Dünya genelinde açıklanan makroekonomik datalar resesyon korkusunu tetiklerken artan belirsizlik sebebiyle geçtiğimiz hafta milletlerarası piyasalarda negatif bir seyir hâkimdi. Bunun temel sebebi ABD Merkez Bankası (FED) Lideri Jerome Powell’ın Jackson Hole İktisat Siyasetleri Sempozyumunda verdiği mesajlardı. Enflasyonda yüzde 2 amacına dikkat çekerek fiyat istikrarı için gerekenlerin yapılacağını tabir eden Powell’ın “Bu biraz vakit alacak. Daha yüksek faiz oranları, daha yavaş büyüme ve daha yumuşak iş gücü piyasası koşulları enflasyonu düşürürken, hane halkları ve işletmelere biraz da acı verecektir” kelamları ile piyasalardaki olumlu hava aksine döndü. Açıklamalar şahin olarak algılanınca son bir haftada ABD borsaları yüzde 6’dan fazla geriledi. Ağustosun son haftası 33.350 puana kadar yükselen Dow Jones 31.260 puana, 4.200 puanı nazaran S&P 500 3.900 puana, 13.120 puanı gören Nasdaq 12.000 puana kadar geriledi.
9 TRİLYON DOLARLIK KARŞILIKSIZ PARA
Ancak piyasalardaki bu durumun bir kandırmaca olacağına dair görüşler kelam konusu. Malum Amerika 2008 yılından bu yana basıp dağıttığı para ölçüsünü 900 milyar dolardan 9 trilyon dolara yükseltti. Bunun çok büyük kısmını pandemi periyodunda gerçekleştirdi. Bu durum enflasyonu tetiklerken ABD artık faiz artışı yoluyla doları anavatanına çekme eforlarını artırıyor.
FAİZLER YÜKSELİYOR
ABD 10 yıllık tahvil faizine baktığımızda da 40 yıllık aşağı taraflı trendin kırıldığını ve yüzde 3,20’lerde biraz soluklandıktan sonra yüzde 5,20’lere seyahatin başladığını görüyoruz. Öbür yandan ABD’de haziran ayında yüzde 9,1 tepe yapan enflasyon temmuz ayında sürat kesti. Temmuzda yıllık enflasyon yüzde 8,5’e geriledi. Eğer enflasyon beklendiği üzere yılı yüzde 7- 8 bandında kapanırsa FED’in faizleri yıl sonunda en az yüzde 4’e taşıyacağı ihtimali güçleniyor. Dolayısıyla bilanço azaltımına 47,5 milyar dolar ile başlayan FED, bu sayısı 95 milyar dolara yükseltebilir. Bu da global bazda dolar bulmanın zorlaşacağı, maliyetinin ise yükseleceği bir periyoda geçiş manasına gelecek.
BÜYÜME DURDU
ABD iktisadı büyüme sorunu da yaşıyor. Yılın ikinci çeyreğinde yüzde 0,9 daralan ABD iktisadı yılın birinci çeyreğinde de yüzde 1,6’lık küçülme kaydetmişti. Böylelikle ülke iktisadı teknik olarak resesyona girdi. Ayrıyeten tedarik zincirinde yaşanan kırılma ve Avrupa’da güç maliyetlerindeki yüksek artışla birlikte elektrik fiyatları rekor düzeylerde gerçekleşmeye devam ediyor. Rusya Avrupa’ya Kuzey Akım’dan giden gazı büsbütün keserken bilhassa Almanya ve Fransa’da 2023 teslimatlı elektrik kontratı fiyatlarının 1.000 EUR/MWh düzeyinin üzerini test ettiği görüldü.
FED SEÇİM YAPMAK ZORUNDA
Bir yandan enflasyon, öbür yanda ekonomik büyüme. FED bir seçim yapmak zorunda. Powell’ın “hane halkları ve işletmelere biraz acı çekecek” kelamları FED’in 21 Eylül’de en az 75 baz puan faiz artışına gideceği ihtimalini güçlendiriyor. FED, 13 Eylül’de de enflasyon sayıları açıklayacak. Enflasyonun düşük gelmesi durumunda faiz artırımının 50 ya da 75 baz puan olması bekleniyor. Lakin beklenenden yüksek gelmesi durumunda o vakit 100 baz puan da masaya gelebilecek. Bu ise “ABD piyasalarında büyük buhranı tetikler mi?” sorusunu beraberinde getirecek durum olarak bedellendiriliyor.
HİSSE, BITCOIN VE ALTINA DİKKAT
ABD’de yaşanabilecek finansal bir krizin yalnızca Türkiye’yi değil tüm dünya piyasalarını olumsuz etkileyeceği kesinlikle. Bilhassa pay senedi, Bitcoin ve altın yatırımcılarının dikkatli olması gerekiyor. Dow Jones’ta sert satışlar BİST 100’de de satışları beraberinde getirecektir. Powell’ın açıklamaları sonrası ons altın 1.700 doların altına kadar gerilemişti. Piyasalarda yaşanacak sert satışlar ons altını daha da aşağı çekeceği için gram altın fiyatları gerileyecektir. Dolar tarafında ise üst istikametli bir baskı olabilir. Bu da altındaki düşüşü kısmen sınırlayabilir. Kripto para yatırımcıları bilhassa dikkatli olması gerekiyor. Bu süreçte birçok alt coin Luna’nın yazgısını paylaşabilir.
DOLAR ENDEKSİ 20 YILIN ZİRVESİNDE
FED Lideri Powell’ın Jackson Hole toplantılarında verdiği yüksek faiz oranlarının uzun mühlet devam edeceği iletisi, ABD dolarını önde gelen para üniteleri karşısında 20 yılın doruğuna taşımış durumda. ABD dolarının önde gelen para üniteleri karşısındaki bedelini gösteren dolar endeksi 109,6’ya kadar yükseldi.
YENİ BİR KARA PAZARTESİYE DOĞRU
Piyasalarda dehşet endeksi olarak da bilinen Volatility Index (VIX), yatırımcıların piyasalardaki iştahını tabir ediyor. Vix endeksi 30’un üzerinde ise volitalite (oynaklık) yüksek, yani belirsizlik çoktur. Endeks 20’nin altındaysa risk hayli düşük, dalgalanmalar azdır. Vix endişe endeksinin en değerli noktası ise yüzde 30’dur.
Endeksin krizlerde gördüğü en yüksek bedeller ise şöyle:
– 19 Ekim 1987 (Kara pazartesi): 150
– 24 Ekim 2008 (Kanlı cuma): 89,32
Mott Capital’in kurucusu Michael J. Kramer’in tahlili yeni bir kara pazartesi ihtimalini ortaya koyuyor.