Fehmi Koru*
Yaşı müsait olan İstanbullular hatırlayacaktır. Gazetelerin neredeyse tek haber alma mecrası olduğu yıllarda, çabucak her gazetenin erken baskıları Taksim’de tezgah açmış seyyar bayi tarafından akşam saatlerinde satışa sunulurdu. Daha o gün bitmeden sonraki günün gazetesini okumak mümkün olurdu.
Gazetelerin meraklılara bir akşam evvelden ulaşan nüshalarına ‘meyhane baskısı’ denilirdi; daha çok gece hayatını sevenler tarafından satın alındıkları için…
O erken baskıların en meraklı müşterileri ise rakip gazetelerin yöneticileriydi. Gazeteler tezgaha düşer düşmez bir eleman hepsinden birer nüshayı satın alır, çabucak haber merkezine ulaştırırdı. Gece haber müdürü kendilerinin atladığı haberleri rakiplerin erken baskılarından alır, metne takla attırarak kent içi baskılarda kullanırdı.
Ta ki, rekabetin dehşetli bir hal aldığı Özal’lı yıllara kadar…
Bazen Hürriyet, bazen de Milliyet yahut Sabah‘ın rakiplerini geçerek 1 milyonun üzerinde satışa ulaştığı yıllar…
Doğal olarak haber atlatma da inanılmaz değer taşıdığı için birinci alınan önlem ‘meyhane baskısı’ uygulamasına son vermek oldu.
Onunla da kalmadı gazeteler, rakipler erken baskıyı matbaadan çalmasın diye özel önlemler de aldılar.
Yine de her gazete rakiplerinin erken baskılarını elde etmenin bir yolunu bulurdu.
Haber atlatma değerli olduğu için de, haberin olduğu yere haberci akını yaşanır, o denli durumlarda, en detaylı ve farklı haber ile fotoğrafı hangi gazetenin okurlarına sunacağı konusunda rekabet edilirdi.
Orhan Veli’nin Levent Yüksel tarafından da şarkılaştırılan ‘gecekondu’ şiirinin nakaratında olduğu üzere, yazımın burasında sizler de, “Geç bunları, anam babam geç bunları” diyorsanız hiç yadırgamam.
Yadırgadığım mesleğimizin şu anki durumu.
Katar’da devam eden dünya kupası müsabakalarını izlerken zihnimden geçmişe dönük bu anılar geçti.
Sebebi şu: Maçların oynandığı stadların taç çizgisinin yanı başı foto muhabirlerine ayrılmış. Saymaya kalktım, en az 100’den fazla kamera değerli konumları kaçırmamak üzere hazır bekliyor. Dünyanın dört bir tarafından gelen foto muhabirleri en canlı fotoğrafı yakalamak emeliyle birbirleriyle tatlı bir rekabet halindeler…
İçlerinde sanki bizim gazetelerin muhabirleri var mıdır?
Ne dersiniz, var mıdır?
Bizimkiler ajansın gönderdiği sonraki gün her gazetede kendisine yer bulacak fotoğrafları kullanmakla yetiniyorlardır.
Oysa gazetelerin spor sayfaları kıymetlidir. O sayfaları hazırlayanlar ile o sayfalarda yazanlar her spor olayını bizde de yerinde izlerlerdi. Spor müelliflerinin meslek anıları ortasında en bedelli yeri, haber atlatmaya çalışarak izledikleri memleketler arası müsabakalar teşkil eder.
Aynı durum dış siyaset yahut diplomasi muhabir ve muharrirleri için de kelam konusuydu.
Bugün artık kimse yerinden kımıldamıyor. İstemedikleri yahut tembel oldukları için değil, gazeteler olayları yerinde izlemeyi gerekli görmedikleri, seyahat masrafını gereksiz buldukları için…
Spor ve diplomasi bir yana bu durum siyaseti de ilgilendiriyor.
Peki de beşerler gerçekleri nasıl öğrenecek?
Doğal olan, bu soruya, “Medyadan öğrenecek” yanıtını vermektir.
Gerekirse terör aksiyonunu gerçekleştiren şahısların geldikleri yere giderek.
Açıklamalarda söz edilen detayları bir de yerinde araştırarak…
Katar’daki bütün dünyanın ağırlaştığı kıymetli olayda da, maçları izlemekle yetinmek zorunda kalıyoruz. Bu yüzden muhtemelen yarınları etkileyebilecek pek çok ayrıntıyı gözden kaçırmamız işten bile değil.
Spor denilip geçilemez. Futbol zati sadece futbol değildir.
ABD, Richard Nixon lider seçilene kadar, Çin’le münasebetleri sıfır bir ülkeydi. Çin’e uzun yıllar boyunca çetin yaptırımlar uyguluyordu ABD. Muhafazakar Nixon Sovyetler’e karşı Çin’i yanlarına çekmenin daha akla yatkın olacağına karar verdi; evvel danışmanı sonra da dışişleri bakanı yaptığı Henry Kissinger’in yönlendirmesiyle..
Washington’un daha ölçülü bir çizgiye niyetli olduğunu fark eden Pekin, Amerikan masa tenisi ulusal ekibini dünya şampiyonu kendi ekibiyle karşılaşma yapması için davet etti; Washington ambargoya karşın gitmelerine müsaade verdi. Masa tenisçiler gelecek diye olayı izlemek isteyen yedi Amerikalı gazeteciye çabucak vize verdi Çin.
Bu gelişme üzerine ABD Çin’e uyguladığı ambargoyu kaldırdı (14 Nisan 1971).
[Bu olaya ‘ping pong diplomasisi’ ismi verildi.]
Yabancı ülkeden ve çok evvelden örneğe gerek yok. Türkiye de sporu diplomasi aracı olarak Suriye’ye karşı kullanmamış mıydı?
Halep’te yeni inşa edilen Olimpiyat stadının hizmete alınacağını öğrenen Türkiye o vesileyle lig şampiyonu Fenerbahçe’nin Suriye şampiyonu El-İttihad ekibiyle dostluk maçı yapmasını önerdi. 2007 yılı nisan ayının birinci günü yapılan maça başbakan Tayyip Erdoğan ve eşi ile birlikte birkaç bakan da gitti.
İki ülke ortasındaki -sonradan bozulan- âlâ ilgiler o maçın akabinde filiz verdi.
Daha evvel de, 1957’de, Suriye sonuna askeri yığınak yapıldığı, savaşa ramak kaldığı ihtilaftan sonra bozulan bağlantıların yine olumluya dönmesi için de, yeniden Fenerbahçe’nin, 1961 yılında, bir dostluk maçı için oraya gitmesi gerekmişti.
“Futbol sırf futbol değildir” denilmesinin bir sebebi de bu tıp olaylar işte…
Katar’daki turnuva da artık fark edilmeyen kimi yeni gelişmelere sahne oluyordur; olduğuna adım üzere eminim.
Araştırıp bulduklarımı sizlere de aktarırım.