Gezi davasında 18 yıl mahkûmiyet alan üretimci Çiğdem Mater, muharrir Sevgi Soysal’ın doğum gününde Sevgi Soysal’a hitaben bir yazı kaleme aldı.
Mater’in Bianet’te yayımlanan yazısı şöyle:
Canım Sevgi Soysal,
“Sen” diye hitap etmemde bir sakınca var mı? Bence yok. Her ne kadar sen gittikten sonra dünyaya gelmiş olsam da, ben ve benim üzere nesiller uzunluğu bayanlara ve natürel erkeklere, yarenlik yoldaşlık ediyorsun. Yol arkadaşlığımıza atfen, senli benli olabiliriz bence evet.
Bu mektubu sana Yıldırım Bölge’den tam 50 yıl sonra doğum gününde yazıyorum, Yıldırım Bölge’ye hem çok benzeyen hem de hiç alakası olmayan bir cezaevindeki koğuşumda, kendime ilişkin tek alanım olan plastik masamda. Önümde kettle’da pişirdiğim Türk kahvesinin telvesi kalmış su bardağı duruyor. Cam su bardağı olunca, fal bakamıyoruz. Kantinde kahve fincanı var aslında fakat yetmiyor oncacık kahve, su bardağı yeterli.
Anlamışsındır koşullar değişti. “50 yıl oldu, değişsin bir zahmet” desen, haklı olursun. Ancak bir yandan da hiç değişmemiş. Yıldırım Bölge Bayanlar Koğuşu’nu yıllar sonra, elbette apayrı bir gözle okurken durmaksızın “aaa”, “aaaaa”, “aaaaaa” diye nidalanmam ondan.
Canım Sevgi, sana Bakırköy Bayan Kapalı Ceza ve İnfaz Kurumu’ndan yazıyorum. İsmiyle, sanıyla bir bayan cezaevi burası. 1300 küsur bayanız bu ortalar, 520 kişilik yapılmış bir hapishanede, 1300 bayan. Çok büyük bir kısmı isimli nedenlerle burada, siyasi koğuşlar da eksik değil alışılmış. Biz Seyahat Davası’ndan tutuklandık.
Laf ortamızda sanırım bizi nereye koyacaklarını bilemediklerinden, evvel iki ay hücrede tuttular, sonra üçümüzü bir koğuşa koydular. Aslında üç kişilik tasarlanan “nüfus artınca” 12 kişiliğe çevrilen bir koğuşta üç kişi kalıyoruz. Mine, Mücellâ ve ben. Bizde sizdeki üzere bir kalabalık olmadığından, haliyle o kalabalığın getirdiği matrak, sevinçli, acıklı, üzücü ya da kahkaha attırıcı çok kıssa yok ancak yeniden de kötü değiliz. Elden geldiğince biriktiriyoruz, seni sıkça anarak, “Sevgi bunları ne hoş yazardı” diyerek.
İnsan cezaevine girince, kendini ne kadar her şeyi “farkında” saysa da hiç ancak hiç o denli olmadığını hemencecik anlıyor. Koşa koşa Yıldırım Bölge Bayanlar Koğuşu’na dönmem biraz ondan. Seni ve tecrübesini okumak burada nasıl önümü açtı, nasıl gözümü açtı anlatamam, minnettarım.
Hem çok misal hem hiç alakası yok
Ne hoş ki yalnız değilsin. Seni okuduklarıma ve yol arkadaşları olduğuma emin olduğum iki kusursuz bayan daha var, buradaki hayatımın berraklaşmasına yardımcı olan. İkisini de tanımıyorsun ancak onlara da minnettarım.
İpek Merçil ve Seçil Doğuç Ergin. İpek ve Seçil 2011 ve 2012 yıllarında bu cezaevinde, 14 ay boyunca, tutuklu ve mahkumlarla ve infaz muhafaza memurlarıyla konuşmuşlar. Sonunda ortaya “Dört Duvar Bayana Ne yapar?” diye dayanılmaz bir kitap çıkmış. İsmindeki soruyu hakkıyla yanıtlayan, büsbütün erkekler düşünülerek inşa edilmiş cezaevi ve ceza infaz sisteminde bayanların nasıl ayakta kaldığını anlatan bir kitap.
Kapatılmanın vakitle ve yerle alakasından, cezaevindeki gündelik bayan tecrübelerinden, inançtan anneliğe, cinselliğe, derin yoksulluğa aklıma, aklımıza gelecek her hususta konuşmalar, 100’den fazla isimli tutuklu ve 40 infaz müdafaa memuruyla. Senin müşahedelerin bu yıl 50 yaşında, Seçil ve İpek 10 yıl öncesini anlatıyor, ben 2022’yi yaşıyorum.
Söylediğimi bir daha söyleyeyim, hem çok misal hem hiç alakası yok. Olağan en kıymetli fark, Bakırköy’ün sivil cezaevi olması. Haliyle infaz müdafaa memurları sivil, bizde “Polis Suna’lar” yok yani. Fark etmişsindir, artık “gardiyan” da yok. İnfaz muhafaza memuru isimleri.
“Polis Suna’lar” resmi olarak yok lakin ortada olağan o denli davranmaya çalışanlar –çok az da olsa- oluyor. Müsaade vermiyoruz, merak etme. Memurlar gencecik, hepsi çabucak hemen okumuş, meslekleri var fakat “atanamamışlar”, kendilerini burada bulmuşlar. Ben beş aydır buradayım, sıklıkla memurların hayatının bizden çok daha sıkıntı olduğunu düşünüyorum.
Ben tutuklandığımda, yolu Yıldırım Bölge’den geçen İpek’in (Çalışlar) birinci aklına gelen “yataklar nasıl sanki?” olmuş. Güzel haber, sizinkiler üzere değil. Bildiğin yatak, açık cezaevi üretimi.
Beraberinde mavi, makus, sevimsiz bir okul/hastane/hapishane, yani devlet mavisi nevresim ekibi geliyor, kullanılmamış, İkinci bir grup istersen, kantinden satın alabiliyorsun, parasıyla. Sizin vaktinizden başlayan “kantin ekonomisi” artık kapatma ve cezalandırma sisteminin belkemiği.
Seçil ve İpek’in konuştuğu bayanlar “paran yoksa, bittin” diye anlatıyorlar. “Paran ve görüşçün varsa, her fırsatta kantin yapıyorsan senden prestijli kimse yok.”
Paran varsa, kantinden kavurmadan pastırmaya, sucuğa, her şeyi alabiliyorsun ancak paran yoksa, cezaevi yemeğiyle yetinmek zorundasın. Mercimek, nohut, fasulye ve mutfağın en temel eseri, patates, çabucak her çeşidiyle, çok az et, çoğunlukla tavuk, çoğunlukla derken haftada iki, bilemedin üç. İçme suyu bile parayla, paran yoksa, musluk suyu, İstanbul’da musluk suyu!!!
Şartlar az buçuk farklı lakin “kapatılmanın” ruh hali misal. Mektup ve görüş günleri şenlikli. Biz şanslıyız, sağ olsunlar, tanıdık tanımadık, ülkenin ve dünyanın dört bir yanından, mektuplar, kartpostallar, alıyoruz. Koğuşumuzun her yeri rengarenk kartpostallarla, küçük arkadaşlarımızın yaptığı şahane fotoğraflarla dolu. Haftada iki gün herkesin gözü “mektup biriminden” gelecek zarflarda.
Ama asıl “gün” görüş günü. Bizimki Çarşambaları. Sabah erken bir saat. Ailelerimizi ve “izin verilen üç arkadaşımızı” görebiliyoruz. Müsaade problemleri muallak, kim gelebilir, kim gelemez cezaevi idaresi ve kolluk kuvvetleri karar veriyor. Evvel müsaade veriyorlar, sonra müsaadeleri iptal ediyorlar. Niçin? Aşikâr değil. Açıklama yok. Mücellâ mesela, can modülü arkadaşlarını göremiyor üç haftadır; neden diye soruyorsun, karşılık yok, o denli işte, “yasak burası cezaevi bağyaaan”.
Her görüş günü…
Hah, görüş günü diyordum. Halimiz Yıldırım Bölge’yle de birebir, İpek ve Seçil’in şahit olduğu vakitlerle da. Bir itina, bir intizam dışarıdan geleceklere “iyi görünme” telaşı. Laf ortamızda uygunuz aslında, çok haklı olduğumuz için çok uygunuz fakat yeniden de azıcık havalı, azıcık beğenilen görünmek için uğraşıyoruz çarşambaları.
Maksat dışarıdakiler emin olsun halimizden. Anlatmakla olmuyor zira her vakit. En renkli, en şenlikli kıyafetlerimizi giymeye ihtimam gösteriyoruz, görüşe yürürken yolumuzdaki son pencerede saçımızı son bir sefer düzeltiyoruz, o denli çıkıyoruz görüşe. Her görüş günü güya bir sahneye çıkış.
Görüşten dönünce koğuşa, tıpkı mektup günlerinde olduğu üzere, bir müddet, bazen birkaç saat bir sessizlik oluyor. Kimse kimseye bulaşmıyor, herkes bir “duruyor”. Fakat merak etme, uzun sürmüyor, sevincimiz de, kahkahamız da hemencecik dönüveriyor gittiği yerden.
Görüşle mektupları saymazsan, kalanı cezaevi gündemi, kendi küçük cihanımız. Gündelik hayatta aklımıza bile gelmeyecek önemsizlikte ayrıntılar için aylarca çaba etmek, geleni gideni olmayan, parası olmayan, ailesi binlerce kilometre uzaktaki mesela Afrikalı ya da Brezilyalı tutuklu ve mahkumlar için dertlenmek, minik kızı Nehir’i hapishanede doğuran Ceylan’ın bebekle hücrede nasıl başettiğini düşünmek, öğlen yemeğinde gelen bezelyeyi Rus salatasına çevirmek için planlar yapmak, cezaevindeki her minik adım için bitmek bilmeyen dilekçeler yazmak (evet burası bir dilekçe cumhuriyeti), semaverde ne pişirebiliriz diye düşünmek derken günler geçiyor işte. Vakit alışılmış izafi ancak itiraf ediyorum burada süratli geçiyor, neyse ki.
Hem senden hem de Seçil ve İpek’in yazdıklarından anladığım, çok değişmemiş be Sevgi. Büsbütün erkekler için planlanmış, düşünülmüş ve uygulanmış bir sistemin içine “size olur” diye yerleştirmişler bayanları. Olmadığını, olamayacağını görmemişler, görmüyorlar. Efor yok, niyet yok.
Bak son bir öykü anlatayım da güldüreyim seni. Erkek cezaevlerinde erkekler her hafta çamaşır alıp verebiliyorlar, bayan cezaevinde ise, yalnızca ayda bir kere çamaşır verebiliyorsun. Neden? Zira erkek çamaşır yıkayamaz lakin bayan, natürel ki yıkayabilir. Ha bir de erkek cezaevlerine 15 günde bir berber gidiyor, saç kesmeye. Burada ayda bir makas veriyor, “kendiniz kesin” diyorlar. Tam “kadınların daha maharetli olduğuna kaniler, ondan bu türlü yapıyorlar diyeceğim”, bir gülme geliyor.
Canım Sevgi, hapishaneden yazınca bu türlü uzun oluyor mektuplar işte, lakin kabul et, koskoca Sevgi Sosyal’a da daha kısasını yazamazdım.
İyi ki doğdun Sevgi.
İyi ki yazdın.
İyi ki anladın ve anlattın.
Tutkulu perçemlerinden, bize bıraktığın her bir sözden öperim.
Kocaman teşekkürlerim ve sevgilerimle,
Çiğdem
*Sevgi Soysal, Yıldırım Bölge Bayanlar Koğuşu, Sevgi Soysal Bütün Eserleri-5, Bağlantı Yayınları.
Yıldırım Bölge Bayanlar Koğuşu, 1976’da Siyaset gazetesinde tefrika olarak yayımlandığında, gerçekçiliği ile Sevgi Soysal’ı 12 Mart’ın simge muharriri yapmıştı.
*Seçil Doğuç Ergin, İpek Merçil, Dört Duvar Bayana Ne Yapar?, Siyasal Kitabevi.
Bu yazı birinci olarak Bianet’te yayımlanmıştır