Kozmik gazetesi müellifi Cihan Tuğal, “liberal dünyanın büyük bir ikonu” olarak nitelendirdiği Gorbaçov’un liberallerin belirttiği üzere kahraman olmadığını, Sovyetleri “Kuzey Avrupa ülkelerine benzeyen birer toplumsal demokrasiye dönüştürmek” istediğini fakat “beceriksizliği, dünya sisteminde durduğu yer, ve sınıfsal projesinin çöküşü” nedeniyle, teşebbüslerinin piyasa hakimiyetiyle sonuçlandığını yazdı.
Tuğal, Gorbaçov’u hain ilan eden sosyalistlerin de “1980’lerde Sovyetler Birliği Komünist Partisinin artık devrimcilikle bir kontağı kalmamış olduğunu görmezden geldiklerini” ileri sürdü.
Cihan Tuğal’ın “Mağlup reformist Gorbaçov: Ne kahraman, ne hain” başlıklı yazısı şöyle:
“Gorbaçov da Albright üzere, dünyanın büsbütün Amerikan emperyalizminin denetimi altına alınabileceği, her ülkenin liberal demokrasiyle yönetilebileceği ve piyasanın devletin yerini alabileceği ütopyasına hizmet etti. Bu hülyanın yerinde artık yeller esiyor. Amerika istemeye istemeye çekildiği (Veya çekilmek zorunda kalacağı) ülkelere kan ve gözyaşından öbür bir şey götüremedi. Amerikan yörüngesine giren Doğu Avrupa ülkelerinin birçoğu da, dünya devine sağdan direnen ülkeler de süratle faşizme kayıyor artık. Piyasa prensiplerinin yayıldığı toplumlarda gemi azıya alan finansal kaos, yavaşlayan büyüme, fakirleşme, etraf felaketleri, depresyon ve sıhhat problemleri, devletin iktisada giderek daha fazla tartı koymasını kaçınılmaz hale getiriyor. Yalnızca ‘Doğu’da değil, Batı’da da.
Ancak, Albright ile Gorbaçov ortasında önemli bir fark var. Biri liberalizmin diktasını bile isteye kurdu. Başkasının ise beceriksizliği, dünya sisteminde durduğu yer, ve sınıfsal projesinin çöküşü piyasa hakimiyetiyle sonuçlandı.
Sosyalistler ortasında, Gorbaçov’a hain muamelesi yapma eğilimi güçlü. Halbuki ‘reformist’ Gorbaçov, Sovyetler Birliği’ni ve uydu devletlerini Amerika’ya ve piyasaya teslim etmek değil, Kuzey Avrupa ülkelerine benzeyen birer toplumsal demokrasiye dönüştürmek istiyordu. Bunu yaparken de, liberal referanslar kadar komünist tarihe de başvuruyordu. Kendi sınıfının, yani kapitalistleşmekte olan bürokratların, dünyanın yarısı üzerindeki hakimiyetini fakat bu biçimde kurtarabileceğini düşünüyordu.
Başka bir deyişle, liberallerin Gorbaçov’a kahraman muamelesi yapması, ya bilmezlikten, ya bilip de bilmiyor görünmekten. Liberal zaferin temelinde reformizmin başarısı değil, hezimeti var.
Gorbaçov’u hain ilan eden sosyalistler ise, 1980’lerde Sovyetler Birliği Komünist Partisinin artık devrimcilikle bir irtibatı kalmamış olduğunu görmezden geliyorlar. Gorbaçov bu partiye ve davasına ihanet etmedi. Partinin, dünyanın yarısı üzerindeki karşı-devrimci denetimini koruyabilmek için bir arayışa girişti. Ve başarısız oldu.
Gorbaçov’un hayatını ve siyasi çizgisini en derinlemesine belgeleyen tarihçilerden Stephen Cohen’in çok değerli müşahedeleri var. Lakin maalesef birtakım Perestroika periyodu Marksist akademisyenlerinin düştüğü tuzağa düşmüştü merhum Cohen: Reformcu siyasetçilere sosyalist muamelesi yapma yanılgısı. Gorbaçov ve yandaşlarının toplumsal demokrasiye yönelişlerini, Buharin’in piyasaya dayanan bir sosyalizm kurma gayretlerine benzetmişti.
Ölümünün çabucak akabinde, Gorbaçov’un asıl kahramanının Lenin olduğunu ilan eden Ronald Suny, Cohen’den de bir adım ileriye gitti. Bu önderin motamot Lenin üzere demokratik bir sosyalizm kurmaya çalıştığını söyledi. Bunu destekleyecek bulgular da sundu.
Kuramsal ve dünya-tarihsel bir kavramsallaştırmadan bağımsız, Gorbaçov’un Buharin (ve hele Lenin) öykünmelerini abartanların kör noktası şu: 1920’lerde, devrimci bir personel devletinin yönetici takımındayken, o devleti global karşı-devrimden koruyabilmek için piyasa sistemlerinde deva aramak öbür… Komünizme çoktan sırt çevirmiş, karşı-devrimci bir dünya imparatorluğunu kurtarmak için piyasaya başvurmak diğer.
Hataları ne olursa olsun, Buharin komünist bir liderdi, bir bürokrat değil. Asıl gayesi ihtilali yaşatmaktı. Buharin ve 1920’ler hakkında Cohen’den öğrenilecek çok şey var. Fakat Gorbaçov’un yeni bir Buharin olduğu tespiti isabetsiz.
SSCB’nin ulus siyasetlerinin tahminen de en uygun tarihçisi olan Ronald Suny’nin Lenin benzetmesi ise sanırım Gorbaçov’un vefatının verdiği duygusallıkla lisana getirildi. Bu karşılaştırmanın hiçbir kuramsal temeli yok.
Toparlarken, liberallerin, kimi sosyalistlerin, ve Cohen ve Suny üzere ayrıksı kalemlerin ortak yanlışına gelelim: SSCB ve uydularının çöküş ya da ‘kurtuluş’unun sorumlularını -ya da, Cohen-Suny örneğinde olduğu üzere, mağlup kahramanlarını- yönetici “komünist” takımlar içinde aramaları. Bu kusur, dünya kapitalizmiyle en azından 1970’lerden beri bütünleşmekte olan kelamda komünistlerin, sınıfsal pozisyonunu anlamamaktan kaynaklanıyor.
Gorbaçov, sosyalizmi batırmadığı üzere, kurtaramazdı da. Dün olduğu üzere bugün de, emekçi sınıfının kurtuluşu, lakin kendi yapıtı olabilir. Elbette organik başkanlarının ve mazlum halkların da iştiraki ve örgütlenmesiyle.” (YAZININ TAMAMI)