Diken’in haberine nazaran, Pestisitler ve Sıhhate Tesirleri Raporu’nu Etraf, İklim ve Sıhhat İçin İşbirliği Projesi (ÇİSİP) kapsamında bir ortaya gelen Sıhhat ve Etraf Birliği (HEAL), Halk Sıhhati Uzmanları Derneği (HASUDER), Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sıhhati Anabilim Kolu ve Buğday Ekolojik Hayatı Destekleme Derneği’nden uzmanlar hazırladı. Rapora nazaran, besinlerde birden fazla pestisit kalıntısı bulunuyor, besinler pestisit kokteyli içeriyor.
Pestisitler, kullanıldıkları alanlar dışında çevresel ortamlara geçebiliyor
Raporda, dünya çapında glifosat bazlı 750 farklı pestisit formülasyonu bulunduğu belirtiliyor. Pestisitler yaygın kanının bilakis, yalnızca ziraî üretimde değil, kentlerde haşere ve kemirgenlerle gayret de kullanılıyor. Kentsel alanlardaki pestisit maruziyeti de tarım alanlarındaki kadar değerli. Pestisitler, emilim, süzülme, buharlaşma, sprey sürüklenmesi ve yüzey akışı üzere yollarla kullanıldıkları alanlar dışında çevresel ortamlara geçebiliyor. Böylelikle canlıların, besinlerin yanı sıra meskende, okulda, iş yerinde, hülasa her yerde pestisitlere maruz kalınıyor.
Yine rapora nazaran, pestisitler hayati tehlike yaratan sıhhat sıkıntılarına yol açabilir. Akut zehirlenmelerin yanı sıra her yıl kullanılan yüzlerce ton pestisit insan sıhhati için önemli risk teşkil ediyor. Türkiye Ulusal Zehir Müşavere Merkezi’nin (UZEM) 2021 yılı datalarına nazaran, UZEM’e başvuran 217 bin 323 olaydan 8 bin 945’i tarım kimyasallarına maruz kaldı.
‘Yüksek risk kümeleri, çalışanlar ve tarım işçileri’
Çalışmada pestisitin etkilediği kümeler şu biçimde aktarılıyor: “Maruz kalan yüksek risk kümeleri ortasında pestisit üretiminde çalışanlar ve tarım çalışanları bulunuyor. Bunun dışında anne karnındaki fetüs etkileniyor. Pestisit anne sütüne de geçiyor, münasebetiyle bebekler etkileniyor. Çeşme suyundan okul bahçesine kadar her yerde pestisit bulunuyor, münasebetiyle her kesitten insan pestisitlerin olumsuz tesirlerine maruz kalıyor. Pestisitler okullar, park ve bahçelerde de yaygın olarak kullanılıyor. Okul binalarında kullanılan pestisitler, kitaplar, raflar, sıralar ve duvarlara yapışabilme özelliğine sahip. Çocuklar buralara temas ettiğinde, pestisit kalıntılarını bünyelerine alabiliyor.”
‘Önlemleri ivedilikle almamız gerekiyor’
Pestisitlerin sıhhatimiz için “endişe kaynağı” olduğunu vurgulayan Halk Sıhhati Uzmanı Dr. Melike Yavuz, “Pestisitlerin sıhhate ziyanları konusunda bilimsel datalar artış gösteriyor. Buna karşın Türkiye’de pestisit satış ve kullanımı arttı. Hastalık ve sıhhat ziyanını önlemek için, insanların ziyanlı pestisitlere maruz kalmasını azaltacak tedbirleri hemen almamız gerekiyor” tabirlerini kullanıyor.
‘Sinir sistemi ve üreme hastalıklarının oluşumunda rol oynuyor’
Halk sıhhati uzmanı Prof. Dr. Çiğdem Çağlayan ise pestisitlerin sıhhat tesiri konusunda şu halde konuşuyor: “Araştırmalar hem çocuklarda hem de yetişkinlerde pestisitler ile kanser gelişimi ortasında yakın bağlantı olduğunu gösteriyor. Bunun yanı sıra pestisitler depresyon, dikkat eksikliği, zeka geriliği, Parkinson, Alzheimer, genetik, endokrin, hudut sistemi ve üreme hastalıklarının oluşumunda rol oynuyor.”
‘Tarım zehirlerine mahkum değiliz’
Buğday Derneği Genel Müdürü Batur Şehirlioğlu, pestisit kalıntısı nedeniyle 2021 yılında AB ülkelerinden Türkiye’ye 372 bildirim yapıldığını belirtiyor. Kelam konusu sayı, evvelki üç yıl ortalamasının yaklaşık üç katı. 2022’nin birinci yarısında ise bildirim sayısı 259’a yükseldi.
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın, pestisit kalıntıları konusunda iç pazarda yaptığı kontrol sonuçlarını “şeffaflıkla” paylaşılmadığını söyleyen Şehirlioğlu kelamlarını şu formda sürdürüyor: “İhraç edilen eserlerde pestisit kaynaklı bildirimlerin artması, iç pazara sunulan eserlerde daha fazla pestisit bulunabileceğine dair tüketicilerde telaş yaratıyor. Öteki yandan tarım zehirlerine mahkum değiliz. Dünyada ve Türkiye’de pek çok çiftçi zehirsiz besin üretiyor. Pek çok proje ve yürütülen uygulamalar, entegre ziyanlı idaresini kapsayan kademeli bir geçiş süreci ile pestisitlere dayalı konvansiyonel tarım sisteminin yerini agroekolojik (ekolojik tarım), organik ve onarıcı tarıma bırakabileceğini gösteriyor.”
‘Zehirsiz tarım ve besin uygulamaları siyaset haline gelmeli’
Türkiye’deki su kalitesine ait bilgilere de yer veren çalışmaya nazaran, sularda tespit edilen 49 mikro kirleticinin 33’ü pestisit. Ayrıyeten raporda, pestisitlere yönelik kâfi filtreleme/arıtma olmadığına dikkat çekiliyor.
Raporda, Tarım ve Orman Bakanlığı ile Sıhhat Bakanlığı’nın öncülüğünde, ilgili kesimlerle iş birliği içinde, tarım ve besin bölümüne yönelik zehir içermeyen ulusal aksiyon planı oluşturulması talep edildi. Ayrıyeten AR-GE faaliyetlerinin sayı ve kapsamının artırılması, çiftçilerin bilgilendirilmesi, pestisit kullanımının sonlandırılması daveti yapıldı.
Türkiye’nin pestisitlerden çıkış için tarih belirlemesi istenirken, bu tarih çerçevesinde ulusal hareket planı ve yol haritası üzerinde titizlikle çalışılması gerektiği vurgulanırken, “Zehirsiz tarım ve besin uygulamaları Tarım ve Orman Bakanlığı’nın temel siyaseti haline gelmeli” denildi.