Fehmi Koru*
Bir vakitler dünyanın en geniş sonlarına sahip ülkesi diye bilinen bir Sovyetler Birliği vardı. Kısa müddet evvel ölen Mihail Gorbaçov devlet başkanlığına gelene kadar daima bir ayağı çukurda denilebilecek ihtiyarların yönettiği bir ülkeydi Sovyetler Birliği. Artık onun yerinde Rusya Federasyonu bulunuyor.
Vladimir Putin’in başında yer aldığı Rusya.
Sovyetler Birliği 2. Dünya Savaşı’nda elde ettiği ‘süpergüç’ statüsünü korumak için ABD ile delicesine bir silah yarışı içerisindeydi. Sovyet önderler, yarış sebebiyle vatandaşlarından ülke içerisinde huzursuzluk çıkarmamalarını, ekonomik kasvetlere göğüs germelerini beklemekteydi. Ülkenin güçlü olduğu bilinen kaynakları silah üretimi için kullanılmaktaydı.
Özellikle de nükleer silahlar için…
Diğer ‘süpergüç’ olan ABD’nin kaç nükleer füzesi varsa, Sovyetler Birliği ondan bir fazla nükleer füzeye sahip olmayı amaçlıyordu.
Sovyetler Birliği ismini taşıyan ülke bugün yoksa bunun en kıymetli sebebi, ABD’nin zorlamasıyla benimsediği nükleer alandaki yarıştır.
ABD -Batı dünyası-, savaşmadan, silahlanma yarışına zorlayarak, çökertti Sovyetler Birliği’ni…
O yarışın dünyaya bir faydası oldu lakin. İki tarafın elinde birbirlerini birkaç sefer yok etmeye yarayacak güçte nükleer silah bulunduğu için, ABD ile Sovyetler Birliği -veya her iki ülkenin oluşturduğu güvenlik örgütleri olan NATO ile Varşova Paktı- ortasında sıcak savaş çıkmadı.
İki taraf ortasındaki rekabete ‘Soğuk Savaş’ ismi verildi; ortalarındaki yarış için de ‘dehşet dengesi’ sıfatı kullanıldı.
[ABD’nin ürettiği birinci nükleer füzelerin üzerlerine gönderildiği Hiroşima ve Nagasaki kentlerinde 200 binin üzerinde Japon hayatını kaybetmişti. İşin şakasının olmadığı o dehşetten beri biliniyor. Tarih: Ağustos 1945.]
Uzun yıllar boyunca, birbiri arkasına Moskova’da idareye gelen yaşlı başkanların, titreyen elleriyle kazara nükleer butona basabilecekleri kaygısı yaşandı.
Son büyük savaş –2. Dünya Savaşı– sonrasından Berlin Duvarı’nın yıkıldığı 1989 yılına kadar küresel planda ilkokul çocuklarının bile ezberinde olan ‘nükleer’ sözcüğü, duvarın yıkılıp Avrupa ve Orta Asya’daki bağlı ülkelerin Moskova’yla ipleri koparmaları ve Sovyetler Birliği’nin çözülüp tarihe karışması sonrasında gündemden düşmüştü.
‘Nükleer’ sözcüğünün yine kullanıma girdiği günlerde yaşıyoruz.
Elinde Sovyet devrinden kalma nükleer silahlar bulunan Rusya’dan onların kullanılabileceği yolunda tehditler yükseliyor.
Önce dışişleri bakanı Sergey Lavrov birkaç sefer o tehdidi ima etti.
Fazla aldıran olmadı.
Dün ise, şahsen Putin’in ağzında birebir tehdit yerini aldı.
Batı’nın ülkesine karşı nükleer tehditte bulunduğunu ileri süren ve “Bizim de karşılık verecek çok silahımız var, blöf yapmıyorum” ikazında bulunan Putin, ülkesinin işgal ettiği bölgelerin ve haklarının ‘güvenliği’ için ‘her imkânı’ kullanacaklarını duyurdu.
“Her imkân” ile kast edilenin ‘nükleer silahlar’ olduğu muhakkak.
Putin’e karşılık iki ağızdan geldi.
Önce ABD lideri Joe Biden, “Rusya’dan diğer hiçbir ülke çatışma istemiyor” dedi ve “Nükleer savaşı kimse kazanamaz, olmamalı” diye ekledi. Akabinde NATO genel sekreteri Jens Stoltenberg devreye girdi ve Putin’in kısmi seferberlik ilanını ‘tehlikeli ve sorumsuzca’ bulduğunu söyledikten sonra, “Nükleer savaş yaşanmamalı” da dedi.
NATO olarak Moskova’nın bu yoldaki niyetlerini ciddiye aldıklarını da belirtti Stoltenberg.
‘Dehşet dengesi’ tekrar başını göstermiş oldu böylelikle.
İşgal altındaki yerlerden Rus ordusu geri çekilmek zorunda kaldı.
Füzeler Rusya sonları içine de düşmeye başladı.
Moskova’nın Rusça konuşanların çoğunlukta olduğu Ukrayna bölgelerini referanduma zorlayarak Rusya’ya katma projesi devrede. Bu da Putin’in yenilgiyi kolay kabul etmeyeceğini ve savaşı bir öteki boyuta taşımaya kararlı olduğunu gösteriyor.
Savaşla ülkesine tekrar Sovyetler Birliği devrindeki ‘süpergüç’ statüsü kazandırmayı ve o yolla hudutlarını bir defa daha genişletmeyi planlandığı düşünülen Putin, bunu Rus ordusunun zaferleriyle gerçekleştirmeyi umuyordu.
Rus savaş makinasının Ukrayna üzere nispeten küçük bir ülke ordusu karşısında başarısız kaldığı gerçeği ortaya çıktı. Konvansiyonel silahlarının gereğince çağdaş olmadığı anlaşıldı.
Bu tablonun Rusya’dan çekinen ve bu sebeple yanında görünme gereksinimi duyan eski Sovyet cumhuriyetleri üzerindeki olumsuz tesirleri daha şimdiden fark ediliyor.
Ermenistan’ın Azerbaycan’la çıkan sıcak çatışmalarda Moskova’dan istediği yardım yanıtsız kaldı.
Kırgızistan ile Tacikistan ortasında ölümcül çatışmalar patlak verdi.
Şangay İşbirliği toplantısında, örgüt üyesi Çin ile Hindistan’ın başkanları, Putin’i savaş siyaseti yüzünden herkes tarafından duyulacak biçimde alenen eleştirdiler.
Arkası gelecektir.
Putin nükleer tehdidini ‘tehdit’ olmaktan ileriye götürebilir mi? Artık gündemdeki soru bu.
Verilen yanıtlardan bundan kuşku duyulduğu anlaşılıyor. Belirli ki, Putin’in “Blöf yapmıyorum” demesi bir zaaf sözü olarak yorumlanıyor.
Ancak yeniden de, ülkesinde ipleri elinde tutan bir pozisyonda bulunduğu -diktatör olduğu- için, iktidarını zayıflatacak çapta bir karşı çıkışı savaş tetiklediği takdirde, en çekinilen yola başvurabileceği de herhalde hesap dışı tutulmuyordur.
Dünyamız, Sovyetler Birliği ile ABD, yahut NATO ülkeleri ile Varşova Paktı ülkeleri ortasında tansiyon yaşandığı uzun yıllar boyunca (1945-1989) rahat ve huzur yüzü görmemişti.
Yeni devir de huzuru kaçıracak üzere.
Köşeye sıkıştırıldığı hissine kapıldığı, her şeyi yapabileceği izlenimi veriyor Putin.
Şimdi ABD’nin başında nispeten yaşlı -79 yaşında- bir başkan var. Onun titreyen elinin nükleer butona ezkaza basabileceği kaygısına kapılmamak elde değil.
Güzelim dünyamız ne hallerde.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.