Fehmi Koru*
Madrid’te yapılan NATO tepesinden Türkiye zaferle mi çıktı?
Herkesin yanıtını merak ettiği soru bu. Tepe öncesinde yapılan, Türkiye yanında İsveç ve Finlandiya başkanlarıyla NATO genel sekreterinin katıldığı dörtlü toplantıdan ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ABD lideri Joe Biden’le buluşmasından sonra yapılan açıklamalar, tepe bildirisi ve hatta üye ülke yöneticilerinin aile fotoğrafları daima o soruya karşılık için dikkatle inceleniyor.
Dikkatle inceleniyor da ne oluyor, bir sonuca varılabiliyor mu?
İktidar cephesinden gelen iletiler ‘zafer kazanıldığı’ yolunda; AK Parti ve MHP sonuçtan mutlu lakin şad kalmayan da var: Cephenin en küçük ortağı Vatan Partisi…
Muhalefet ise dağın fare doğurduğu, ortada ‘zafer’ denilmeyi hak edecek elle tutulur bir sonuç bulunmadığı savında.
Ortak metne imzalar atılırken yüzlere yansıyan tansiyondan hareketle kestirimde bulunanlar da var.
Bana bu yaşananlar eskinin sünnet merasimlerini hatırlatıyor. Çoktandır o mevzuda kolaya kaçıldığı için unutulmuş olabilir; erkek çocuğun bir organından küçük bir deri modülünün cerrahi müdahaleye uğratılması demek olan sünnette, o süreç bittiğinde, iştirakçiler “Oldu da bitti, maşallah” diye daima bir ağızdan yüksek sesle bağırırlardı.
Küçük çocuğun acıdan ciyaklamasını bastırmak amacıyla…
Evet, bana o patırtıyı hatırlatıyor tepe sonrası medyamıza yansıyan gürültü…
NATO bu dorukta 30 üye olarak toplandı. Türkiye’nin vetosunu kaldırmasıyla NATO’nun üye sayısı 32’ye çıkmış olacak. Ülkesinin üyeliği kelam konusu olmadığı halde Voledymyr Zelensky de davetliydi; öyleyse Ukrayna’yı da ‘fahri üye’ sayabiliriz.
Bir müddet öncesine kadar varlık sebebi sorgulanmakta olan bir ittifak görüntüsündeydi NATO, bu tepeyle eski ‘düşman’ Rusya’yı üye ve aday üyeleriyle çevrelemiş, silkinip kendine gelmiş bir hale kavuştuğuna bakılırsa, toplantıdan temel kazanarak çıkanın NATO olduğu söylenebilir.
Aday olmak için müracaatları dorukta kabul edildiği düşünülürse, İsveç ve Finlandiya da bu tabloda kazananlar ortasında mütalaa edilebilir.
Sünnet alegorisine devam edersek, itirazcı ile itiraz edilenler ortasındaki ihtilafı sona erdirmede bir çeşit ‘kirve’ rolü üstlenen, ülkesinde siyasi tarihin en düşük inanca sahip lideri durumundaki Joe Biden de dorukta yüzü gülenlerden…
Neşesi fotoğraflara da yansıyor zaten…
Ya Türkiye? Ülkemiz bu doruğun kazananları ortasında mı?
Olayın muhasebesine ülkeler açısından yaklaşmanın yanlış olduğu kanısındayım. Ülkeler, ne kadar çalışırlarsa çalışsınlar, NATO tepesinin evvelden belirlenmiş gündemi içerisinde yer almayan bahisleri tartıştırmada sonuç alamazlar.
Türkiye daha evvel de, 2009 yılında, NATO tepesine gidilirken ehemmiyet verdiği bir bahiste hal almış, ABD’nin o zamanki lideri Barack Obama’nın da desteklediği Danimarka başbakanı Anders Fogh Rasmussen’in genel sekreter olmasını engellemek istemişti.
İtiraz sebebi, Rasmussen’in bir Danimarka gazetesinde çıkan İslam Peygamberi’ni karikatür konusu yapan bir yayını basın özgürlüğü içerisinde değerlendirmesiydi.
NATO’ya bir Türk genel sekreter yardımcısı atanması karşılığında Türkiye o itirazından vazgeçmişti.
Elle tutulur bir kazanım aranıyorsa o ihtilafta ülkemizin kazanımı buydu, NATO genel sekreter yardımcılığı…
Bu sefer da hiçbir şey elde edilemediği söylenemez; yalnız İsveç ve Finlandiya değil öbür NATO ülkeleri de Türkiye’nin hassasiyet gösterilmesini beklediği bahislerde bundan bu türlü biraz daha dikkatli olacaklardır.
O kadar mı? Evet, o kadar. Kararların oybirliği ile alınması kuralının geçerli olduğu bir örgütte, üye ülkelerin tek başlarına yapabileceklerinin sonu fazla geniş değildir. Türkiye, hem 2009’da hem de bu hafta, tepenin tek itirazcısı pozisyonundaydı. İtirazlarında birkaç ülkeyi daha yanına çekebilseydi durum farklı olabilirdi; tek başına fakat bu kadar olabilirdi ve o oldu.
Türkiye üye olduğu platformlarda kendisiyle birlikte hareket edebilecek bir blok oluşturmadan ihtilaflardan fazla muvaffakiyetle çıkamaz.
Unutulmasın: Ülkemiz 2008 yılında Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu süreksiz üyeliğine aday olduğunda, 192 ülkeden tam 151’inin dayanağını almayı başarabilmişti. [Yakın tarihlerde iki kere daha tıpkı misyona aday olundu, ancak muvaffakiyet sağlanamadı.]
NATO’da ve kararların oybirliğiyle alınabildiği diğer memleketler arası örgütlerde ülkelerin tek başına başarılı olabilmesi zordur; bu sebeple üye ülkeler Türkiye’nin birkaç sefer denediği çeşitten çıkışlar yapmaktan kaçınır, onun yerine, tepe tarihlerinin öncesinde diplomatik taarruz başlatır ve önemsedikleri hususun gündeme gelmesini -daha çok da gündeme gelmemesini- sağlamaya çalışırlar.
Gündem istekleri hilafına oluşmuşsa, güçlerini kazanamayacakları bir gayrette zayi etmekten kaçınırlar.
Veto hakkını kullanma teşebbüsü bu yüzden Türkiye için muvaffakiyet yahut başarısızlığın mihenk taşı haline getirilemez.
Zaten bahsin baştan itibaren ele alınışı, ülke ismine sonuç getirecek bir teşebbüs olmaktan çok, itirazın içeride kullanmaya yönelik bir ileti pahası olduğunu düşündürüyor.
“Türkiye’nin haklı olduğuna inandığı önemli dert hususları var ve ülkeyi yöneten siyasi takımlar da onları her tabanda lisana getirmeyi misyon biliyor” bildirisi bu.
Yazımın başlarında sorduğum “Türkiye tepenin kazananları ortasında mı?” sorusuna bu taraftan karşılık vermek daha kolay.
İktidar cephesinin de hususa bu istikametten yaklaştığını ve sonuçtan mutlu kaldığını sanıyorum.
Joe Biden’le uzunca bir baş başa görüşme sağlandı. [Yazının girişindeki fotoğrafa bu gözle bakmanızı beklerim.]
Zirve öncesi, sırası ve sonrasında ismi memleketler arası medyada en fazla anılan ülke Türkiye ve önder de Cumhurbaşkanı Erdoğan’dı.
Eğer ekonomik zahmetleri hafifletecek birkaç adım da atılabilirse, buna ek olarak Madrid’ten ülkeye yansıyan dış siyasette muvaffakiyet manzarası, iktidarın seçime gitme konusundaki tereddütlerini giderecek morali de sağlayabilir.
‘Pirüs zaferi’ tabirini işitmiş miydiniz?
Neyse, nefes almak ve okura nefes alma fırsatı tanımak üzere, yazıyı burada sonlandırsam âlâ olacak.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.