Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde üreticilerin “yeşil altın” olarak nitelendirdiği fıstık, coğrafik işaret evrakına sahip Gaziantep ve Şanlıurfa ortasında hem ismi hem de lezzet bakımından adeta paylaşılamıyor.
Yüksek getirisinden ötürü yöre çiftçisi tarafından her yıl ekim alanı arttırılan fıstık, Türkiye’de en fazla Şanlıurfa ve Gaziantep’te yetiştiriliyor. Tatlılardan yemeklere, çikolatalardan çerezlere kadar çabucak her alanda Türk mutfağının değişmez lezzetleri ortasında yer alan fıstık, Türkiye’nin yanı sıra yurt dışından da ilgi görüyor.
Fıstık, geçmiş yıllardan bu yana Şanlıurfa ve Gaziantep ortasında adeta paylaşılamayan ziraî eser olarak biliniyor. Gaziantepliler tarafından yapılan müracaat sonrası 2000 yılında “Antep fıstığı” olarak coğrafik işaretle tescillenen eser, Şanlıurfalıların farklı bir tıp için yaptığı müracaat sonrası kısa mühlet evvel “Urfa keten köyneği fıstığı” ismiyle coğrafik işaretle tescil edildi.
Gaziantep, sürece tesisleriyle dikkati çekerken, son yıllarda ağaç sayısını arttıran Şanlıurfa ise üretim sayılarıyla öne çıkıyor. Gaziantep’teki fıstık ağacı sayısı yaklaşık 25 milyonken, Şanlıurfa’da ise 30 milyon civarında fıstık ağacı bulunuyor.
Şanlıurfalılar tarafından yeni alınan tescil sonrası iki kent ortasındaki isim ve lezzet rekabetinin daha da artması bekleniyor.
İŞLEMENİN BÜYÜK KISMI ANTEP’TE
Gaziantep Ticaret Borsası Lideri Mehmet Akıncı, AA muhabirine, Gaziantep’in bir ticaret merkezi olduğunu ve fıstığın da bu ticarette kıymetli bir hissesinin olduğunu söyledi.
Antep fıstığının kentin olmazsa olmazı olduğunu tabir eden Akıncı, “270 bin aileye ekmek kapısı, aş kapısı olan, olmazsa olmazımız Antep fıstığı gastronomide de büyük değer taşımaktadır. Baklava başta olmak üzere birçok yemeğe katkı sağlayan Antep fıstığının işlenmesinin yüzde 80’i Gaziantep’te yapılıyor.” diye konuştu.
Akıncı, kentte fıstık için lisanslı deponun bulunduğunu ve Pilot Ölçekli Fıstık İşleme Tesisinin de faaliyete geçtiğini kaydetti.
Fıstık üreticisi Mustafa Turgut ise Antep fıstığının ismini de bulunduğu kentten aldığını belirterek, “Antep fıstığına öteki isim aramaya gerek yok. Antep fıstığı, yüzyıllardır bu topraklarda yetişiyor. Kentin vazgeçilmez bir eseridir.” dedi.
Şanlıurfa’da fıstık yetiştiriciliğinin yakın tarihte başladığını savunan Turgut, “Şanlıurfa’da fıstık ağaç sayısı ve fıstık üretimi fazla olabilir. Fıstık, Antep’te yüzyıllardır yetiştiriliyor.” tabirlerini kullandı.
“URFA’NIN KETEN KÖYNEĞİ HİÇBİR YERDE YOK”
Şanlıurfa Ticaret Borsası Lideri Mehmet Kaya, fıstığın kent için kıymetli bir ziraî eser olduğunu ve ana yurdunun Şanlıurfa olduğunu söyledi.
Kentte yetiştirilen fıstığın Türkiye iktisadına değerli katkısının olduğunu vurgulayan Kaya, şöyle konuştu:
“Antep fıstığı diye isim almış ve o denli gitmiş ülkede lakin işin gerçeğine bakacak olursak Şanlıurfa ilk fıstık ağaçlarının yurdu. Şanlıurfa’da 29 milyon 700 bin fıstık ağacı var. Bu açıdan Türkiye’de ağaç sayısı bakımından birinci sıradayız. 2021 yılında Türkiye’de fıstık üretimi 119 bin tondu, bunun 38 bin 576 tonu yalnız Şanlıurfa’dandı. Türkiye’de en fazla üretimi yapan iliz biz. Bu yıl fıstıkta ‘var senesi’ olmasına karşın iklim şartları nedeniyle Türkiye’nin her yerinde randıman düşüklüğü yaşandı lakin yeniden de 100 bin tonun üzerinde üretim yapılacağını varsayım ediyorum.”
.
Kaya, 2022 yılının Ocak-Haziran periyodunda 91 ülkeye 111 milyon 456 bin dolarlık fıstık ihracatı yapıldığını hatırlatarak, bu ihracata en büyük katkıyı ise fıstığın en fazla üretimini gerçekleştiren Şanlıurfa çiftçisinin yaptığını söz etti.
Kentteki atıl ve kıraç alanlarda yöre çiftçisi tarafından fıstık ağaçlarının dikimine devam edildiğini lisana getiren Kaya, bu sayede üretim ölçüsünün her yıl artmasını beklediklerini belirtti.
Kaya, kentin fıstık pazarında şehrin kelam sahibi olabilmesi için harekete geçtiklerini anlatarak, “Şanlıurfa’da bizim sanayicimiz, tüccarımız yeni yatırımlarla fıstık tesisleri kurmaya başladı. Biz de inşallah fıstık pazarının içerisinde olacağız, ihracatı da paketlemeyi de kırmayı da hepsini biz Şanlıurfa’da yapacağız. Şu anda birkaç tesisimiz hazır formda başladı ancak yeni yapılanlar da var. İnşallah önümüzdeki yıla hazırlığımız var lisanslı depoyu da Şanlıurfa’da kuracağız.” dedi.
Kentte en kaliteli fıstık olarak bilinen ve “Urfa keten köyneği fıstığı” olarak tescillenen fıstığın lezzeti ve özellikleriyle ayrıldığına işaret eden Kaya, şunları kaydetti:
“Şanlıurfa’nın ‘keten köyneği’ fıstığına kimse Antep fıstığı diyemez, Şanlıurfa’nın ‘keten köyneği’ dünyanın hiçbir yerinde yok, yalnızca Şanlıurfa’da üretilen bir fıstıktır. Onun kabuğu daha beyazımsı, daha şeffaf ve daha yumuşaktır. Onun fıstığının lezzetini de ne Antep’te ne de Türkiye’nin hiçbir yerinde bulabilirsiniz. Onun da pazarlamasını biz yaparken ‘Şanlıurfa keten köyneği’ fıstığı ismini hem Türkiye’ye hem de tüm dünyaya yayacağız.”
Fıstık üreticisi Aziz Demir ise fıstık bahçesindeki ağaçları kendisinin 45 yıl evvel elleriyle diktiğini belirterek, yetiştirdiği fıstıkların tadına bakanların elinden bırakamadığını söyledi.
Fıstığın ana vatanının Şanlıurfa olduğunu savunan Demir, “Bu fıstık Antep değil temelinde Şanlıurfa fıstığıdır. Bizim endüstrimiz zayıf olduğu için biz Antep’e götürüp oraya satıyoruz, onlar ambalaj yapıp Antep fıstığı diyorlar. Bizim köyde, Tülmen’de, Esemkulu köyünde 500 yıllık ağaçlar var. Tabiatıyla yetişmiş bu ağaçlar, daha sonra büyüklerimiz yetiştirmiş.” dedi. AA