Zeynep Tuba Kesimli
Birkaç yıldır pek çok mecrada P4C (Çocuklar için Felsefe) uygulamalarını görüyoruz. Pekala, nedir bu P4C? Bu uygulamalarda neler yapılır? Çocuklar ideoloji mi öğrenir, filozofların hayatları üzerine mi konuşur? Çocuklar için Felsefe’nin ne üzere kazanımları vardır? Merak ettiklerimizi bir bilene sorduk ve P4C Eğitim Uzmanı Nurgül Bahar ile Çocuklar için İdeoloji uygulamaları üzerine konuştuk.
– Birkaç yıldır pek çok mecrada P4C uygulamalarını görüyoruz. P4C nedir, ne değildir?
P4C’nin birinci açılımı aslında topluluklar için ideolojidir. Yani yaşadığımız toplumun sorgulayan bir topluluk olmasını emeller, topluma bunu kazandırmanın yolu da elbette çocuklardan geçiyor. P4C yani ‘Çocuklar için Felsefe’de 4C ile yaratıcı (creative), eleştirel (ciritical), grup halinde (collaborate) ve ihtimam gösterek (caring) düşünme söz edilir. Temelleri 1960’lı yıllarda Amerikalı profesör Matthew Lipman tarafından atılmıştır. Ülke olarak biraz geç kalmış olsak da yaygınlaşması bizi keyifli ediyor.P4C, filozofların hayatlarını ya da ideolojilerini öğretme gayreti değildir. Sunduğumuz uyaranın bizi davet ettiği kavramı sorgulamaktır.
P4C ÇOCUKLARI YARGILAMAZ
Çocuklar için İdeoloji pedagojisi çocuklara yargılanmadıkları, yanlışsız yanlış karşılığın olmadığı, kendilerini özgür hissettikleri bir ortamda, arkadaşlarının fikirlerine hürmet göstererek kendi fikirlerini münasebetleriyle sunmasıdır. Çocuklar için İdeoloji, çocuğa bir hususta ileti verme tasası taşımaz, çocuğu “bilmeyen” olarak görüp bir şeyler öğretme gayretinde olan bir pedagojik yaklaşım içermez.
– Farklı yaş kümesinden çocuklarla eşitlik, adalet, kendin olmak, değişim üzere güç sorunlar üzerine konuşuyorsunuz. Bu sorunları ele alırken materyal/kaynak olarak ne kullanıyorsunuz?
Aslında bu hususlar bize nazaran sıkıntı mevzular. Bizden daha geniş baktıklarını söyleyebilirim.
Daha kalıp yargısız, daha esnekler tartışırken… P4C uygulamalarının materyali sinemalardan birtakım kesitler, reklamlar, kitaplar ve çocuk kitapları olabilir. Bu hususta bir sonlandırma yok, bir soru yahut yalnızca bir cümle bile bir uyaran olabilir. Ben küçük yaş kümesiyle çalışırken daha çok fotoğraflı çocuk kitaplarıyla çalışıyorum. Fotoğraflı çocuk kitaplarını okurken daha evvelce belirlediğim yerlerde durup, tartışmayı başlatacak faal sorular sorarak başlıyoruz. Bir kavramda derinleşmelerine şahit olmak beni hem şaşırtıyor hem de gelecek ismine ümitlendiriyor. Özetle söylemem gerekirse P4C uygulamalarının gereci ikilem(çatışma) taşıyan her şey olabilir. Sizi her vakit baktığınız açıdan farklı düşündürecek her materyal uyaran olabilir.
– Çocuklar için ideolojinin ne üzere kazanımları var?
Bu ortamın kazanımlarını saymak tahminen çok klişe oluyor. Evet yaratıcı, eleştirel, işbirlikçi ve itina göstererek düşünmeyi kazandırıyor diyebiliriz. Kısaca 21. yy. marifetleri deniyor bunlara fakat bence en kıymetlisi çocukların soruşturmanın başında oldukları yerde olmamaları. Yani kesinlikle arkadaşının fikrini dinlemiş, önemsemiş, kıymetlendirmiş, onun açısından da bakabilmiş ve sonra kendi fikri ile muhakeme etmiş oluyor. Bazen birbirlerine katıldıklarını tabir ediyorlar bazen de “Hayır, ben o denli düşünmüyorum çünkü” deyip sebeplerini açıklıyorlar. Bu tabirleri bu yaşlarda onlardan duymanın gelecek için ümitlendirici olduğunu düşünüyorum.
BU DERSTE BEYNİM SALINCAKTA GİBİ
– P4C uygulayıcılarına yanılmıyorsam “kolaylaştırıcı” deniliyor. Kolaylaştırıcı kimdir? Ne yapar?
Evet, P4C uygulaması yapan şahsa kolaylaştırıcı diyoruz. Kolaylaştırıcının bir şeyi öğretme üzere bir maksadı yok. Bana nazaran yapacağı en değerli iş çocukları yargılamadan dinlemesi, onları inançta hissettirmesi, çocuklar ortasında eşitlikçi bir tavır sergilemesidir. Zira bazen en çok kelam alan çocuk güya bu derste çok güzelmiş üzere algılanabiliyor (diğer derslerdeki gibi) lakin hayır, bazen bütün ders arkadaşlarını dinleyip derinleşen öğrencim dersin sonunda kendi fikrini o kadar etraflıca söz ediyor ki. Bazen de uyaranı sunduğumda parmak kaldırıp “ben biraz düşüneceğim, arkadaşlarımı dinleyeceğim” diyen olabiliyor. Bunlar memnunluk verici benim açımdan. Kolaylaştırıcı burada hayrete bile düşse nötr kalabilmeli. Zira bir çocuğun fikrine yapılan bir övgü sınıfın pek birçoklarının birebir formda düşünmesine sebep olabiliyor. Kolaylaştırıcının rolünün burada çok değerli olduğunu düşünüyorum.
Bir dersin sonunda bir öğrencim “Bu derste beynimi salıncakta üzere hissediyorum.” demişti. Sebebini sorduğumda hem keyifli hem de daima hareket halinde demişti. Bu unutmadığım tanımlardan birisidir.
– P4C uygulamaları için eğitim almak kaide mı? Ebeveynler konutta çocuklarıyla P4C uygulayabilirler mi?
Evet, P4C eğitim uzmanlığı için eğitim almak gerekiyor. Eğitim seçerken de bunun bir seyahat olduğu unutulmamalı. Uygulamalarda felsefi soruşturma ve derinlik hedeflenmez ise bir sohbet havasında gerçekleşebilir. Bu noktayı çok önemsiyorum. ‘Çocuklar için Felsefe’ uygulaması için en az 6-8 çocuk gerekiyor. Meskende bu imkân olamayacağı için konutta aileler didaktik olmaktan uzak, çocuklarıyla kitap okumanın keyfini çıkarsınlar. Çocuklar anne/baba kitabı birinci kere okurken soru sorulmasından hoşlanmıyorlar, sonunu merak ediyorlar.
UCU AÇIK SORULAR ÖNEMLİ
İlk okumada soru sormayı çok önermesem de ikinci ve sonraki okumalarda (ya da kitap bittikten sonra) ucu açık sorularla küçük sorgulamalar yapılabilir. Ucu açık sorulardan kastettiğim sanki kitabı dinledi mi, anladı mı teyidinde olan sorular değil. Yanlışsız yanlış karşılığı olmayan şahıstan bireye değişebilecek sorular sorulmasını öneriyorum. Pekala bu ne sağlar? Çocuk ebeveyni ile ortak bir odak sağlamış olur ve ortalarındaki bağ güçlenir. Yani meskende kitap okurken işin ideoloji kısmından çok onlarla aramızdaki bağı kuvvetlendirebiliriz.