Gaslighting Ne Demek? Bir Psikolojik Şiddet Türü Olan Gaslighting Nasıl Anlaşılır?

Gaslighting’in Türkçe’de tam bir söz karşılığı şimdi bulunmuyor. Gaslighting’i şu halde açıklayabiliriz: bir kişiyi, kendisini sorgulayacak derecede ruhsal şiddete maruz bırakmak. Yani, söylemlerinizle karşınızdaki kişinin kendi gerçekliğinden, doğrularından, hatta gözleriyle gördüğü şeylerden bile kuşku etmesine sebep olmak. Bu ruhsal şiddet tipine maruz kalan bireyler ise vakit içerisinde kendisine olan inancını kaybediyor, karşısındaki kişi ona ziyan verse bile bunu fark etmez hale gelebiliyorlar. Kurban adeta cellatına aşık oluyor.

Gaslighting sözü Gas Light (Gaz Lambası) isimli sinemadan geliyor. 1930’larda yayınlanan bu sinemada Jack, eşi Bella’yı manipüle etmeye çalışıyor. Bunun için yaşadıkları konuttaki gaz lambasının ışığını her geçen gün biraz kısıyor. Bella bu durumu fark edince ‘Lambanın ışığı azalmaya mı başladı?’ diye soruyor.

Jack ise Bella’nın delirmeye başladığını, o denli bir şey olmadığını tez ediyor. Her seferinde Bella’ya sert yanıtlar veriyor. Sonuç olarak Bella, gözleriyle gördüğü bir şeyde bile kendisine olan itimadını kaybetmeye başlıyor. Jack’in yaptığı şey ise büsbütün bir duygusal manipülasyon örneği.

Gaslighting uygulayan kişinin söyledikleri ve yaptıkları dengeli değildir. Bu yüzden gaslighting uygulayan bir şahısta kelamlara değil, davranışlara dikkat edilmelidir. Gaslightinge maruz kalıp kalmadığınızı anlamak için aşağıdaki soruları sorabilirsiniz: 

• İlişkinizde özür dileyen taraf her vakit siz mi oluyorsunuz?

• İlişki başladığından beri kendinize olan itimadınız azaldı mı?

• Zamanla öteki beşerlerle görüşmemeye başladınız mı? Toplumsal hayatınızda olumsuz gelişmeler oluyor mu?

• Duygularınızın anlaşılmadığını mı hissediyorsunuz?

• Duygularınızı lisana getirdiğinizde fazla hassas olmakla, küçük şeyleri bile başa takmakla mı suçlanıyorsunuz?

• Yaptığınız en ufak şeyin bile yanlış olduğu hissine kapılıyor musunuz?

• Yaşadığınız bağlantıda gergin mi hissediyorsunuz?

• Gözünüzle gördüğünüz bir olayda bile, o olayın o denli yaşanmadığı, sizin yanlış hatırladığınız mı söyleniyor?

• Karşınızdaki kişinin yanılgılı davranışında bile hatalı mu siz mi oluyorsunuz? ‘Eğer bunu bana yapmasaydın, ben de o denli davranmazdım.’ 

• Bir palavrası delilleriyle ortaya koyduğunuzda, bu olay çok aşk, sevgi sözcükleriyle mi kapatılmaya çalışılıyor?

Eğer bu sorulara yanıtınız evet ise, oturup münasebetinizi gözden geçirmekte yarar var.

İkili ilgilerde gaslighting uygulayan kişi ekseriyetle bu davranışlarının farkındadır. Sizi manipüle ederek kendisine bağımlı hale getirmeye çalışıyordur. Tek gayesi üzerinizde denetim sahibi olmaktır. Bağda her şeyin kendi istediği üzere gitmesini ister. Kendisi bir yanlış yapıldığında bunun fark edilmesini istemez. Bu hedefe ulaşmak için etrafındaki insanlardan da yardım alır. Örneğin ‘Annen de senin yanlış düşündüğünü biliyor. Arkadaşların da benim üzere düşünüyor.’ Vakitle münasebet o denli bir hal alır ki, manipülatif kişi partnerini aldatsa bile bu partnerin kabahati olur. 

Gaslighting çoğunlukla sevdiğimiz şahıslar tarafından uygulanır. Bu sebeptendir ki maruz kaldığımız ruhsal şiddeti fark etmemiz vakit alır. Bu şiddete bir dur diyemeyen bireyler adeta ruhlarını karşıdaki şahsa teslim ederler. Vakit içerisinde bu ruhsal şiddet şahısta ruhsal rahatsızlıklara sebep olabilir.

• Gaslighting’e maruz kalan kişi öncelikle sağlıklı bir münasebetin nasıl olması gerektiğini anlamalıdır. Bir ilginin temelini hürmet, sevgi, karşılıklı bağlantı, dürüstlük oluşturur. Bunu unutmamak gerekir. Şayet etrafınızda bu ruhsal manipülasyona maruz kaldığını düşündüğünüz bir kişi varsa ona bu gerçekleri hatırlatmak yararlı olacaktır. 

• Eğer bu bağlantıda ziyan gördüğünüzü düşünüyorsanız, yıpranmış, inançsız hissediyorsanız, evvelden kim olduğunu hatırlamakta zorlanıyorsanız, bu münasebet hakkında ayrıntılı bir kıymetlendirme yapmanız âlâ olacaktır.

• Gaslightinge maruz kaldığınızı düşünüyorsanız ruhsal dayanak alarak bu meseleye bir tahlil bulabilirsiniz.