Başvurusu üzerine Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumundan (TİHEK), “görme engellilerin noter süreçleri sırasında iki şahit bulundurma zorunluluğu”nun “ayrımcılık yasağının ihlali” sayılmasına ait karar alan görme engelli avukat, düzenlemenin iptali için Danıştay’dan da karar bekliyor.
İzmir’de yaşayan bir çocuk annesi avukat Müjgan Bilgen İhtimam, halk ortasında “tavuk karası” olarak bilinen rahatsızlık nedeniyle 25 yaşında görme yetisini büsbütün yitirdi.
Eşinin de kendisi üzere görme engelli ve avukat olduğunu lisana getiren İtina, 23 yılı geride bıraktığı mesleğini yaparken bir yandan da engellilerin haklarının geliştirilmesi ve ayrımcılığa uğramamaları için sivil toplum kuruluşlarında çalışmalar yaptığını söz etti.
“UYGULAMA ONUR KIRCI”
Özen, vekalet vermek için 2019’da gittiği noterde sürecinin, Türkiye Noterler Birliği’nin 21 Mart 2014 tarihli genelgesinde yer alan ve hâlâ uygulamada olan “görme engellilerin noter süreçleri sırasında iki şahit bulundurma zorunluluğu” nedeniyle yapılmadığını aktararak, uygulamayı onur kırıcı bulduğu için mevzuyu TİHEK’e taşıdığını lisana getirdi.
Uygulamayı “ayrımcılık yasağının ihlali” sayan TİHEK’in örnek bir karar aldığını vurgulayan İhtimam, “Bu karar engelliler için çok kıymetli olacak. Yalnızca noter süreçleriyle ilgili değil. Engelli bireylerin ayrımcılığa uğradığını kanıtlamak çok güç. Bu somut bir karar ve emsal niteliğinde. Bu emsal olacak. Tıpkı ayrımcılığı yaşayan tüm görme engelliler, TİHEK’e başvurduğunda her seferinde 40 bin lira üzere ceza çıkacak.” dedi.
İlgili genelgenin iptali için Danıştay’a başvurduğunu anlatan İhtimam, “Bu davada da TİHEK’in kararı çok değerli bir kanıt niteliği taşıyor.” tabirlerini kullandı.
Müjgan Bilgen İtina, noterdeki uygulamanın görme engelliler için onur kırıcı olduğunu kaydederek, “Yaşamınızı onurunuzla kazanmışsınız, eğitilmişsiniz ve saygınlığınız var; size tahminen de ilkokul mezunu olmayan bir kişi okuma yazma biliyor diye tanıklık yapacak. Bütün eğitimleriniz, tahminen profesör olmanız, hukukçu olmanız hiçbir işe yaramıyor yalnızca görmemenizden dolayı… Çok onur kırıcı bir şey.” diye konuştu.
“UYGULAMADA ÖNEMLİ SIKINTILARIMIZ VAR”
Öğrencilik devrinden beri engelli hakları için çabada yer aldığını vurgulayan İtina, şunları söyledi:
“Engellilerin yaşamış olduğu en kıymetli iki sorun; ayrımcılık ve erişilebilirlik sorunu. Uygulama manasında çok önemli problemlerimiz var. Zira ‘Engelliler daima korunmaya, bakıma muhtaçtır’ algısı bin yıllardır insanların zihnine kazındığı için bu önyargılarla da gayret etmemiz gerekiyor.”
TİHEK KARARI
Avukat Müjgan Bilgen Özen’in yaptığı müracaat sonucu TİHEK tarafından alınan kararda, görme engellilere noterde şahit bulundurma zaruriliği, “ayrımcılık yasağının ihlali” sayılmıştı.
Kararda muhataplar olan Türkiye Noterler Birliği ile ilgili noter hakkında 40 biner lira idari para cezasına hükmedilmiş ve şu tabirlere yer verilmişti:
“Önemli olan konu, engelli bireylerin ‘birer merhamet nesnesi’ değil kendi ömürleri üzerinde karar sahibi hak özneleri olduklarının anlaşılması gerektiğidir.
Görme engellilerin Braille alfabesi dışında okuma imkanına sahip olmayan bireyler olarak değerlendirilmeleri, tıpkı vakitte kalıp yargı içermektedir.
Noterlerde gerçekleştirecekleri düzenleme halindeki süreçlerde iki şahit huzurunda süreç yapılmasının mecburî tutulması uygulamasının, görme engellilere yönelik farklı muamelenin nedeni olduğu açıktır.
Uygulamanın, okuma yazma bilen, imza atabilen görme engellilere yönelik farklı muamelenin makul ve yasal bir nedene dayanmadığı, farklı muameleye tabi tutulan görme engelli bireye çok ve olağanın ötesinde bir külfet yüklediğinden eşitlik prensibinin ve ayrımcılık yasağının ihlal edildiği kanaatine varılmıştır.” (AA)