile gitarist ve solist ikiz kardeşi Kerim Altınok, 1963 İstanbul doğumlu. Doğuştan görme engelli olan Altınok kardeşler, görme engelli olmalarına karşın müzikten satranca, hukuk doktorasından kitap yazarlığına kadar birçok farklı alandaki yetenekleriyle dikkat çekiyor. Satrançta şampiyonlukları olan Altınok kardeşler, ilkokul yıllarından beri müzikle uğraşıyor, birçok enstrüman çalabiliyor ve 40 yıldır müzik hayatlarını sürdürüyor. “Müzik bize bahşedilen hayatın en büyük hediyesi” diyen Selim Altınok, “Enstrüman çalmak, müzik söylemek büyük memnunluk bizim için” tabirlerini kullanıyor. Birebir vakitte yalnızca vakti pahalandırmak için değil, beşerlerle paylaşabileceği bir yeteneğinin olmasının çok büyük bir avantaj olduğunu lisana getiriyor. Müzik yaparken zorlanmadıklarını anlatan Altınok, bir engelli için kaideler sağlandığında ve imkânlar tanındığında kendi işini yapmanın sıkıntı olmadığını söylüyor. “Hayatımızdaki aksilikleri sanat sayesinde olumluya çevirdik” sözlerini kullanan Altınok, “İkinci bir sanatımız daha var, edebiyat. Bol bol sesli kitap okuyoruz, hayatımızı zenginleştiriyoruz” diyor.
Fatih Mehmet Moray, Gazeteci
Görülmeyen Gazete konutum üzere oldu
Braille alfabesi ile aylık basılan, görme engellilerin birinci ve tek gazetesi olan Görülmeyen Gazete’nin yazı işleri müdürü, muhabiri ve tıpkı vakitte fotoğrafçısı olan Fatih Mehmet Moray, Kırıkkale’de beş çocuklu bir ailenin son ferdi olarak görme pürüzüyle dünyaya gelmiş. 1971’de İstinye İstanbul Körler Okulu’nun birinci öğrencisi olarak başlayan Moray, 1988’de Marmara Üniversitesi İrtibat Fakültesi Gazetecilik Bölümü’nü kazanmış. Çeşitli radyolarda haftalık programlar yapmış olan Moray, 16 yıldan beri faal gazetecilik yapıyor.
Moray, “Görülmeyen gazete de o denli bir bütünleştim ki kendi konutum üzere oldu” diyor ve ömrünü adadığı mesleğinde haberleriyle engellilerin sesi oluyor, görme engellilerin üretkenliklerini gün yüzüne çıkartıyor. Moray, bilhassa erişilebilirlik, ulaşılabilirlik noktasında kıymetli adımlar atılmış olmasına karşın sıkıntıların hâlâ var olduğunu söylüyor ve bu problemleri gündem de tutmaya çalıştığını belirtiyor. Gazeteciliğin yanı sıra İstanbul Görme Özürlüleri Rehabilatasyon Merkezi’nde bilgi teknolojileri ve irtibat üzerine de eğitimler veriyor.
Müjgan Bilgen İhtimam, Avukat
Görme engellilerin hakları için gayret ediyor
İzmir’de yaşayan Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı avukatı Müjgan Bilgen İhtimam, engelli haklarına yönelik çalışmalar yaparak azmiyle ve idealistliğiyle dikkat çekiyor. “Retinitis Pigmentosa” denilen yani halk ortasında tavuk karası gece körlüğü olarak bilinen göz rahatsızlığı nedeniyle 20’li yaşlarında görme yetisini kaybetmiş olan İhtimam, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olduktan sonra Bayan Çalışmaları Ana Bilim Dalı’nda yüksek lisans yapmış. Evli ve bir çocuk annesi olan İhtimam, pürüzüne karşın pes etmeyerek yıllardır hem mesleğini icra ediyor hem de görme engellilerin yaşama daha aktif katılması için çalışmalar yürütüyor. Bayana karşı şiddet, çocuk hakları, engellilerin istismarına yönelik davaları takip eden İhtimam, Çağdaş Görmeyenler Derneği’nin başkanlığını yürütüyor, birebir vakitte engelli hakları gayreti veren birçok dernekte de vazife yapıyor. İhtimam, tıpkı vakitte Danimarka’da gerçekleştirilen Avrupa Körler Birliği Toplantısı’nda da Türkiye temsilcisi olmuş. Danimarka’da gerçekleştirilen Avrupa Körler Birliği Toplantısı’nda Türkiye delegasyonunda olan İhtimam, BM Engelli Hakları Sözleşmesi’nin hazırlanmasında mahzurlarının ve özelinde de görme engellilerin çok büyük bir tesiri olduğunu, dünyada da görme engelli bireylerin daha örgütlü olduğunu söylüyor. Avrupa Körler Birliği öteki ülkelerdeki sivil toplum kuruluşlarının üye olduğu bir örgüt ve orada engelli haklarıyla ilgili üniversal manada çaba sürdürülüyor. İhtimam, “Orada benim üzere görme engelli olan, başka ülkelerdeki beşerlerle tanışıyorsunuz. Onların problemlerini dinliyorsunuz. Aslında çok fazla fark olmuyor. Orada da birebir sıkıntılar var” formunda lisana getiriyor. İtina, “Erişilebilirlik manasında çok gelişti ülkemiz fakat yeniden de her şey tam oturmadı. Vakit zaman fizikî etrafla ilgili erişimle ilgili sorunlar yaşadığım oluyor” diyor ve yaşadığı meseleleri şu sözlerle aktarıyor: “Örneğin bir toplantıya gidiyorsunuz. Su dolu bir yere basıyorsunuz. Baston onu tam tarayamıyor ve üstünüz kirlenmiş oluyor ya da kaldırımda yürüyorsunuz önünüzde bastonla takip ederken o pürüze denk gelmemeye çalışıyorsunuz lakin başınızın hizasındaki bir ağaca başınızı çarpıp kaşımın yarıldığı da çok oldu.”
Oğuz Akbulut, Ulusal atletizm sporcusu
Spor hayatımı başlı başına değiştirdi
Tokat’ın Erbağ ilçesinde görme pürüzüyle dünyaya gelen Oğuz Akbulut, birinci ve ortaokulu Tokat’ta okumuş akabinde lise ve üniversite eğitimini Sivas’ta tamamlamış. Şu an Ankara’da vücut eğitimi öğretmeni olan Akbulut, Sivas İbrahim Geneş Görme Engelliler Spor Kulübü’nün lisanslı atleti. Spora, Tokat Görme Engelliler İlköğretim Okulunda vücut eğitimi öğretmeninin yönlendirmesiyle başladığını da lisana getiren Akbulut, lisede daima olarak Atletizm Ulusal Kadrosu kampına çağrıldığını belirtiyor. “2010 yılında hazırlık kampına çağrılmamla birlikte daima olarak atletizmle ilgilenmeye başladım” diyor. “Küçüklükten beri koşmak sevdiğim bir eylemdi” diyen Akbulut, “Spor hayatımı başlı başına değiştirdi” tabirlerini kullanıyor. Ulusal atlet olabilmenin kendisi için çok kıymetli olduğunu belirten Akbulut, “İlk ulusal olduğum vakit çok sevinmiştim. Hayatımda en memnun olduğum anlardan biriydi. O formayı temsil edebilmek, ülkemi ve bayrağımızı temsil edebilmek ve dalgalandırmak benim için itici bir güç oldu. Onun verdiği motivasyon, onun verdiği müspet güç benim bu hayattaki en büyük itici gücüm oldu” diyor. 2012 yılında Avrupa üçüncüsü, 2015’te dünya dördüncülüğü, 2017’de dünya üçüncülüğü, 2018 yılında Avrupa Şampiyonluğu, 2019 yılında ise dünya üçüncülüğü ve 2020’de Tokyo Olimpiyatları Paralimpik Oyunlarında beşincilik elde eden Akbulut, şimdiki gayesinin 2024 Paris Paralimpik Oyunları’nda kürsüye çıkabilmek olduğunu lisana getiriyor ve ekliyor: “Amacımız tüm engellilere örnek olmak ve onların hayata tutunabilmeleri için çalışıyoruz.”
Sinan Saltık, Bilgisayar Öğretmeni
Sekiz bin bireye bilgisayar kullanmasını öğrettim
Avukat ve bilgisayar öğretmeni olan Sinan Saltık, 15 yaşlarında görme yetisini kaybetmiş. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olduktan sonra kendi hayatında yaşadığı zorluklardan yola çıkarak bilgisayar öğretmenliği kısmını okumuş olan Saltık, yaklaşık 24 yıldır görme engellilere bilgisayar öğretmenliği yapıyor. Saltık, Türkiye’nin nadir sayılan görme engelli bilgisayar öğretmenlerinden biri. “Neden avukatlıktan devam etmeyip, bilgisayar öğretmeni oldunuz?” sorumuza Saltık, şu sözlerle karşılık veriyor: “Birincisi okumayı çok seviyordum. İkincisi de üniversite vakitleri annem ve babam kitaplarımın birkaçını okuyordu lakin onların okuyamadığı yüzlerce, binlerce kitabım vardı. O vakitler kitabımızı, teyibimiz, gazetemizi belirli bir fiyat karşılığında birine veriyorduk. 1995 yılında da hocalarımız bizi Londra’ya Santranç Şampiyonası’na götürdü. Ulusal Körler Enstitüsü vardı orada. Birtakım sesler duydum. ‘Ne bu?’ dedim. Dediler ki ‘Görmeyenler bilgisayar kullanıyor’. Çabucak geçtim birinin yanına. Ne var ne yok okuyor. Aldım programı Türkiye’ye geldim. Bu programı öğrendim ve dedim ki ben bunu öğreneceğim, sonrada arkadaşlarıma öğreteceğim. Bilgiye erişim körleri bağımsızlaştırıyor.” Şu ana kadar neredeyse sekiz bine yakın görme engelli şahsa bilgisayar kullanmayı öğrettiğini lisana getiren Saltık, temel bilgisayarcılık dersinin yanı sıra web tasarım üzere dersleri verdiğini söylüyor ve hâlâ hukukçu görme engelli arkadaşlarına bilgisayar kullanmayı öğretmeye devam ettiğini söz ediyor.
Engin Yılmaz, Akademisyen
Beni akademisyenliğe bağlayan manaya gayretim oldu
Engin Yılmaz, Boğaziçi Üniversitesi’nde yarı vakitli öğretim üyesi. Birebir vakitte Boğaziçi Üniversitesi bünyesinde 2006’da kurulan Görme Engelliler Teknoloji ve Eğitim Labaoratuvarı (GETEM) yöneticiliğini yürütüyor. Ayrıyeten Manisiz Erişim Derneği, Sesli Betimleme Dernekleri’nin kurucuları ortasında. Yılmaz, kurucusu olduğu Sesli Betimleme Derneği ile görme ve işitme engellilere yönelik sinema sinemaları, TV sinemaları, diziler, öğretici, teknik, bilimsel sinemalar ve reklam sinemaları üzere, her türlü yapıtın sesli betimleme ve alt yazı tekniği ile erişime uygun hale getirilmesini sağlıyor. Böylelikle görme ve işitme engelli tüm bireyler bu çalışmalardan haberdar olabiliyor. Yılmaz, kendisini akademisyenliğe bağlayan şeyin manaya eforu olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Akademisyenlik bence bir arayıştır. Bilim dünyayı, çevrendeki olup bitenleri, senin ona verdiğin reaksiyonları manaya ve bunlardan sonuç çıkarma uğraşlarından bir adedidir. Ben onun bilimsel tarafta yapmayı tercih eden ve daima sorgulamayı seven biri olduğum için bu manaya gayreti motivasyonum oldu.” Hayatı erişilebilir kılmayan düzenlemelerin işi zorlaştırdığını lisana getiren Yılmaz, “Kendimi engelli olarak görmüyorum. Engellenmiş olarak görüyorum. Bunu ortaya koyan ise şahsen toplumsal düzenleme ve ön yargılar” diyerek açıklıyor.
Kemal Nazaran Beydağı, Müzisyen
Aşık olduğum dinlemek değil üretmek
Doğuştan görme engelli, 33 yaşındaki müzisyen Kemal Görey Beydağı. 6 yaşından itibaren müzik eğitimi almış ve akademik eğitimini klasik Batı müziğinde devam ettirmiş. Uzun yıllar müzisyenlik yapmış olan Beydağı, çoğunluğu ABD’de olan yurt dışındaki yapım firmalarına, sinema, dizi, görüntü oyunu üzere görsel içerikler için iş üreten bir medya kompozitörü, yani bestekar olarak hayatını sürdürüyor. Beydağı, “Aşık olduğum dinlemek değil üretmekti, yeni bir şey yaratmak… Sinema müziği ise biraz daha özel” diyor. Beydağı, bugün bir bestekar olarak, Amerika Birleşik Devletleri ve Hollywood merkezde olmak üzere dünyanın çeşitli yerlerindeki projelerde çalışmaya devam ediyor. Son bir yıldır da, bu seyahatine rehberi ve ferdî üstün kahramanı Bulut katılmış. ABD’de faaliyet gösteren engelli bestekarların yarıştığı milletlerarası aktiflikte heyet büyük mükafatına layık görülen ve birçok müsabakadan ödül alan Beydağı, 2022 yılında, görme engellilerden oluşan bir bisiklet kadrosunun öyküsünü anlatan “Surpassing Sight” isimli uzun metraj belgeselde, Emmy’e iki sefer aday gösterilmiş bestekar Stephen Letnes’ın takımında, yardımcı bestekar ve ek müzik muharriri olarak çalışmış.