Fehmi Koru*
Kütüphanemden uzaktayım, o sebeple imzaladığı kitabına bakıp hangi tarihte bir ortaya geldiğimizi tam olarak bilebilecek durumda değilim.
1995 yılı olmalı.
Ankara’da, Sheraton Oteli’nde, az sayıda kişinin davetli olduğu bir sohbet sonrasında, iştirakçilere Yapı Kredi Yayınları’ndan Türkçe çevirisi çıkan kitabını imzalamıştı Mihail Gorbaçov.
Davet sahibi kitabının yayıneviydi.
Çoktandır bir vakitler Sovyetler Birliği ismini taşıyan ülkenin devlet lideri değildi; artık Sovyetler Birliği diye bir devlet de kalmamıştı esasen. Kendi ismiyle kurulmuş bir vakıf ismine bilgi ve tecrübe birikimlerini paylaşma seferberliği başlatmış, eşi Raisa ile birlikte o kapsamda dünyayı dolaşmaktaydı.
Karar’da Akif Beki gazete kupürünü de vermiş. Gençlerle görüşlerini paylaşmak üzere gittiği Boğaziçi Üniversitesi’nde, ODTÜ’de, bir kümenin kendisini protesto hareketleri düzenlemesinden şaşkına döndüğü anlaşılıyordu. O şaşkınlıkla ‘‘Sizde hala komünist mi var?’’ dediği gazetelere manşet olmuştu.
Sohbetimiz sırasında o şaşkınlığını bir sefer daha tekrarlamıştı Gorbaçov.
Dün, vefatının nasıl değerlendirildiği merakımı gidermek için medyaya göz gezdirirken, CHP’yi desteklediği bilinen ‘muhalif’ kimlikli kanalların kimi programlarında, hakkında ‘hain’ sıfatının çokça kullanıldığını fark ettim.
Ülkesi Rusya’da bile, hiç değilse aklı başında olanlar, Gorbaçov için o sıfatı kullanmakta zorlanıyorlar.
Yeniden Sovyetler Birliği düşü gördüğü söylenen Vladimir Putin dahi vefatı sonrasında Gorbaçov’u hayırla yadeden kelamlar sarf etti.
Sovyetler Birliği’nin varlığı Gorbaçov’la birlikte tarihe karıştı, bu bir gerçek; fakat Sovyetler Birliği’nin o haliyle yaşamasının mümkün olmadığı çoktandır biliniyordu. Onun birkaç yıl daha devamı, Gorbaçov’un usta hareketleriyle hiç değilse özünü -ve alışılmış halkının gururunu da- koruduğu ulus olma şuurunu bütünüyle yok edebilirdi.
Rakibi karşısında çabucak her alanda kendini savunamaz ve savunulamaz duruma düşmüştü Sovyetler Birliği…
Komünist sistem yalan-dolanla ayakta tutulan bir kağıttan kaplandı çoktandır…
Bu yazının en zirvesinde yaşlılık fotoğrafını gördüğünüz bayan 10 yıl evvel vefat ettiğinde Lana Peters ismiyle toprağa verildi. Halbuki temel ismi Svetlana Alliluyeva’ydı. 21 Nisan 1967 tarihinde İsviçre Havayollarına ilişkin uçaktan New York’taki Kennedy Havalimanı’na indiğinde 41 yaşındaydı.
Alliluyeva Sovyetler Birliği’ni Lenin’den sonra 31 yıl boyunca (1922-1953) çelik elleriyle yönetmiş Joseph Stalin’in el bebek gül bebek büyütülmüş biricik kızıydı.
Sovyetler Birliği’ni terk edenler kervanına o da katılmıştı.
Nina Lvovna Khrushcheva (Kruşçeva) ABD’nin itibarlı eğitim kurumlarından New York’taki New School’da dersler veren memleketler arası münasebetler profesörü. Soyadının bir şeyler söylemesi gerekir. 1963 Moskova doğumlu Nina Hanım Sovyetler Birliği’nin Stalin sonrası (1953-1964) devlet lideri Nikita Kruşçev’in oğlu öldüğünde nüfusuna kaydettirdiği torunu. Dede-babası, Sovyetler Birliği’nin devlet lideriyken, işlerin güzele gitmediğini, bir Politbüro toplantısında yaptığı ve sonradan iki cilt halinde Türkçeye de çevrilerek Milliyet Yayınları tarafından okurlarla buluşturulmuş uzun konuşmada itiraf etmişti.
Görev müddetinin büyük kısmı, selefi Stalin’in cürümlerini unutturma uğraşıyla geçmişti Kruşçev’in.
Kruşçev sonrasında Brejnev, Andropov ve Çernenko isimlerini taşıyan ihtiyar devlet liderleri gördü Sovyet halkı.
Özgürlüğün olmadığı, şakaların bile cezalandırıldığı, halkını fakirlikte eşitlemiş bir iktisada sahip, buna karşılık bağlı cumhuriyetlerin sömürüsü üzerine oturan doğal kaynaklar zenginliğini kendini dünyaya güçlü göstermekten öbür bir işe yaramayan silahlanmaya ayıran bir ülkeydi Sovyetler Birliği.
Gorbaçov bu imgeyi bilakis çevirme misyonunun sahipliğini üstlendi.
Halkına özgürlük verme (‘Glasnost’, yani açıklık) ve ekonomiyi gerçekleri yansıtmayan şişirilmiş bilgiler yerine sağlam temellere oturtma (‘Perestroyka’, yapılandırma) seferberliğini bu maksatla başlattı.
Birilerinin şimdilerde ‘ihanet’ olarak göstermeye çalıştığı onun bu uğraşları olsa gerek.
Evet, o gayretler olmasaydı, Sovyetler Birliği varlığını bir mühlet daha sürdürebilirdi; lakin Gorbaçov’a ‘hain’ diyenleri daha fazla utandıracak uygulamaların ülkesi olarak…
Boris Pasternak’ın Rusya’da basımına müsaade verilmeyen ‘Doktor Jivago’ romanını fakat kaçırarak birinci evvel İtalya’da yayınlatabildiği ve kendisine verilen Nobel edebiyat ödülünün (1958) merasimine gitmesine müsaade verilmediği bir ülkeydi Sovyetler Birliği…
Alexandr Soljenitsin’in romanlarında sergilediği vahim yanlışlıkların yaşandığı bir ülkeydi…
Gulag yarımadasının ağır işçiliğe mahkum edilen ülke aydınlarının sıkıntı çektiği bir yer olduğu ülke.
Putin, Gorbaçov’un hayaleti üzerinde olduğu için, ülkesi aydınlarına özgürlüğü bütün bütüne yasaklıyamıyor bugün.
İyi de bütün bunları neden anlatıyorum?
Gorbaçov’un vefatının akabinde ‘hain’ sıfatını kullanan bizdeki medyacılar, kendilerini özgürlük savaşçısı olarak takdimden de çekinmiyor ve bugünlerin bir an evvel bitip yeni devrin gelmesini sabırsızlıkla bekliyorlar.
Bunların arzuladığı ‘yeni dönem’ ile yeni periyotta ön planda olması beklenen siyasalların topluma sundukları ‘yeni dönem’ profili ortasında fark var.
Herhalde öğrenmek hakkımızdır: Hangisi gerçek bunların?
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.