Kaza insan iradesi dışında oluşan şeydir. O gün orada yardım için toplanan insanların üzerine meteor düşmesi kazadır. Onun dışındakiler maalesef dikkatsizlik, denetimsizlik, umursamazlık ve ihmalden kaynaklanan olaylardır.
KAZA YERİ DEĞİL OLAY YERİ
Teknolojiyi üreten ve bu teknolojinin kullanılması esnasında insan sıhhati ve hayatının korunması için gerekli olan emniyet önlemlerini ortaya koyanlar, o teknolojinin kullanımında meydana gelen aksamaları kaza değil “olay” olarak isimlendirir. Doğrusu da budur.
Bir olayı “kaza” diye isimlendirmek biz insanların bilinçaltına hitap etmekte ve o olayın Allah’ın bir takdiri olduğuna inanılmasına neden olmaktadır.
Bir kere terminolojiyi düzelterek işe başlayalım. Lisanımız kaza diye alışsa da Gaziantep ve Mardin’de yaşananlar temelinde olaydır. Yani içinde insan iradesi, kastı yahut ihmali vardır. O yüzden de burası olay yeri olarak isimlendirilir.
GAZİANTEP OLAYI TAHLİLİ
Sabah Gazetesi bugünkü haberinde Jandarma’nın olay yerinde, olaya neden olan otobüse ilişkin tam 307 metre fren izi ölçtüğünü yazmış.
Şu bir gerçek ki 307 metre fren izi lakin bir havalimanı pistinde ölçülebilir! Burada bir yanılgı olmalıdır?
Karayolları Genel Müdürlüğü’nün web sitesinde yer alan Durma ve İntikal Mühletleri tablosu 120 km süratle giden bir aracın fren arasını 94,4 metre durma uzaklığını de 119,4 metre olarak vermektedir.
Aracın sınıfı, yükü, çok suratı, mekanik durumu, yol kaideleri vs hesaba katılsa bile bırakın otobüsü, rastgele aracın fren izinin 94,4 metreden 307 metreye çıkabilmesi neredeyse imkânsızdır. Muhtemelen diğer araçların izleri birbirine karışmış olmalıdır?
Zaten şoför de sözünde olay yerindeki kalabalığı 20 – 30 metreden fark ettiğini ve aracı kaçırmaya çalışmasına karşın bunu başaramadığını beyan etmektedir. Şoför fren yapıp yapmadığını hatırlamadığını söylese de fren bir reflekstir.
Soruşturma derinleştikçe doğrusu öğrenilecektir.
Otobüs şoförü kalabalığı fark ettiği ana kadar bir işaret görmediğini yahut ihtar almadığını beyan etmektedir. Öbür şahit tabirlerine nazaran ikinci olay, birinci olaydan yaklaşık 1 saat sonra olmuştur. Bu müddette olay yeri güvenliğinin sağlanmaması olağan midir?
Ben vilayet yöneticileri olay yerindeyken çekilen bir öbür görüntüyü izledim. Kalabalık hala yol üzerindeydi, dubalar tam olay yerinin oradan başlıyordu. Epey olaya karşın otoyolda hala olağan süratte seyreden araçlara olay yerindeki vazifeliler yalnızca elleri ile “yavaş” hareketi yapıyordu.
Bu yeni görüntü bana olayın oluş formu hakkında büyük fikir vermiş oldu.
Özellikle yeni açılan paralı yollarda seyahat ederken, ilerdeki bir olayın önleminin kilometrelerce öteden alındığını, şoförlerin ışıklı ihtar levhaları ve vazifeliler tarafından uyarıldığını, dubalar yahut başka işaretlemeler ile otoyolu kullanan öbür araçların seyir suratlarının makul düzeye düşürüldüğünü görürüz. İşte esasen ideali de budur.
Burada artık şoförlerin dikkat ve algılarına güvenilemez. Bir otorite çabucak devreye girerek trafiği mevcut kaidelere nazaran düzenler. Ya yolu büsbütün keser ya da seyir suratını azaltarak diğer tehlikelerin meydana gelmesine pürüz olur.
Eğer bu yapılmazsa maalesef öbür olayların yaşanması, olay yerinde çalışan görevlilerin hayatlarının tehlikeye atılması da kaçınılmazdır. Bu önlemler alınmadığı sürece olay yerinde kurtarma yahut öteki çalışmaların yapılması bile hakikat değildir. Bu bize çok insani gelmese de görevlilerin hayatını tehlikeye atmamak için uygulanması gereken altın bir kuraldır.
MARDİN OLAYI TAHLİLİ
Derik İlçesinin içinden geçen yolun dik iniş eğimine sahip olduğu bilinmektedir. Burada vakit zaman misal olaylar yaşandığı beyan edilmektedir. O gün, bir olayın neden olduğu meyyit ve yaralıları tahliye etmek üzere olay yerine gelen vazifeliler ve toplanan halk, süratle gelen bir öteki TIR’ın yol açtığı olay sonucunda hayatlarını kaybetmişlerdir.
“Fren patlaması” da tıpkı “kaza” üzere lisanımıza yerleşmiş ancak yanlış kullanılan bir tabirdir. Yanılgıyı şoförden alıp direkt mekaniğe yükleme kurnazlığıdır. O denli olsa bile akla gelen bir sonraki soru aracın mekanik bakımlarının vaktinde yapılıp yapılmadığı olmalıdır.
Zaten fren patlaması denen olay, ağır vasıta şoförünün rampayı tırmandığı vitesle inmemesinden ötürü fren balatalarına yük binmesi ve balataların bu usulsüzlüğü kaldıracak kadar kuvvetli olmamasının sonucudur. Balatalar çok ısınıp o yükü taşıyamaz hale geldiğinde o ağır vasıtanın durması artık nitekim Allah’a kalmıştır.
Yani fren patlamaz, şoför kusurundan ötürü balatalar fonksiyonsuz hale gelir ve araç artık durdurulamaz. Pekala, birebir sebepten zati 20 dakika evvel bir olay meydana gelmişse, yeniden üstte bahsettiğimiz üzere trafiğin mevcut duruma uygun hale getirilmesi sağlanması gerekmez mi? Şayet o denli olmuş olsaydı, muhtemelen ikinci olay meydana gelmezdi.
Diğer vakitlerde da rampayı yüksek ya da boş vitesle inmeye çalışarak olay yapan şoförler varsa, o vakit yol üzerinde sık sık radar yahut başka kontroller yapılarak Derik halkının bu zahmetinin, yolun durumu düzeltilene kadar kolluk marifetiyle giderilmesi yolu denenmelidir.
DENETİM VE EĞİTİM
Trafikte eğitim alışılmış ki beşere yetkinlik verir ancak kontrol de o yetkinliğin yanlışsız kullanılmasını sağlar. Kontrolü ihmal ederek bir olayda o olaya yol açan insanları suçlamak biraz kolaycılığa kaçmak olabilir.
Bu iki olayda da olduğu üzere sade vatandaş bir acıyı gördüğünde oraya koşar ve yardım etmek için çırpınır. Oranın inançlı olup olmadığını bilmek yahut güvenliği sağlamak ise bu işle misyonlu uzmanların işidir. Olay yerini yönetmek başka bir eğitim ve uzmanlık gerektirir. Bunun da kolluk işçisinde olduğu düşünülür.
Yapılacak incelemeler sonucunda şayet burada bir eksiklik tespit edilirse, kolluk çalışanının olay yeri idaresi hakkında yine eğitimden geçirilmesi üzere bir sonuçla karşılaşılabilir.
ÇALGICI ÖYKÜSÜ
Bir öykü ile bitirelim: Dört gün dört gece süren düğünle evlenen ağanın oğlu, gelinle odasına çekildikten biraz sonra meydanda konuklarını yolcu eden babasının yanına koşarak gelmiş. Bir yandan da avazı çıktığı kadar bağırıyormuş: “Baba karım dul çıktı!”. Herkesin kulak konuğu olduğu bu durum karşısında ağa artık şanını kurtarmak için kızın katledilerek, cesedinin babasının kapısına bırakılmasını emretmiş. Bunu duyan kâhya çabucak ağaya yanaşarak kulağına fısıldamış: “Aman ağam bunlar güçlü sülale, hepimizi duman ederler” . Ağa lafını yemek zorunda kalmanın çaresizliği içinde etrafa bakınırken; her şeyden habersiz, bir köşede o gün yaptıkları hasılatı sayan çalgıcılar gözüne ilişmiş ve kükremiş: “Hemen şu çalgıcıları vurun!”
Bir ülkede yöneticiler temel sorumlular bulmak yahut gerekiyorsa sorumluluğu üstlenmek, olaydan ders çıkarılmasını ve bir daha yaşanmamasını sağlamakla mükelleftir.
Feramuz Erdin
Feramuz Erdin 1992 -2007 yılları ortasında Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde çeşitli ünitelerde misyon yaptı.
2007-2020 yılları ortasında çok uluslu kurumsal şirketlerde profesyonel güvenlik yöneticiliği misyonlarında bulundu.
Halen kurumsal ve şahsî güvenlik, acil durum ve kriz idaresi danışmanlığı yapmaktadır.