HANİFE BAŞ – Yeni iktisadın yıldızı startup’larda bayan teşebbüsçüler isimlerinden kelam ettiriyor. Türkiye’de startup sayısı artarken, her alanda kurulan yeni teşebbüslere bayan eli değiyor. Bayan kurucusu olan startup sayısı şimdi istenilen sayıda olmasa da son periyotta kıymetli yatırımlar çekmeyi başarıyor.
Türkiye’de bayan girişimcilerin aldığı yatırımlar 2022’nin birinci aylarında artış gösterdi. Bu yılın birinci çeyreğinde her dört yatırımdan biri bayan girişimcilerin olduğu teşebbüslere yapıldı. Pek çok fon bu stil teşebbüsleri radarına alırken, bayan girişimcilere özel kurulan platformlar da var. Arya Women bunlardan biri. Bayan yatırım platformunda pek çok teşebbüsçü bulunuyor.
Ayrıca üniversitelerin teknokentleri ve öteki teknokentlerde pek çok Türk bayan teşebbüsçü çeşitli alanlarda kendini gösteriyor. Bu yazı dizimizde bayan teşebbüsçüsü olan startup’ların kıssalarına yer verdik.
Dünyayı oyuna getirdi!
Rina Onur Şirinoğlu… Türkiye’nin dünyada öne çıktığı oyun bölümündeki başarılı bayan girişimcilerden biri. Yerli oyun şirketi Spyke Games’in kurucu ortağı ve CEO’su. Spyke, en son bu yıl ocak ayında aldığı 55 milyon dolar yatırımla isminden kelam ettirdi. Değerlemesi 250 milyon dolara ulaştı. Şirinoğlu, Harvard Üniversitesi’nde iktisat okudu. Bir müddet yatırım bankacılığı alanında çalıştı. Türkiye’nin birinci unicorn’u olan Peak Games’in de kurucuları ortasındaydı.
Şirinoğlu, “Spyke, birbirini Peak’de tanımış, güç yollarda birlikte yürüyüp başarılara ulaşmış tecrübeli bir grup tarafından kuruldu. Amacımız Türkiye’den bir oyun devi daha çıkarmak. Dünyanın en büyük oyun şirketlerinden birini daha kurmak için yola çıktık” diyor.
Şirinoğlu, “Geliştirdiğimiz oyunların dünyada milyonlarca insan tarafından yıllarca oynanmasını sağlamak istiyoruz. Yüzlerce ülkedeki milyonlarca insanı birbirine oyunlarımız aracılığıyla bağlamak istiyoruz. Geliştirdiğimiz oyunlar yahut kurduğumuz takımı bu misyonla bir ortada tutuyoruz. Çok başarılı işlere imza attığınızda yatırımlar, exit’ler yahut yüksek değerlemeler beraberinde gelebiliyor. Bizim hedefimiz sürdürülebilir bir bedel yaratmak” diye konuşuyor.
‘Oyun’a ilgisinin nasıl başladığını da şöyle anlatıyor:
Uzun ve yorucu bir yol
“Oyunla birinci tanışmam benden 5 yaş büyük ağabeyimin konutumuza zorla aldırdığı Commodore 64 sayesinde oldu. Sonrasında oyun hayatımızdan çıkmadı. Ancak gençken bir gün oyun oynamanın mesleğim olacağını birisi söylese, gerçekçi bulmazdım.”
Şirinoğlu, girişimcilikte muvaffakiyet kriteriyle ilgili olarak da şunları söylüyor:
“Yeni bir teşebbüse başlarken en değerli kriterim her vakit kendimden daha yeterli ve yetenekli insanları bir misyon etrafında toplayıp, onların tüm potansiyelini ortaya koyabilmeleri ismine gereksinim duydukları tüm imkanları onlara sağlamak. Yetenekli insanları, yeteri kadar uzun bir müddet bir gayeye motive edebilirseniz çok sihirli sonuçlar çıkabilir. Bir startup macerasına atılmak isteyen herkes de bu yolda birlikte yürümek istediği kurucu ortaklarını yeterli seçmeli. Girişimcilik uzun ve yorucu bir yol. Bu esnada size eşlik edecek şahısların kim olduğu ve nasıl bir geçmiş paylaştığınız hakikaten kıymetli faktörler.”
Şirinoğlu, bayan teşebbüsçü olmanın zorluklarını da söyle anlatıyor:
“Girişimci olmak dünyanın her yerinde, her vakitte, her cinsiyet için güç. Girişimcilik çok gerilimli, birçok vakit yalnız ve engebeli bir yol. Bayan teşebbüsçü olmanın bunun üzerine elbette erkek hükümran ekosistemlerde ve topluluklarda başka zorlukları var. Örneğin, annelik hayatımdaki en güç vazifelerden. Hem yeni bir teşebbüsü ayağa kaldırıp yönetmek, hem de anneliği yönetim etmek nitekim bazen insan üstü bir efor gerektiriyor.”
İnşaatlar artık yapay zekalı
Teknoloji ve inovasyon artık her dalda kullanılıyor. Arventek de inşaat bölümünde inovasyonu ve dijital dönüşümü ileri taşımak misyonuyla kurulmuş bir inşaat teknoloji teşebbüsü. İnsan gücü ile yürütülen iş süreçlerini, insansız hava araçları ve yapay zeka kullanarak ileri teknolojiye taşıyor.
Kurucusu Merve Mança, inşaat projelerini hızlandıran, üretim kusurlarını önleyen, proje grupları ortasında uyum sağlayan, maliyeti düşürebilen bir ekosistem oluşturmayı hedeflediklerini söylüyor. İki eserleri var. Bulut tabanlı yazılımları Remotesite, inşaat projelerini istenilen yerde ve vakitte tek bir platform üzerinden izleme ve yönetme imkanı sunuyor.
Drone’la imaj alıyor
Remotesite, drone’lardan alınan imajları işleyerek alanların gerçek vakitli dijital ikizlerini oluşturuyor. Maliyetleri azaltacak ve vakitten tasarruf sağlayacak uzaktan saha ilerleme takibi sağlıyor ve yapay zekanın gücüyle otomatik 3D model değişiklik tahlili ve vakit, maliyet iddiası tahlil tahlilleri sunuyor. Bir de Skywen Drone’ları bulunuyor.
Drone pilotu, Skywen yahut benzeri endüstriyel drone’lar ile sahanın coğrafik ve görsel bilgilerini otonom olarak topluyor. Remotesite platformu geliştirdiği algoritmalar sayesinde bu bilgileri işleyip sahanın 3 boyutlu dijital ikizini oluşturuyor.
Mança, global bir firma olmak istediklerini belirterek, şunları söylüyor:
“Mevcut müşterilerimizin yurtdışı projeleri ile birinci açılımları gerçekleştirmeyi planlıyoruz. Yakın coğrafyadaki ülkeler ve Ortadoğu ile başlayacağız. Akabinde Avrupa ve Amerika pazarına açılmamızı sağlayacak stratejik bir yol haritamız var. Ayrıyeten yatırım da alıyoruz. Şu anda tohum yatırım turundayız, bu yaz içinde tipi kapatacağız.”
Mança, Yeditepe Üniversitesi Bilişim Sistemleri Mühendisliği’nden mezun. Tıpkı kısımda master yaptı. 12 yıllık bölüm tecrübesinde 80’i aşkın yazılım projesinde faal rol aldı. Mart 2020’de ise Arventek’i eşi Sedat Mança ile birlikte kurdu. 2021’de Skywen Vtol Drone ve Remotesite Platform isimli startup projesini başlattılar.
Girişimcilik emek istiyor
Merve Mança, girişimcilikle ilgili olarak, şunları anlatıyor:
“Girişimci olmak başlı başına emek isteyen bir süreç. Teşebbüs ekosisteminde bayan teşebbüsçü olduğumdan ötürü bir zorlukla karşılaşmadım. Bilakis bizleri destekleyen programların, yarışların, aktifliklerin ve dayanakların sayısı giderek artıyor. Bu memnunluk verici. Daha çok bayanın cüret etmesi ve bir adım daha atarak potansiyelini keşfetmesi gerekiyor. Teşebbüs şahane bir seyahat ve kendi teşebbüsünüzün gelişimini görmek ve üretken olmak memnunluk verici. Bir kere yola çıkıldı mı, inişli ve çıkışlı olsa da kendi adıma vazgeçemeyeceğim bir süreç.” Mança, muvaffakiyet sırrını da şöyle aktarıyor:
“Azim ve sabırla çok çalışmak, bilgi birikimine sahip olmak ve durmadan kendini geliştirmeye devam etmek, cüret, konfor alanının dışına çıkmaktan korkmamak, amacına ve kendine inanmak.”
Öğretim üyesiydi teşebbüsçü oldu
Girişimci, akademisyen, CEO, profesör, melek yatırımcı… Prof. Dr. Aytül Erçil’in pek çok unvanı var. Yapay görme ve makine öğrenmesi alanında faaliyet gösteren Vistek A.Ş.’nin kurucusu, Vispera’nın kurucu ortağı ve CEO’su.
Robert Kolej’de burslu olarak okudu. Boğaziçi Üniversitesi’nde Elektrik Mühendisliği ve Matematik kısımlarını bitirdi. Akabinde Amerika’da Brown Üniversitesi’nde master ve doktora yaptı. ABD’de General Motors’un araştırma merkezinde çalıştıktan sonra Boğaziçi Üniversitesi’ne geri döndü. 2001’de emekli olup Sabancı Üniversitesi’ne geçti. 13 yıl da orada öğretim üyeliği yaparak akademik hayatı bıraktı ve girişimciliğe başladı. Boğaziçi’ndeyken Vistek Limited isimli bir firma kurdu. Sabancı’ya geçince Sabancı’nın da paydaşlığıyla Vistek A.Ş.’yi kurdu.
2009’da fabrika otomasyonu ve yapay görmede dünyada önde gelen firmalardan Alman ISRA Vision’la ortak oldu.
2013’te paylarının tamamını satarak firmadan çıktı. Daha sonra Vistek’teki Ar – Ge yöneticisi Ceyhun Burak Akgül ile Vispera’yı kurdu. Şu anda Vispera perakende kesiminde özgün teknolojiler geliştiren ve 30’u aşkın ülkeye teknoloji ihraç eden bir teknoloji şirketi olarak faaliyetini sürdürüyor. Pek çok ulusal ve milletlerarası ödül aldı.
Erçil, Vispera’nın yapay görme ve makine öğrenme teknolojileri alanında faaliyet gösterdiğini belirterek, yüklü üretim otomasyonu bahislerinde proje gerçekleştirdiklerini kaydedip şunları söylüyor:
“Yapay görme ve makina öğrenmesi teknolojilerinin kullanımı için süratli tüketim ve perakende kesiminde fırsat olduğunu gördük. Dalın dijitalleşme gereksiniminden yola çıkarak harekete geçtik ve perakende bölümünün oyuncularına eksik bilgi ve içgörü sağlayarak kusursuz mağazalar yürütmelerine dayanak olacak inovatif eserler geliştirmeye karar verdik. Çalıştığımız firmalarda coğrafik ve hacim olarak büyümeyi hedefliyoruz. Önümüzdeki yıllarda bilhassa Shelfsight eserimizle Amerika’daki faaliyetlerimizi artırmayı, Avrupa, MEA ve CIS bölgelerindeki iş ortağı ağımızı genişletmeyi hedefliyoruz. Küresel olma gayesiyle yola çıktık. Görsel tanıma hizmetlerimizle İsrail, Almanya, Polonya, Hindistan, Brezilya, BAE ve Kazakistan’ın bulunduğu 30’dan fazla ülkenin süratli tüketim ve perakende bölümlerindeki büyük markalarla iş birliklerimiz var. Hollanda, İngiltere ve Amerika’da kurduğumuz şirketler var, Barcelona ve Mumbai’de temsil ofislerimiz var. Gayemiz ABD’de büyümek.”
Erçil, klasik perakende yapısında uygulama, izleme ve kontrol süreçlerinin manuel ve beyana dayalı olduğu için insan yanılgısına açık ve yüksek maliyetli olabildiğine dikkat çekerek, şunları söylüyor:
“Raporlama mühletleri de neredeyse bir aya çıkabiliyor. Storesense ve Shelfsight eserlerimizle bu mühletleri azaltıyoruz. Her şeyi dijitalleştiriyoruz. Kesim için anlık sürat çok kıymetli. Türkiye’de Coca Cola, Unilever, Anadolu Efes, Ülker, Brown Forman, Kerevitaş üzere birçok firma eserimizi kullanıyor.”
11 milyon $’lık yatırım
Vispera, bugüne kadar 11 milyon dolarlık yatırım aldı. En son yatırım çeşidini 2022’in ocak ayında gerçekleştirdi. Bu yatırım çeşidinin ana hedefinin ABD ve Avrupa’da büyümek olduğunu kayededen Erçil, şunları söylüyor:
“Başarıyı etkileyen faktörlere bakarsak bunların başında olumlu fikir ve tavır, özgüven, yeniliklere açık olmak, risk alabilmek, tahlil odaklı olmak, tutku ile yapmak, çalışkanlık, öz disiplin var. Ayrıyeten toplumsal marifetler de çok kıymetli. Milletlerarası boyutta rekabet edebilmek için yapılan işte çok âlâ olmak ve bir fark yaratabilmek lazım. Müşterinin gereksinimlerini düzgün anlamak, rakipleri âlâ tanımak ve mevcutta başarılı bir halde karşılanmayan gereksinimler için tahlil geliştirebilmek, rekabette öne çıkmaya yardımcı oluyor. Her işte olduğu âlâ bir grup kurmak çok kıymetli.”
Yarın: Farklı muhtaçlıkları iş fikrine çevirdiler