Güneş ışık, ısı ve mor ötesi (UV) ışınlar yayar. UVA, UVB ve UVC olmak üzere üç tıp morötesi ışın var. UVA cilt hasarına neden olarak erken yaşlanmaya yol açabilir. UVB de güneş yanıklarına ve cilt kanserine neden olabilir. UVC ışınlar ise Dünya’ya ulaşmadan evvel atmosferde neredeyse büsbütün soğurulur. Güneş kremi UVA ve UVB ışınlara karşı muhafaza sağlayan kimyasal unsurlar içerir*. Bu hususlar Güneş’ten gelen ziyanlı ışınları soğurur.
Güneş kremlerinin üzerinde ne kadar müdafaa sağladıklarını gösteren sayısal bir bedel (güneş muhafaza faktörü – SPF) vardır. Olağanda güneşte 10 dakika kaldıktan sonra kızarmaya başlıyorsanız, SPF10 bedelinde bir güneş kremi bu süreyi sizin için 10 kat uzatır ve 100 dakika boyunca (10×10=100) kızarmadan durabilirsiniz. Bu hesaba nazaran 50 faktörlü bir güneş kremi de 500 dakikaya kadar muhafaza sağlayabilir.
Peki Hakikat Spf’i Nasıl Seçebiliriz?
Burada değerli birkaç faktör var. Bu faktörlerden en kıymetlisi cilt tipi. Bununla birlikte mevsimsel tesirle güneşin geliş açısı, güneşe maruz kalınan saat dilimi, güneşlenme mühleti de yan tesirler olarak SPF’in belirlenmesinde kullanılıyor.
Ancak bütün faktörleri bir ortada düşünerek farklı ayrı hesap yapmanın zorluğundan ötürü cilt tipine nazaran SPF ölçüsünü belirlemek en yanlışsız yol olarak kabul ediliyor. Cilt tipini beşe ayırabiliriz:
1. Tipe açık ciltliler ve hassas ciltliler giriyor. Bebekler, çok çili olanlar, kızıl saçlılar, renkli gözlüler de bu tipte sayılıyor. Bu cilt tipi en fazla 10 dakika korunmasız olarak güneşlenebiliyor.
2. Tipte yeniden açık derililer ve hassas ciltliler sayılabilirken, bu tipi 1. tipten ayırmak için güneşlenme sonrası az ölçüde da olsa bronzlaşma aranıyor. BU cilt tipi ise 20 dakika kadar SPF’li eser uygulamadan güneşte kalabiliyor.
3. Tipi sınıflandırırken de buğday renkli, hassas olmayan, ölçü olarak daha az çilli, kumral saçlı ve ela ile kahverengi göz özellikleri kullanılıyor. 3. tip için teklifler korunmasız güneşlenme müddeti ise en fazla 25 dakika.
4. Tipte kısaca esmer derililer sayılıyor. Esmer, çilsiz, koyu renkli göz en besbelli özellikler. 4. tipte bulunanlar da azamî 30 dakika korunmasız güneşlenebiliyor.
5. Tipte ise cilt derileri siyah olan zenciler sayılıyor. En şanslılar zenciler. Bu tip için rastgele bir müddet yok. Lakin cilt kanseri göz önüne alındığında SPF’li eser kullanmaları yeniden de öneriliyor.
Colipa Metodu
Uzmanlar SPF hesaplamasında ekseriyetle Colipa Metodu’nu öneriyor. BU metoda nazaran öncelikle cilt tipini belirliyorsun. Bu metodta 1.33 katsayısı son derece değerli. Formül ise şöyle:
(Planlanan güneşlenme mühleti / azamî SPF’siz güneşlenebilinecek süre) X 1.33.
GÜNEŞ KREMİNİN İCADI
1801 yılında Johann Ritter Ultraviyole Işınlarını keşfetti ve güneş yanıklarının nasıl meydana geldiğinin anlaşılmasını mümkün kıldı Güneş kreminin mucidi olarak kaynaklarda farklı isimler öne çıkıyor. Bunlardan biri Avustralyalı kimyacı H. A. Milton Blake. Blake, arkadaşlarından ve ailesinden aldığı maddi takviye sayesinde 1932 yılında 500 tüp güneş yanığı kremi üretti. Bu satışa sunulan birinci güneş kremlerinden biriydi.
Bronzlaşma konusundaki kültürel çılgınlık, büyük ölçüde, 1923’te bir Akdeniz seyahatinde uykuya dalan ve Cannes’da güneşten yanarak karaya çıktığında yeni bir hoşluk trendi belirleyen Coco Channel’a atfediliyor.
Bu nedenle, insan derisindeki güneş yanığına UV radyasyonunun, bilhassa UVB aralığındaki (280-315 nm) dalga uzunluklarının neden olduğuna dair birinci rapor 1922’de Alman Karl Hausser & Wilhelm Vahle tarafından yapılmış olsa da, beşerler tehdidi ciddiye almadılar. ‘Zengin ve sağlıklı’ bir bronzluk onlara yetecektir.
L’oreal’in de kurucularından olan Eugene Schueller ise 1936 yılında kendi formülünü uygulayarak bir güneş kremi üretip satmaya başladı. Bu eserin cilt kanserlerini önlemedeki tesiri bugünkü muadilleriyle karşılaştırıldığında oldukça zayıftı.
1938 yılında İsviçre’de öğrenci olan Franz Greiter bir dağ tırmanışında önemli bir biçimde yandıktan sonra yalnızca SPF 2 derecesi olan bir güneş kremi üretti ve bunun Piz Buin şirketinin temeli olduğuna inanılıyor
Havacı ve eczacı olan Benjamin Green II. Dünya Savaşı sırasında Pasifikte önemli güneş yanıklarına uğrayan askerleri ultraviyole ışınlarından korumak için Kırmızı Veteriner Petrolü ismi verilen yağlı bir unsur kullanır. Yapışkan ve kırmızı renkli bu eser pek tesirli değildi. Çalışmalarına devam eden Green, çok daha tesirli güneş kremleri üretmeye başladı.
1960’larda güneş kreminin ne kadar tesirli olduğunu belirten ve dünya genelinde bir standart hâline gelen güneş muhafaza faktörü (SPF) ortaya çıktı. Bunu ortaya atan kişi tekrar İsviçreli Franz Greiter’di.
1977 yılında ABD Besin ve İlaç Dairesi (FDA) suya güçlü birkaç güneş kremine onay verdi ve suya sağlam güneş kremleri üretildi. Fakat bu eserler 40 ila 80 dakika kadar tesir gösteriyordu. Daha sonrasında güneş kreminin cilde tekrar sürülmesi gerekiyordu.
1980’lerde ise günümüzde de kullanılan, birinci UVA ve UVB güneş kremleri geliştirildi. Çinko ve titanyum içeren bu kremler evvelkilere nazaran cildi müdafaa konusunda çok daha tesirli oldu. çinko oksit güneşten korunmamıza yardımcı olmakla birlikte pişik, çatlamış cilt ve birçok cilt tahrişine yeterli geldiği için güneş kremlerinde tanınan bir bileşen haline geldi.
Günümüzde ise İçeriği, kullanım hedefi, gözetici özellikleri ve formülü farklı olan onlarca güneş kremi bulunmaktadır. Bilhassa cilt lekelenmelerinin önüne geçmek hedefiyle yaz kış kullanılması gereken güneş kremleri artık hayatımızın vazgeçilmez bir modülü oldu.
*
Linkedln