◊ 90’lı yıllarda reklam direktörüyken sinema dünyasına geçtiniz. Sinema eğitimi almamanıza karşın birçok ödüllü sinemaya imza attınız. Bu muvaffakiyetin sırrı nedir?
– Sinemada tekniğin değerli olduğunu düşünüyorum lakin artık bu tekniklere ulaşmak daha kolay hale geldi. Telefonlarda bile yakın plan, iki çekim, geniş çekim özellikleri var. Bir bakıma bu teknikler çok da karmaşık değil. Ve bence ne söylendiği ve nasıl söylediği, sinemacıya ilişkin bir şey ve bu öğretilemez. Sinema çekme formumun hamasetten geldiğini düşünüyorum. Akademik geleneğinin entelektüel tahlilinden değil. Bunlar benim güçlü yanlarım, sonlarım. Genç sinemacıları gördüğümde işlerin kalitesi umurumda değil. Her vakit kendilerini tabir etme biçimleriyle irtibatlıyım. Günümüzde hoş görünen çok şey var lakin ruh eksik. Ve bence sinemaya koyduğunuz ruh çok özel. Kimse, hiçbir okul ya da eğitim bunu öğretemez.
◊ Sinemalarınızda imaj kadar sese de çok kıymet veriyorsunuz. Özel bir nedeni var mı?
– Evet, sanırım gözümden çok kulağım var ve müziği sinemalardan daha çok seviyorum. Bir sinemanın ritmi, duyduğum sesle belirlenir. Evvel bu sinemaların kulağa nasıl geldiğini tanımlamalıyım. Zira bu bana sinemanın dokusu, nizamı, tonu, ritmi, iç ritmi hakkında ufak ipuçları verecektir. Bu yüzden, benim için ses çok kıymetli, bu manada işlerin kulağa nasıl gelmesi gerektiğini düzgün anlıyorum…
◊ Meksika’da radyoculuk geçmişiniz de var değil mi?
– Martin Hernandez ile 20 yaşındayken Meksika’da bir radyo istasyonunda çalışmaya başlamıştık. Beş yıl DJ’lik yaptık. İkimiz de her gün üç saat radyo programı yapıyor, insanları eğlendiriyor, istediğimiz müziği çalıyorduk. 20 yaşımızdan beri arkadaşız ve o ses dizayncısı. Sinemalarda neyin kıymetli olduğuna dair bir cins kodumuz var. Ses, sinema görsel-işitsel ve hepsi birer ortam. İşte bu yüzden ses evvel gelir, değil mi? Seslerin hakikaten kıssanın bir kesimi olabileceğini düşünüyorum.
“21 GRAM” BUGÜN ÇEKİLSE İZLEYİCİ ÇOK RAHATSIZ OLURDU
◊ “21 Gram” sinemasını izlediğimde içindeki karmaşıklık seviyesi beni hayrete düşürmüştü. Orjinal senaryonun ne kadarını beyazperdeye yansıttınız?
– Bence senaryo ve çekim birbirine çok lakin çok sadıktı… “21 Gram”, izleyicilerde mantıksız şeyleri birbirine bağlamak için bir inanç sıçraması hissettiren bir sinemaydı. O sinemanın bugün çekilmesi mümkün olabilir miydi bilmiyorum zira izleyiciler bundan çok rahatsız olacaktır.
“Bardo” sinemasında Ximena Lamadrid, Daniel Giménez Cacho, Griselda Siciliani ve Íker Sánchez Solano rol alıyor.
◊ O sineması yaparken bir polisiye öyküsü mi yoksa araştırmacı bir anlatı olarak mı tasarladınız? Ya da hepsini bir ortaya getirmek bize mi düşüyor?
– Evet, birlikte mana tabir etmeyen şeyleri anlamlandırmanızı talep eden bir sinema. Değerli olan olayların kronolojik sırası değil, his akışının uyumuydu. O kadar.
◊ “Babel”i tekrar izlerken, “Bardo”daki bir repliği hatırladım. Ana karakter kurmacanın gerçeklerini sizin üzere insanların yaptığını söylüyor. Globalleşme fikrinin bulunduğumuz yerden çok uzakta hissettirdiği gerçeği beni üzdü. Dünyalar ortasındaki bu temas duygusu, popülizm ve güç peşinde koşan insanların çok zehirli bir karışımı tarafından parçalanmış üzere geliyor. Artık “Babel”e dönüp baktığınızda ne hissediyorsunuz?
– Sanırım bu sineması 2005’te çekmiştim. Yani açıkçası toplumsal medya, internet o kadar gelişmemişti. Bu sineması artık yapsaydım tahminen birtakım çatışmalar farklı bir halde çözülebilirdi. Sinema, iletişimsizlikle ilgiliydi. Yaptığımdan beri bu sinemaları izlemedim lakin söyledikleriniz mantıklı. “Babel”, büsbütün yaşadığımız dünya tarafından farklı, dramatik halde satıldı.
◊ “Biutiful”a geçtiniz. Javier Bardem’in oynadığı tek bir karaktere odaklandık. Bu şuurlu bir karar mıydı?
– Evet, sanırım çoklu yapıdan biraz sıkıldım. Tek bir kişi hakkında bir sinema yapmanın nasıl bir his olduğunu söylemek, öğrenmek istedim. Yani evet, benim için farklı bir şeydi.
“Bardo” yapabileceğim en yeterli filmdi
◊ 2022 imali “Bardo”da Bryce Dessner ile birlikte çalıştınız. Sinemanın kurgusunu, ortak müellifliğini ve direktörlüğünü yaptınız…
– Evet, sanırım bu sinemaya sahip olduğum her şeyi koydum. 25 yılda öğrendiğim ve sahip olduğum her şeyi… Bir bakıma yapabileceğimin en güzeli olduğunu düşünüyorum. Şu anda verecek öteki bir şeyim yok. Benim için sinemanın özü lisandır. Artık kimse bundan bahsetmiyor. Bu sinemanın rastgele bir yapısı yok yahut sürprizi de yok. Biraz düşünürsek sinema öykü anlatmak için icat edilmedi. Sinema, bir şeyleri özgürleştirmek için farklı bir halde kullanılabileceği halde, öyküleri anlatmak için açıklayıcı bir medya haline geldi. Bu yüzden benim için bu sinema çok özgürleştirici, çok şahsiydi ve bunu nasıl yapmam gerektiğini anlamaya çalışmam yıllarımı aldı. Bu sineması yapmak istemedim, bu sineması yapmam gerekiyordu. Bu yüzden kendimi işe verdim, gereksinimim olan tek şey bu sinemaydı.
KARAKTERLER HER ŞEYDEN ÖNEMLİ
◊ Sinemalarınızda vefatın tartısı olduğunu söylediniz…
– Evet, mevtin var olduğu ve çok acı verici olduğu bir ülkeden geliyorum. Ülkemde son yıllarda kaybolan, öldürülen 120 bin kadar insan var ve kimse nerede olduklarını bilmiyor. Acı çeken insanları ve birtakım şeyleri görüyorsunuz. Gerçek hayatta şiddete maruz kaldığında ve bunun nasıl bir his olduğunu, bunun sonuçlarının ne olduğunu biliyorsunuz… Bilmiyorum, tahminen travmatik bir şey lakin benim için bu önemli bir şey. Şiddeti eğlenceli görmek için hiçbir neden yok. Bunun ahlaki bir yükü olduğunu düşünmüyorum.
◊ Yarattığınız karakterlerin maneviyat duygusu da yüksek oluyor…
– Karakterlerin aslında her şeyden daha kıymetli olduğunu düşünüyorum, bence onların iç hayatlarının ne olduğunu anlamak çok kıymetli. Bence bu seni daha akıllı yapıyor ve senin bir bakış açısına sahip olmanı sağlıyor.