Eskiler bu türlü durumlarda “Bir çiçekle bahar olmaz” derlerdi.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Katar’daki dünya kupasına kendisiyle birlikte davet edilmiş Mısır devlet lideri Abdülfettah el-Sisi ile el sıkışması sonrasında meydana gelen gürültü bana bu özlü kelamı hatırlattı.
O görüşüp el sıkışma sonrasında Ankara’ya döndüğünde kendisine yöneltilen “Suriye ve Mısır ile görüşme olacak mı?” sorusu üzerine şu yanıtı verdi Cumhurbaşkanı Erdoğan:
“Olabilir. Siyasette küslük, dargınlık olmaz. Eninde sonunda en uygun koşulda adımlar atılır.”
Yani?
Mısır’la da, Suriye ile de yeni bir sayfa açılabilir demek isteniyor…
Abdülfettah El-Sisi ile nasıl el sıkışılmışsa Beşşar Esad ile de misal bir tablo neden olmasın?
Sonra da gelsin bu iki ülkeyle samimi dostluk ilişkileri…
Beşşar Esad ile yakınlaşma Katar’ın mı, Rusya yahut İran mı ortaya girmesiyle olacak sanki?
Görüyorsunuz, stadyumdaki el sıkışmadan sonra medyamıza yansıyan “Oldu da bitti, maşallah” gürültüsünden ben bile etkilenmiş üzereyim.
Her mevzuyu bilen yorumcular, o fotoğraf üzerine, Mısır’la yeni bir devrin başladığını ilan ediverdiler. Kimilerine nazaran, Türkiye-Mısır alakaları eskisinden bile daha olumlu gelişecekmiş…
Tarihi bilmeyenler onu daima tekerrür ettirirler…
Mısır ile Suriye, Birinci Dünya Savaşı sonrasında herbiri farklı ülke olarak yoluna devam etmeye başlayan çok modüllü Arap dünyasının en değerli iki ülkesidir.
Arap dünyasında en bilinen kabul, “Suriye’siz barış, Mısır’sız savaş olmaz” özdeyişinde zımnidir.
Türkiye de, bilhassa 1950’li yıllarda bu iki ülkeyle ortayı bozduktan sonra yaşanan gelişmeler sırasında, Suriye ile Mısır’ın yakın coğrafya açısından kıymetini anlamış ve ortayı daima sıcak tutmanın yollarını aramıştır.
Evet, 1950’li yıllarda evvel Mısır’la şekerrenk olundu, Suriye ile de 1957’de ve 1980’lerin sonunda savaşın eşiğine gelindi.
Mısır, 1954 yılında, Türkiye’yi Kahire’de temsil etmekte olan büyükelçi Fuat Hulusi Togay’ı ‘istenmeyen adam’ ilan ederek, onu ve eşini, ülkeyi 24 saat içerisinde terke zorlamıştı.
Pek çok öteki olay da yaşanmıştı lakin ikisi dikkat cazibeli. İkisinde de ‘el’ kıymetli bir rol oynamış durumda. Büyükelçi, Kahire Opera binasında karşılaştığı Mısır darbesinin önderi Cemal Abdünnasır’ın kendisine uzattığı elini sıkmadığı üzere, operadan ayrılırken de elini onun hızına hakikat kaldırarak rejimin güçlü adamına herkesin duyacağı biçimde ileri geri kelamlar sarf etmişti. [Eski bir yazımda olayın detayı var.]
O olaydan sonra Mısır’la orta uzunca bir müddet açık kaldı.
Askeri Sisi darbesi yüzünden ortaya giren soğukluktan evvel de, 1996-1997 periyodunda -Refahyol hükümeti sırasında-, evvel dışişleri bakanı Amr Musa’yı sonra da devlet lideri Hüsnü Mübarek’i Ankara’ya ani ziyaretlere zorlayan ortanın bozulmasına yol açabilecek gelişmeler yaşanmış, lakin olayın büyümesine meydan verilmemişti. [Amr Musa her iki ziyarette neler yaşandığını birkaç yıl evvel yayımlanan anılarında detaylı olarak anlatır.]
Türkiye ile alakalar konusunda Mısırlı siyasetçiler ve bürokrasi kendilerini daima diken üstünde hissetmişlerdir. Türk siyasetçiler ve diplomatlar da bunun şuuruyla ilgileri muhafaza uğraşı içerisinde olmuşlardır.
Suriye’ye gelince…
İki ülke ortasında bağlantıların en önemli yara aldığı periyot 1957 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri’nin teyakkuza geçirilmesi ve Suriye hududuna tahkimat yapılması ile başlayan periyottur. Savaşın eşiğine kadar gelinmişti.
Daha yakınlarda, Abdullah Öcalan’ın Şam’dan ayrılmasını sağlayan bir meydan okumalar silsilesi yaşanmıştı, 1990’lar sonunda. Evvel Kara Kuvvetleri Kumandanı Org. Atilla Ateş, sonra da şahsen Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, terör örgütü başkanını Şam’da barındırdığı için Suriye’yi suçlamış ve 2 Şubat 1999 tarihinde Abdullah Öcalan’ın yakalanıp ülkeye getirilmesine kadar varan süreç o denli başlamıştır.
Öncesinde, DYP-SHP koalisyon hükümetinin içişleri bakanı İsmet Sezgin, dar kapsamlı bir gazeteci heyetiyle Şam’a gidip, orada görüştüğü Suriye güvenlik yetkilileri ve devlet lideri Hafız Esad’a Türkiye’nin kararlılığı iletisini iletmişti. [O seyahat daha bakan Şam’dan ayrılmadan semeresini vermişti. Suriye benim de ortalarında bulunduğum gazeteci heyetini PKK’nın eğitim merkezinin bulunduğu bilinen Lübnan’ın Bekaa vadisine götürmüş ve orada bulunan Mahsum Korkmaz Akademisi’ni yerle bir ettiklerini görmemizi sağlamışlardı.]
1950’li yıllarda Türkiye ile yaşanan problemler, her iki ülkeyi -Mısır’ı ve Suriye’yi-, Sovyetler Birliği ile bağlarını daha da sıklaştırmaya sevk etmiştir.
Şu son birkaç yıl içerisinde meydana gelen Mısır ve Suriye ile ortanın açılmasının da benzeri sonuçlar verdiğini fark etmemek imkansız.
Türkiye ile ortası açılan Mısır kendisine yeni ittifaklar arayışına girdi; bir yandan İsrail ile var olan bağlarını sağlamlaştırırken, öbür yandan da Yunanistan ile Akdeniz’de ortak askeri tatbikatlar düzenleyecek kadar yakınlaşmayı gerçekleştirdi.
Suriye ise, ihtilaf öncesinde Türkiye’yi en yakın dost olarak bilirken, sonrasında, yıllarca ortaya ara koyduğu İran ve Rusya ile samimiyetini en ileri noktalara kadar vardırdı.
Ankara’nın bölgenin iki en değerli ülkesiyle ortasının bozulmasının bir diğer sonucu da, Körfez ve Kuzey Afrika ülkelerinin uzun yıllar ‘düşman’ sıfatını kullanmadan ismini anmadıkları İsrail ile yakınlaşıp ittifak içerisine girmeleridir.
Eh, biz de onlardan geri kalacak değiliz ya, bozuştuğumuz İsrail’le biz de sonunda ortayı düzelttik.
Şimdi soru şu:
Diyelim, el sıkışması beklenen sonucu verdi ve Abdülfettah el-Sisi’nin Mısır’ı ile yakınlaşıldı. Yeniden diyelim ki, Beşşar Esad ile de ortayı düzeltmeye imkan verecek gelişmeler yaşandı. Bunlar oldu diye, iki ülkeyle ortada ihtilaf bulunmayan periyotlardaki, tarafların faydasına çalışan duruma dönülebilecek mi? Haydi o da oldu diyelim, yakın coğrafyamızda var olan Türkiye merkezli statükoyu bir daha nereden bulacağız?
“Eninde sonunda uygun adımlar atılır” diyor Cumhurbaşkanı Erdoğan lakin, atılacak hakikat yoldaki o adımlar, daha evvel atılmış yanlış adımlardan evvelki kuralları geri getirmeyecek.
Giden gelmez zira.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.