Geçen haftadan bu yana rezervlerde artış spekülatif tartışmalara yol açarken, TCMB’nin açıkladığı ödemeler istikrarında cari açıkla birlikte net yanılgı noksan oranı da tartışmalara neden olmuştu. Dolar/TL’de 3 haftadır izlenen yatay seyir uzmanları huzursuz ederken, söylenti bazında kalarak yurt dışında geldiği argüman edilen dövizin de kaynağı hala araştırılıyor.
Ekonomi uzmanları Atilla Yeşilada, Ceyhun Elgin, Alaattin Aktaş, Bilge Yılmaz ve Ankara kulislerinden Murat Ehil, paranın kaynağını, girişinin tesirlerini ve iktisadın durumunu irdeliyor.
“Sıcak paraya bağımlıyız”
Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ceyhun Elgin, Birgün’e aktardığı görüşlerinde 2001-2022 ortasında sıcak paraya Türkiye’nin fazla bağlı bir iktisat olduğunu belirtiyor. Bu halde devam edince sıcak para gelmediğinde durumun berbata gittiğini belirten Elgin, bir bağımlılığın bitişi için yalnızca söylemenin yetmediğini hatırlatıyor. Elgin, kelamlarına şöyle devam ediyor:
Cari açık vermeye devam ediyoruz. Bu bir muhasebe denklemi. İhracatımız ithalatımızdan düşük ve daha fazla döviz ödüyoruz. Bu paranın bir yerden gelmesi lazım.
Sermaye girişinde farklı yollar olduğunu anlatan Elgin, bu yolları açıklarken son periyottaki gelişmelerin tablosunu da çiziyor👇
İlki sıcak para, yani portföy akımları üzere gelirler olurken, devlet, şirket tahvilleri ya da borsa. Bize öncesinde direkt yatırımından çok portföy akımları formunda giriş daha çoktu. Turizm gelirleri değerli ki bu yıl beklenti vardı fakat tek başına kâfi değil.
Varlık Barışı üzere uygulamalar sıcak para girişine ne kadar gereksinimimiz olduğunu da gösteriyor. Cari açığı kapatacak dövizimizi yok. Petrol ve doğal gaz ithal ediyoruz, kaynağa gereksinim var ve döviz lazım.
Sıcak para olmadı o vakit öbür yol nedir? Ülke ülke dolaşıp para arıyoruz. Suudi Arabistan, Katar üzere ülkelerden beklenti var. Rusya’dan geldiği söylentileri var. Şeffaf değil bilmiyoruz. Sıcak para değil tahminen fakat bu sefer jeopolitik mutabakatlarla ödünler veriliyor. Suudi Arabistan’la ne konuşuldu? Rusya ile şartlar ne? Bilemiyoruz olağan.
“Rusya ya da Suudi Arabistan’dan milyar dolarlar gelse bile lakin enflasyonu patlatmaya fayda.”
Ünlü Ekonomist Atilla Yeşilada, Dr. Artunç Kocabalkan ile konuştukları Youtube yayınında, yurt dışında geldiği ya da geleceği söylenen paralar için kapsamlı bir istikrar paketi olmadan olmayacağını söylerken, ‘Rusya ya da Suudi Arabistan’dan milyar dolarlar gelse bile lakin enflasyonu patlatmaya fayda. Rus-Arap parası Erdoğan’ı kurtarmaz’ derken, ‘Rusya’dan daha fazla para gelebilir. Rusya’nın bizden ‘yaptırım’ beklentisi var fakat Suudi Arabistan’ın Türkiye ile ilgili bir beklentisi yok. Diyelim, Rusya’dan 50 milyar dolar geldi. Bu Cumhurbaşkanı Erdoğan’a seçim kazandırır mı? Kazandırmaz. Tek oy bile getirmez. Yüzde 80 enflasyon üretiyoruz, para geldi, harcamaları iki misline çıkardın, ne olur enflasyon? Yüzde 160. Harcamalar cari açığa sıçradığından Putin’in verdiği paranın büyük kısmı cari açığı finanse etmeye masraf. Ayrıyeten gelecek paranın büyük kısmı iktidara yakın isimlere gider” dedi.
Dolar/TL düşerse ya da TL paha kazanırsa, Yeşilada seçim sonuçlarını nasıl öngörüyor? KKM’de çözülme beklendiğini ünlü ekonomist nasıl açıklıyor👇❓
TL’nin bedel kazanması Erdoğan’a oy kazandırmaz. Halkın kaygısı işsizlik, yoksulluk. Bunları TL kıymet kazansa da çözemiyorsun. TL’nin paha kazanması da bundan sonra enflasyonu körükleyecek bir tesir yapacaktır.
Kredi ölçüsü enflasyon denetlemesinde kullanılmaya başlandı iş dünyasının şikayetleri de bundan
Erdoğan ile Kılıçdaroğlu ortasında bir finans satrancı oynanıyor. Kılıçdaroğlu, Erdoğan’a ‘aldığın kararların faturasını seçimden sonra benim kazanacağım periyoda atamazsın, kendi devrinde sonuçlarıyla yüzleş’ diyor. Marttan itibaren seçimlere yaklaştıkça KKM’den çok süratli bir çözülme görülecek.
Deneyimli Ankara gazetecisi Murat Ehil de kendi internet sitesi Ehil Report’ta 55 milyar dolarla seçim alınır mı? sorusunu soruyor👇
Yetkin, hükümetin 55 milyar dolarlı nereden bulacağını ve hesap ettiklerini yazarken, hayat pahalılığı ve enflasyonla gayretin etiketlere bağlandığı bir ortamda neden 50, 60 değil de 55 açıklıyor.
Deneyimli gazeteci seçime en fazla 10 ay kaldığını Ankara kulislerinde 14 Mayıs tarihinden bahsedildiğini de belirterek, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın öngördüğü üzere iktisadın 2023 başında düzelmesi ile kazanmak için dışarıdan kaynak gerektiğini açıklıyor ve Merkez Bankası son piyasa iştirakçi anketine değiniyor.
55 milyar doların ekstresi de Yetkin’e nazaran şu biçimde:
Suudi Arabistan’dan 20, Katar’dan 15, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Rusya’dan ise 10’ar milyar dolar.
“Paranın ucu Temmuz sonunda Rusya’dan göründü”
Akkuyu’da yaşananlar İçtaş tasfiyesi, Akkuyu’nun kim ilişkin olduğu konusunda Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’in açıklamaları üzere mevzulara da değinen Murat Ehil, BAE’den Kalyon Holding’in güç şirketine yüzde 50 ortak olunmasına da dikkat çekiyor.
Anlaşmaların siyasi boyutu için de Erdoğan’ın Soçi’de Putin’le görüşmesi sonrası Rusya’da yapılan “Erdoğan’ın seçim kazanması Rusya’nın çıkarına” yorumlarını hatırlatırken, başkanlığını Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yaptığı Türkiye Varlık Fonu’nun da 55 milyar doların tamamlanmasında rol oynayıp oynamayacağını da sorguluyor.
“Üç buçuk yılda 23 milyar dolarlık dövizin hangi kaleme yazılacağını nasıl oldu da bulamadınız?”
Dünya’da Alaattin Aktaş da ödemeler istikrarı verisinde verilen açıkla birlikte dikkat çekerek 17,5 milyar dolarlık net yanılgı noksana kalemine değiniyor ve Merkez Bankası’na yetkililerine soruyor:
Üç buçuk yılda 23 milyar dolarlık dövizin hangi kaleme yazılacağını nasıl oldu da bulamadınız? Yoksa buldunuz da bunu ilgili kaleme yazamıyor musunuz? Yazamıyorsanız burada yasal olmayan, mevzuata muhalif bir durum mu var? Bu mu elinizi kolunuzu bağlıyor?
Sermaye denetiminden bahsetti!
İyi Parti İktisat Siyasetlerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Prof. Dr. Bilge Yılmaz, Sözcü’de Ruhat Mengü ile yaptığı röportajda Türkiye İktisadı için, ‘Yanlış idarenin bedelini millet ödüyor’ derken, ‘Artık o denli bir yerdeyiz ki yalnızca yanlışsız para siyasetine dönmekle de çok güç. Çok daha büyük sorunlarımız var’ açıklamasını yaptı.
Yılmaz, KKM’ye dair gitgide bedelin ağırlaşacağını ve eninde sonunda biteceğini söyledi. Dolar kahrı olduğuna değinen Yılmaz, uzun vadede doların ‘tam teşekküllü olarak sermaye denetimine gidilmezse’ artacağının ortada olduğunu da öngördü.
“Dolar biraz yay üzeredir, yayı gerdikçe fırlar”
Yılmaz’ın dikkat çektiği öteki bir bahis da son 6 ayda önemli bir servet transferi yapıldığı olurken, kazanan ve kaybedenlerin devlet tarafından belirlendiğini lakin bu gidişle herkesin kaybedeceği günlerin de yakın olduğunu söyledi.
‘Dolar karşısında birçok ülkenin parası etkilenmezken, TL paha kaybetmeye devam ediyor’ diyen Yılmaz, tecrübeli ekonomistlerin “dolar sarsıntısına gidiyoruz”uyarısına karşın, doların piyasa şartlarında belirlenmediğini söyledi. Değişik yollardan baskı olduğunu söyleyen Bilge Yılmaz, ‘Doları sonsuza kadar tutamazsınız, biraz yay üzeredir, yayı gerdikçe fırlar masraf, yani özcesi şayet Türkiye bir noktada sermaye denetimine geçmezse bu formda doları tutmak mümkün değil’ dedi.