16 MAYIS 1919
İşgal altındaki İstanbul’dan ayrılırken kalbi yaralıydı…
“Bu kent kederli hadiselerle mustarip bulunduğu vakitler, bütün vatandaşların kalplerinde kanayan yaralar açılmıştı. Kalbi yaralı olanlardan biri de bendim” diyordu.
1 TEMMUZ 1927
Sekiz yıl sonra İstanbul’a döndüğünde artık büyük bir kahraman, tüm ulusun kurtarıcısıydı.
Bu kere, “Kalbim müsterih olarak gülen ve daha hoşlaşan İstanbul’a geldim” diyordu.
İstanbul Boğazı tarihi anlara şahit oldu. Balıkçı tekneleri, kayıklar, küçük yatlar, o dönemki ismiyle “Şirket-i Hayriye Yolcu Vapurları”nın güvertesinden sarkanlar, boğaz’ın iki kıyısına yığılan yüz binlerce İstanbullu… Hepsi tıpkı anda Gazi Paşa’yı görmek için birbiriyle yarışıyordu. Gazi, o kadar memnundu ki, cebinden çıkardığı beyaz mendili hiç bırakmadı. O mendille kalabalığı tek tek
selamladı.
O 8 YILA NELER SIĞMADI Kİ
O hareketin manası o kadar derin, o kadar büyüktü ki, o anların kısa siyah beyaz imgelerinden mendilinin rengini seçmek güçtü. O imgelerdeki beyaz mendilin çarpıcı kıssasını, ne manaya geldiğini de yazının sonunda okuyacaksınız. Annesinin elini öpüp, kız kardeşiyle helalleştikten sonra Şişli’deki konutlarından ayrılmasının üzerinden 8 koca yıl geçti. Bandırma Vapuruyla Samsun’a hareket ettiğinde onu uğurlayan ailesi ve bir avuç silah arkadaşıydı. 8 yıl sonra döndüğünde ise Mustafa Kemal Paşa isminin önüne “Gazi” unvanı eklenmiş olacaktı. Gazi, o “8 yılda” neler yapmadı ki? Yurdu bir baştan bir başa dolaştı. Kongreler topladı. Milletin bağrından çıkan Türkiye Büyük Millet Meclisinin (TBMM) kurucu başkanlığını yaptı. Sakarya’da,
Dumlupınar’da, Büyük Taarruz’da askeri dehasını konuşturdu. İzmir’de düşmanı denize döktü. Lozan’da Sevr’i yırtıp attı. Cumhuriyeti ilan etti. Yetmedi cehaletle savaştı. Fabrikalar kurdu. İmar çalışmaları başlattı.
İSTANBUL ONU UZUN YILLAR BEKLEDİ
Tüm dünyanın önünde hürmetle eğildiği bu büyük dehanın, tüm bu muvaffakiyetlerinin akabinde, İstanbul’a dönüşü yıllar yılı beklendi. Özel davetler, hazırlıklar yapıldı. Lakin Gazi Paşa mesela Bursa’yı ziyaret ettiği halde, İstanbul’a gelmedi. Bu bir tutum mıydı? Yoksa devlet aklının çok ince düşünülmüş siyasi bir hareketi mı? Kurtuluş gayretini Anadolu’da başlatan, büyük zafere buradan ulaşan Gazi ve arkadaşları, “Genç Cumhuriyet”i tüm dünyanın huzuruna çıkardı. Başşehir olarak Ankara’yı seçti. İhtilaller yaptı. Kalkınma atılımlarını başlattı. İstanbul, çöken imparatorluğun başşehriydi. Hâlâ birçok ülkenin büyükelçiliği buradaydı. Atatürk ve arkadaşları alışkanlıkları değiştirmek, Ankara’nın başşehir olduğunu tüm dünyaya kabul ettirmek istiyordu. Gazi’nin İstanbul’a gelişini geciktirmesi biraz da bu sebepleydi. Hatta tam da bu sebeple, İstanbul’a geldiğinde Dolmabahçe’de yalnızca konsolosları kabul etmiş, büyükelçileri kapıdan çevirip Ankara’nın yolunu göstermiş, “Randevu alın, Çankaya’da görüşelim” demişti.
İSTANBULLULAR GAZİYİ GÖREBİLMEK İÇİN BİRBİRİYLE YARIŞTI
Gazi Paşa’nın İstanbul’a gelişine dönersek, o denli bu türlü bir gün değildi o gün. 1 Temmuz 1927’de Gazi’ye harikulâde bir karşılama yapıldı. Gazeteler günler öncesinden duyurular yaptı. İstanbulluları, büyük kurtarıcıyı karşılamaya çağırdı. İstanbul Valisi Süleyman Sami Beyefendi, Belediye Lideri Muhittin Beyefendi, Kolordu Kumandanı ve tıpkı vakitte İstanbul’u işgalcilerden teslim alan Şükrü Naili Paşa, Gazi’yi karşılamak için İzmit’e kadar gitti. Ankara’dan trenle İzmit’e gelen Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal, Ertuğrul Yatı ile İstanbul’a hareket etti. Gazi’yi taşıyan gemi İstanbul Boğazı’na girişinde Selimiye Kışlası’nda top atışları yapıldı. Ertuğrul’un etrafında büyük deniz konvoyları oluştu. Tekneler, balıkçı kayıkları, yolcu vapurları… Büyük tezahüratlarla Gazi’yi selamladı. İstanbul Boğazı’nın iki yakasına akın eden İstanbullular onu uzaktan da olsa görebilmek için birbiriyle yarıştı.
BEYAZ MENDİLİ HİÇ BIRAKMADI
Gazi, o kadar mesut olmuştu ki, tüm karşılama boyunca gülümsemesini eksik etmedi. Güverteden görebildiği, seslerini işitebildiği İstanbullulara karşılık verdi. Selamlarını aldı. Kimilerine seslendi. Ancak hepsine ortak bir bildiri verdi. Sessiz lakin derin bir ileti. Cebinden çıkardığı beyaz mendili tüm karşılama boyunca salladı. İletisi güçlü, sevgi şovlarına karşılığı çarpıcıydı.
KIZ KARDEŞİ ELİNİ ÖPEREK KARŞILADI
Şaşaalı karşılama, Dolmabahçe rıhtımında sürdü. Ertuğrul Yatı’ndan inen Gazi, saray girişinde askeri merasimle karşılandı. Dolmabahçe Sarayı’nın merdivenlerinden çıkarken onu birinci karşılayan, elini öpen kız kardeşi Makbule Hanım’dı. O anın fotoğrafı, dünyanın önde gelen mecmualarında kapak oldu.
MİLLETİN MİSAFİRİ
Gazi’nin, Dolmabahçe Sarayı’nda yaptığı birinci açıklama da çarpıcıydı; “Bu saray, artık milletin sarayıdır. Ve ben burada milletin birferdi, bir konuğu olarak bulunmakla bahtiyarım” demiştir. Gazi, 30 Eylül 1927 tarihine kadar İstanbul’da kaldı. Ünlü “Nutuk”unun hazırlıklarını İstanbul’da yaptı. Gazi’nin uzun yıllar beklenen bu birinci İstanbul ziyareti 30 Eylül 1927’de sona erdi. İstanbul basını Gazi’nin ayrılışını büyük bir keder içinde duyurdu.
İSTANBUL’A ÖZEL DAVET
Gazi, bundan sonra İstanbul’a sık sık geldi. Mustafa Kemal Atatürk’ün bir sonraki İstanbul ziyareti, 8 Haziran 1928’de gerçekleşti. Üstelik bu kere Gazi, İstanbul Belediye Meclisinde alınan kararla İstanbul’a davet edildi. Devrin gazeteleri bu daveti, “İstanbul Belediye Meclisinde Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın İstanbul’a gelmeleri için ricada bulunulması alkışlarla kabul edildi” diye duyurdu. Bu ziyaret de birincisi kadar coşkulu geçti. Meydanlar, caddeler, sokaklar insan doldu. Gazi’nin, İstanbul’a gelişi gururuna Şehzadebaşı Ferah Sineması’nda fiyatsız büyük bir müsamere verildi. Gazi, bu ziyaretinde de Dolmabahçe Sarayı’nda kaldı. Harf Devrimi’nin hazırlıklarını burada tamamladı. Gazi, vefatına kadar İstanbul’a sık sık geldi.
GAZİ MUSTAFA KEMAL’İN İSTANBUL’A SON GELİŞİ
27 Mayıs 1938’de son sefer İstanbul’a gelen Mustafa Kemal Atatürk, Haydarpaşa Garı’nda karşılandı. Ağır bir ziyaret periyodunu geride bırakmış, hastalığı birinci belirtilerini vermeye başlamıştı. Bir de üstüne
Hatay Sorunu’yla meşguldü. Bu bahsin ele alındığı uzun toplantılara katıldı. 27 Eylül gecesi Dolmabahçe’de hafif bir koma geçirdi. 10 Kasım 1938’de hayata gözlerini yumduğunda geride gözü yaşlı bir ulus, matem içinde bir İstanbul bıraktı.
BEYAZ MENDİLLE VERDİĞİ MESAJ
Kendi jenerasyonunda, beyaz mendil sallamanın bir manası, hem de çok hoş bir manası vardı. O devir beyaz mendil sallamak “seni delice seviyorum” manasını taşıyordu. Gazi, İstanbul’a birinci gelişinde kendisine sevgi gösterisinde bulunan İstanbullulara beyaz mendil sallayarak, “Seni, sizi delice seviyorum!” iletisini vermişti. Türk halkı, sokaklara dökülüp gözyaşı döktüğü o karanlık günde de, ortadan geçen 83 yıl boyunca da Ata’sına birebir karşılığı verdi:
“Biz de seni delice sevdik…”
Özgür Altuncu