– Galibi olmayan kanlı savaş: İran- Irak savaşı
1 milyondan fazla insan öldü
Araştırmacı ve Muharrir Dr. Nurettin Musullu: “Bu savaş bir kurtuluş ya da vatanı savunma savaşı değildi”
Kutsal Savunma Müzesi Milletlerarası Alakalar Ünitesi Lideri Müçteba İbadi: “Saddam Hüseyin büyük devletlerin tahriki ile saldırdı”
Sekiz yıllık savaşın üzerinden 34 yıl geçti
TAHRAN – İran ile Irak ortasında uzun yıllara dayanan hudut ihtilafları, içişlerine müdahale ve İran’ın ihtilal ihracı argümanları ile başlayan ve 8 yıl süren savaşın sona ermesinin üzerinden 34 yıl geçti. Saddam Hüseyin önderliğindeki Irak ile Ayetullah Humeyni liderliğindeki İran’da savaşın tesirleri hala devam ediyor.
İran ile Irak ortasında 1980 yılında başlayan ve 8 yıl süren galibi olmayan savaşın sona ermesinin üzerinden 34 yıl geçmesine karşın hafızlarda tazeliğini koruyor. Tarihe geçen İran-Irak savaşı çağdaş tarihin en kıymetli olayı olarak kabul ediliyor. İranlıların “Kutsal Savunma” halinde isimlendirdikleri 8 yıllık savaş, Irak’ın devrik başkanı Saddam Hüseyin’in hudutta yer alan ve Arapların yaşadığı İran’ın Huzistan eyaletinin iki değerli kenti Abadan ve Hürremşehr’e 22 Eylül 1980’de saldırmasıyla başladı. Saddam Hüseyin, İran ile hudut ihtilafını çözmek ve Humeyni liderliğindeki İran’ın İslam İhtilali ihracını engellemek için İran’a savaş açtı.
1 milyondan fazla insan öldü
İki ülke ortasında başlayan savaşta bir milyonun üzerinde insan hayatını kaybederken, savaş “galibi olmayan kanlı savaş” olarak tarihteki yerini aldı.
İran’da her yıl 21-28 Eylül tarihleri “Kutsal Savunma” haftası olarak anılıyor. İranlılar, Irak ile 8 yıl süren bu savaşı kutsal savunma haftasında askeri geçiş merasimleri ve gövde şovları ile hafızlarda tazeliyorlar. Başşehir Tahran’da bulunan “Kutsal Savunma müzesi” bilhassa savaşı görmemiş İranlı gençlere Irak ile başlayan savaşı göstermek ve savaşın tesirlerini hafızalarda canlı tutmayı amaçlıyor.
Irak ile 8 yıllık savaşın ganimetlerinin de sergilendiği müzede, Irak güçleri tarafından başşehir Tahran’ın bombalanması, Abadan petrol rafinerisi ve Hürremşehr’e yönelik Irak’ın atakları ve Saddam’ın kimyasal silah kullanması sonucu hayatını kaybeden sivillere ait tarihi evraklar ve görseller yer alıyor. Ayrıyeten müzede ABD’nin Irak’ı işgali ve devrik önder Saddam Hüseyin’in idam edildiği görsellerde sergileniyor.
“Saddam Hüseyin büyük devletlerin tahriki ile ülkemize saldırdı”
Kutsal Savunma Müzesi Memleketler arası Münasebetler Ünitesi Lideri Müçteba İbadi, İran İslam İhtilalinin akabinde ülkenin askeri ve siyasi durumunun uygun olmadığını ve öylesi bir ortamda Irak’ın İran’ı işgal ettiğini belirterek, “Orduda geniş bir tasfiye yapılmıştı. İran’da bulunan ABD’nin askeri istişareleri da ülkeden kovulmuştu. Irak’ın işgalinde ülkemizi savunma açısından düzgün bir durumda değildik. Saddam Hüseyin büyük devletlerin tahriki ile ülkemize saldırdı. Biz de ülkemizi bu taarruzdan korumak için savunmaya geçmek zorundaydık. Savaşı başlatan biz olmadık, yalnızca ülkemizin hudutlarını işgale karşı savunduk. Bu nedenle savaşın ismi bizim açımızdan ‘Kutsal Savunma’ olarak anılıyor” dedi.
İran-Irak savaşının yakın tarihin en kıymetli olayı olduğunu kaydeden İbadi, savaşın İranlıları etkilediğini belirterek, “İran Dini Önderi Ayetullah Hamaney’in de tabir ettiği üzere bu savaşımız bir hazinedir. Biz, bu hazine üzerinden yıllar geçse de istifade edebiliriz. Kutsal Savunma müzesi de bu çerçevede tesis edildi” tabirlerini kullandı.
İran-Irak savaşına katılıp savaşta Irak güçlerine esir düşen ve gazi olan Dr. İsa Murad ise savaş deneyimine ait, “O yıllarda ben üniversite öğrenciydim. İstekli olarak savaşa katıldım ve birçok cephede askeri operasyonlara katıldım. Ülkenin batısında gerçekleştireceğimiz bir operasyona katılmıştım. O operasyon sırasında Irak güçlerine esir düştüm. Yaklaşık 2 yıl esaret altında kaldım. Sahiden sıkıntı günlerdi” dedi.
Savaşın makûs olduğunu vurgulayan İsa Murad, “Evet görünüşte bu bir savaş ve savaş sahiden âlâ bir şey değil. Ancak İran’ın savaşma üzere bir niyeti yoktu. Lakin Iraklılar ülkemizi işgal etmiştiler ve ülke hudutlarımızı savunma dışında öbür bir seçeneğimiz yoktu” dedi.
“Ülkemizin güney kentleri bu savaştan daha çok etkilendi”
Tahran’da bulunan İran-Irak savaş müzesinin girişinde savaştan kalan askeri araçlar, tanklar, savaş uçakları ve Irak güçlerinden kazanılan ganimetler sergileniyor. İranlıların da ilgi gösterdiği savaş müzesinde gençler tanklar ve uçaksavarların üzerlerine çıkarak fotoğraflar çekiniyorlar. Irak ile 8 yıl süren savaşı deneyim etmemiş olan İranlı gençler savaş hakkındaki anılar ve bilgileri ailelerinden ve okullardan alıyorlar.
Henüz 17 ve 19 yaşlarında olan Mitra ve Yelda Azami kardeşler, “Biz savaş devrinde yoktuk. Fakat aile büyüklerimizden savaş periyoduna dair anılarını dinlerdik. Çok güç ve gerilimli bir devir olduğunu anlatırlardı. Ülkemizin güney kentleri bu savaştan daha çok etkilendi. Hala da tesirleri o bölgelerde devam ediyor. Savaş yaşanmasaydı tahminen ülkemizin güney kentleri daha refah ve uygun bir durumda olabilirdi” tabirlerini kullandılar.
Bir öteki İranlı genç Babak Bagheri ise savaş devrine ait çok bir bilgisi olmadığını belirterek, “Savaş devri hakkında pek bir bilgim yok. Bazen okullarda o periyoda dair bilgiler verilirdi. Lakin şunu kesin olarak söylemeliyim ki, savaş nitekim yeterli bir şey değil. Şu an her ne kadar meseleler olsa da ülkemizin güvenliği güzel bir durumda. ve bu türlü kalmasını tercih ederim” dedi.
“Bu savaşın en fazla bir yıl süreceğini düşünüyorduk”
Irak Kürt Bölgesel İdaresi Türkmen Milletvekili Azat Küreci ise savaşın başlangıcıyla ilgili yaşadıklarını anlatarak, “Sabah okula gittik bir baktık fakülte kapısı kapalı, birtakım arkadaşların savaşın başladığından haberleri vardı ve bize Irak – İran savaşının başladığını söylediler. Kısa bir mühlet sonra İran uçakları Musul’u bombaladı. Bir hafta kadar üniversitenin tekrar açılmasını bekledik. Daha sonra tatil ilan edildiği söylendi. 1-2 ay meskende oturduk. Daha sonra mesai tekrar başladı. Bu savaşın birkaç ay yahut en fazla bir yıl süreceğini düşünüyorduk. Lakin ortadan 1 yıl geçti ve savaş durmadı. Daha sonra yavaş yavaş kimi şeyleri fark ettik. Birtakım arkadaşlarımız savaşta yakın akrabalarını kaybettiler ve kızlar siyah giymeye başladılar. Ondan sonra her şey değişmeye başladı. Üniversitedeki o sevinç o memnunluk kalmadı. Fakat ortadan 1 yıl geçtikten sonra beşerler bu ortama alışmaya başladı ve düğün yapıldı eskisi gibi” tabirlerini kullandı.
“Bu savaş bir kurtuluş ya da vatanı savunma savaşı değildi”
Irak – İran savaşının 20. yüzyılda yaşanan 2. Dünya Savaşı’ndan daha uzun sürdüğünün altını çizen Araştırmacı ve Muharrir Dr. Nurettin Musullu bu savaşın daha çok bir mezhep savaşı olduğunu söyledi. Musullu, “Irak-İran Savaşı 8 sene sürdü ve bu 8 yıl boyunca gerek Irak gerek de İran’da beşerler makus günler yaşadı” sözlerini kullandı. Musullu, “Bu savaş bir kurtuluş ya da vatanı savunma savaşı değildi. Daha çok bir mezhep savaşıydı” dedi.
Araştırmacı ve Müellif Dr. Nurettin Musullu, Irak-İran Savaşının iki ülkeyi etkilediğini ve Irak’ın 2003’ten sonra maruz kaldığı krizlerin savaşın tesiri olduğunu lisana getirerek “Savaşın sonucunda masada oturup anlaşmak ve barışmak gerek. Fakat Irak-İran savaşı o denli bitmedi. Savaşın halka tesiri çok ağır oldu. Irak’ın iktisadını, siyasetini ve halkın psikolojisini etkiledi” açıklamasını yaptı.
Gazeteci Müellif Nazım Saig ise, Irak-İran Savaşının iki ülke ortasındaki hudut uyuşmazlığından kaynaklandığını belirterek “Şattülarap hudutlarında sorunları vardı. Bu problemler hala çözülmedi ve hala devam ediyor. İran tarafı Fars Körfezi derken Irak ise Arap Körfezi diyor. İki ülke ortasındaki meseleler büyümeye başladı. Hudutlarda vakit zaman çatışmalar yaşanıyordu. Bu, bir savaşın başlangıcıydı. Daha sonra Saddam idaresi İran ile 1975 yılında imzaladığı Cezayir Mutabakatını iptal etti. Bunu kabul etmeyen İran ile savaş başladı” tabirlerini kullandı.