Hürriyet müellifi Banu Yelkovan’ın ‘Terim’ belgeseli ile ilgili görüşleri ve Fatih Terim ile yaptığı röportaj şu biçimde:
Athletic muharriri Nick Miller Türkiye’ye geldiğinde ve illa Fatih Terim’le röportaj yapmak istediğini ancak bir türlü ulaşamadığını söylediğinde, onu hocanın irtibat grubuna yönlendirirken Galatasaray’dan ayrıldıktan sonra hiç kimseye konuşmamış hocanın ne diyeceğinden çok, bizim futbol iklimimizi hiç bilmeyen, gündemimizden habersiz ve en kıymetlisi hocayla hiç karşılaşmamış birinin izlenimlerinin ne olacağını merak ediyordum. O görüşmeden hoş bir röportaj çıktı, Terim ülkenin tek bir medya kuruluşuna konuşmadan, her mecrasında haber oldu ve benim asıl merak ettiğim husus da teyit edildi. Daha evvel bu durumu Eric Cantona’nın Looking for İstanbul’u çekmek için gelen yapım takımıyla de yaşamıştım ki Cantona’nın grubu diyorum, karizmaya çok da yabancı bir küme değil yani.
Tarif edilemez aurası olan beşerler vardır. Bir yerde otururken, içeri kim olduğunu hiç bilmeseniz bile, biri olduğundan mutlaka emin olduğunuz biri girer ve tüm dikkati üzerinde toplar. Karşılaştığınızda üzerinizde hürmetle karışık bir çekinme yaratır, Terim onu yakından tanımayanlar için tam da budur. Bu imajın kırılması için ya çok yakın etrafına dahil olmanız ya da biraz daha uzaktan, önyargısız bakmanız gerekir. İşte bu belgesel o Terim’in; futbolculuğunu da hesaba kattığınızda Türk futbolunun son 40 yılına kesintisiz damgasını vuran, şekillendiren, yapılandıran, ne yaparsa yapsın gündemden hiç düşmeyen, mesleğinde birçok birinci ve en’i barındıran, futbolumuzun en ikonik figürü Fatih Terim’in öyküsü. Onu hiç tanımayanlara, Fatih Terim’in kim olduğunu ve neler başardığını, birden fazla kısmı birinci ağızdan ya da en yakın etrafından anlatan bir derleme.
Adı geçtiği anda, ülke topraklarında onu tanımayan, bilmeyen, onun hakkında olumlu ya da olumsuz bir duygusu olmayan birini bulmanın çok güç olduğu, ülke futbolunun özeti pozisyonunda bir figür o. Dünyanın rastgele bir ülkesinde onu benzeteceğimiz, tanım etmek için örnek olarak kullanabileceğimiz, her şeyi bu derece bünyesinde barındıran ve ülke futbolunu özetleyen öteki bir teknik adam bulmak güç. Aklımıza getirebileceğimiz en parlak isimler bile ya futbolculuk mesleğinden ya teknik adamlık seyahatlerinin müddeti ve kazandıkları kupa sayısından ya da ulusal kadro meslekleri bakımından ya da saha dışında eksik kalacaklar…
Serie A parantezini bir kenara bırakırsak, değil mesleği tüm hayatı Galatasaray, ulusal grup ve ailesi ortasında bir üçgende şekillenmiş, ‘futbolcu, kaptan, hoca, eş, baba, dede, imparator’ sıfatlarını kendisi bile bir değer sırasına koyamayan bir ismin bu belgeseli yapmaya neden karar verdiğini, ‘torunlarının anlatmak yerine izletebilecekleri bir anı bırakmak’ cümlesiyle anlatması sıralamanın aslında nasıl olduğu konusunda bir fikir verebilir bize. Ailesi onun hem sırtını dayadığı en güçlü noktası hem en yumuşak karnı.
Bu belgesel onun Galatasaray’ın başındaki dört, ulusal kadrodaki üç periyodunun, sayısını kendisinin bile unuttuğu kupaların öyküsü diyeceğim lakin aslında rastgele bir şeyi unuttuğunu hiç zannetmediğim, masasındaki kalemin, fotoğraf çerçevesinin, gelenlere ikram ettiği çikolata kutusunun bile yerleri belirli olan, aylar sonraki randevularının bile günü saati defterinde not edilmiş bir Başak burcu o. Bırakın kupalarının sayısı ya da kıssası, rastgele bir olayı, insanı ya da kelamı unuttuğuna bile inanması sıkıntı bir hafıza. Onu bu ülkenin en başarılı teknik adamı yapan kupaların hepsinin kıssası de dört kısma sığmayacak kadar uzun ve aslında sığmamış da…
Belgeseli izlerken tıpkı Fatih Terim ve ailesi üzere gözleri dolacaklar da olacak, bilmediğimiz hiçbir şey öğrenmedik diyenler de… Lakin kronolojik olarak her şeye hakim olanların bile babasıyla olan kimi anılarını, annesinin futbol düşkünlüğünü ya da torunu Yaman’ın kıssasını bu kadar ayrıntılarıyla bilmediği; hocanın büyük kızının tek çocuğu hastanede hayat çabası verirken ve Merve bu süreçte tüm dayanma gücünü babasından aldığını anlatırken, bizim olayın ciddiyetinin hiç farkında olmadan kim bilir hangi maçın hangi sonucuyla meşgul olduğumuz gerçeğini de değiştirmeyecek…
Fatih Terim belgeseli; hocanın öyküsünü başından sonuna özetleyen, yaşananları birinci ağızdan duyacağımız, muvaffakiyetlerin (mümkün olduğunca) mimarlarıyla paylaşılarak anlatıldığı, berbat anıların pek sahibi olmadığı için olabilir, sonradan kelam hakkı doğmaması için olabilir, daha hafif geçildiği, Terim’i hiç bilmeyen, tanımayan küresel izleyiciler için olduğu kadar, hafızalarını tazelemek isteyen Türk futbolseverler için de vakit içinde daha da ehemmiyet kazanacak bir arşiv niteliğinde. Terim bakış açısıyla futbol nedir, aile nedir, oyunun tanımı nedir sorularının, birçok vakit motto vari cümlelerle tanım edildiği bir doküman…
Belgesel vizyona girer girmez Terim bir defa daha ülke gündemini şekillendirecek. Türkiye’de her hususta maalesef mümkün olmayan lakin futbolda çok alıştığımız bir biçimde, eleştirenlerin sesi daha gür çıkacak, tüm söylenenler bittiğinde ve gündem durulduğunda Terim’in şimdiye kadar duymadığı, bilmediği, iddia etmediği ya da başa çıkamayacağı yeni hiçbir şey söylenmemiş olacak.
O, torunlarına tahminen de ligdeki grupların yarısının başında eski öğrencilerinin olduğu bir dönemde, ömrünün birçoklarını verdiği kadronun başında bir nesil değişikliği daha yapmış halde kazanılan bir şampiyonluk kupası armağan etmek isterdi, o dönemden geriye bir belgesel bırakmış oldu.
“Geriye dönüp baktığınızda her yaptığınızdan gurur duymuyorsunuz lakin ne kadar gelişsem de, değişsem de sonuçta beşerim, yanılgılar yaptım ve ölene kadar da yapacağım” diyor belgeselin neresi olduğunu söylersem bayağı spoiler’a girecek ancak en merak edilen kısımlarından birinde Terim. Bu belgeselde de bu röportajda da başımızdaki her soruya yanıt alamayacağız doğal olarak. Öykünün sonu izleyenin hayal gücüne bırakılan sinemalar üzere, biraz ucu açık kalarak bitecek ve bundan sonrasını daima birlikte yaşayarak göreceğiz. Kesin olan tek şey, mümkünlük epeyce o çabaya devam edecek, hiçbir vakit pes etmeyecek ve bu öykü o bitti demeden bitmeyecek.
FATİH TERİM RÖPORTAJI
Banu Yelkovan: Her birine farklı belgesel yapılabilecek birçok maçı ve öyküyü, dört kısımda toplamak, çok güç bir iş. Belgesel çekimleri sırasında tüm mesleğinizi ve hayatınızı bir daha yaşamak sizde nasıl hisler uyandırdı?
Fatih Terim: Kupalar, madalyalar, arşivlerdeki manzaralarım yahut fotoğraflarım benim için çok şey tabir ediyor. Bir kupaya yahut fotoğrafa baktığımda; o anın kıssasını hatırlıyor, o anın hissini yaşıyorum. Aslında bu belgeseli yapmayı kabul ettiğimde içimden geçen de buydu. Herkesin gördüğü ile bana yaşattığı duyguyu birleştirmek.
Dediğiniz üzere bazen bir dost sohbetinde, bir maçı bile saatlerce konuşabilirken, neredeyse tüm hayatımı dört kısma sığdırmak zordu. Aslında sığmadı. Lakin eminim beni hiç tanımayan birinin bile dikkatini çekse, dört kısım de hem bana hem hayata dair çok şey anlatıyor.
Sonrasında birinci izlediğinizde neler hissettiniz?
Fatih Terim: Ben çekimler sırasında periyot devir yaşadıklarımı anlatıyorum. Adana, İstanbul, Ankara, İzmir derken Floransa, Milano, tekrar İstanbul… Anlatıyorum ancak hatırladıkça başa dönüyoruz yahut öteki mevzuya geçiyoruz. Ben ne anlattığımı çok yeterli hatırlıyorum alışılmış lakin öbürleri ne dedi, ne anlattı, bilmiyorum. Bir yahut iki kişinin eş vakitli çekimi yapılmış. Yalnızca onların birer yorumu geldi bana soru olarak. Onun dışında hiçbir şey bilmiyorum. İnanır mısınız, uzunca bir mühlet kimler konuştu, onu da bilmiyordum.
Neyse, dediler ki, hocam birinci iki kısım bitti, gelin. Eşim Fulya ile izledik ve gözyaşlarımızı tutamadığımız anlar oldu. Hiç kolay değil. İnsan o an kendine yabancılaşıyor. Yani izlediğin kendi hayatın lakin imgeler, müzik, konuşmalar… Bir müddet sonra son iki kısmı izledik. Bu sefer kızlarım vardı yanımda. Baktım onların da gözler doluyor. “Elinize sağlık” dedik ve çıktık. Şu an bile çok heyecanlıyım. İleride torunlarımın, “bu bizim dedemiz” diye anlatmak yerine izletecekleri bir iş olmuş. Bu his beni çok memnun ediyor.
(Belgeselde “Her şey çok çabuk unutuluyor, bazen kendiniz bile hatırlamıyorsunuz, bu vakit seyahatinde neler yapmışım, kendim de izlemek istiyorum, tahminen benim de unuttuklarım vardır” diyorsunuz.) Belgeselin size hatırlattığı bir anı oldu mu, yoksa yaşadığınız her şeyi tüm ayrıntılarıyla hafızanızda taşıyor musunuz?
Fatih Terim: Yeterli mi berbat mü bilmiyorum lakin kolay kolay unutmuyorum ben. Yani diyelim bir şey sordunuz. Kayıtlarda kesinlikle vardır lakin hafızadan o kaydı çağırmak gerekir. Önemsediğim, bende izi olan, emek verdiğim her ne ise o an hatırlamasam bile kesinlikle düşünüp beklerim ve aklıma gelmesini sağlarım. Futbolculuk dönemimde oynadığım maçları sorun, dakika ve skoruyla hatırlarım. İsimleri unutmam.
Çekimler sırasında da o denli oldu. Kendi öykümle ilgili olayları, hususları, isimleri yahut yerleri, kayıtlardan çıkarıp hem hatırladım hem kelama döktüm. Alışılmış bahis mevzuyu açtıkça o o denli olmuş, bir de bu vardı dediğim yahut çekimler bittikten sonra şunu da söyleseymişim dediğim şeyler oldu. Lakin biliyorum ki sonu yok bunun.
Çok küçük yaşta hayat gailesinin içine düşen, babasıyla işe giden, sorumluluk sahibi bir çocuk olduğunuzu öğrendik. Hayalleri olan bir çocuk muydunuz? O vakitler en büyük hayaliniz neydi?
Fatih Terim: Çocukluğu sıkıntı fakat keyifli bir çocuk olmak hayallerime mani değildi. Elbette hayallerim vardı. Birinci hayallerim, ailemin şartlarının daha güzel olması içindi. Mesken alıyorum, borç ödüyorum. Tahminen o periyotta paramızın yetmediği şeyleri hayalimde alabiliyordum. Sonra olağan ki futbol. Ben futbolu hayal ediyordum. Futbol oynamak da bana yeni hayaller kurduruyordu. O nedenle futbol hayali kuran her çocuğu çok uygun anlarım. Bilirim ki hayallerimizin ortak renkleri, sesleri, imajları vardır.
Eşiniz bu mesleği yapamayacağınızı düşündüğünü ve çok yanıldığını anlattı. Teknik yönetici olmaya tam olarak ne vakit karar verdiniz?
Fatih Terim: Eşim Fulya’nın haklı olduğu şey gençlikteki ani parlamalardı. Gerçi hâlâ var ancak o vakit bu meslek için uygun olmayabilir diye düşünüyordu.
Bir futbolcu şayet alanda inandığını yapabiliyor ve oyunu yalnızca kendi açısından değil grup açısından okuyabiliyorsa kesinlikle bir gün teknik yönetici olmayı aklından geçirir. Aklından geçirmekle hayata geçirmek farklı elbette. O devir teknik yönetici olmam için değerli isimlerden tavsiyeler alıyordum. Ben de kendime, bunun için çok çalışıp kendimi geliştireceğime, daha yürekli olabileceğime, yapılmamışları denemek istediğime inanıyordum.
Evlat, futbolcu, kaptan, hoca, eş, baba, dede, imparator… Bu sıfatlar ortasında bir öncelik sıralaması yapmak güç olsa da birinci üçe hangilerini koyardınız? Bu listeye eklemek istediğiniz sıfatlar var mı?
Fatih Terim: Öncelik sırası yapamayacağım üzere, içlerinden birini de çıkarmam da mümkün değil. Benim öykümü tamamlayan tüm ögelerin bir ortaya geldiği bir çember bu. Hangisini başkasından ayırırsam, öykü eksik kalır ve döngü tamamlanmaz. Ben evlat olarak da, futbolcu olarak da, kaptan, hoca, eş, baba, dede, imparator olarak da kendi öyküm içinde çok keyifli oldum. Hepsinin başka sorumlulukları, hoşlukları oldu.
Oyuncularınız, aileniz ve arkadaşlarınız oyunda bile kaybetmeyi sevmediğinizi sıklıkla söylediler. Futbol dışında en sevdiğiniz oyun hangisi? Ailede ve arkadaşlarınız ortasında en büyük rakibiniz kim?
Fatih Terim: Sporun içinde kazanma, çaba etme, pek hoşlanmasak da kaybetmek de var . Bu yüzden sporun her türlüsünü severim. Futbol dışında, ne söyleyebilirim; aile ortasında kanasta oynarız. Eşim Fulya en büyük rakibim; eh, yalnızca ben değil, ailede kaybetmekten hoşlanan da çok kişi yok açıkçası.
Çekimlere Galatasaray teknik yöneticisi olarak başladınız, değişik bir noktada bitirdiniz. O süreci nasıl yaşadınız? Bu çekimleri nasıl etkiledi?
Fatih Terim: Hayatın içinde ne varsa futbolda da var. Bunu belgeselde de söyledim. Futbol yalnızca bir spor değil. Yalnızca çekimlere değil genel olarak belgesele, münasebetiyle hayatıma baktığınızda başladığım ve bitirdiğim pek çok şey var. Bu süreç de onlardan biriydi.
Belgeseli izledikten sonra sizce eksik kalan kısımlar ya da keşke o da olsaydı dediğiniz şahıslar oldu mu? Bu soruyu sorarken aklıma birinci gelen merhum babanız… Onun dışında sizin için çok özel olan, fakat belgeselde yer almayan öbür isimler var mı?
Fatih Terim: Ahh ahh… Keşke babam hayatta olsaydı da belgeselde yer alabilseydi. Lakin ben daha çok izledikten sonra ne kaygısı, ne düşünüp hissederdi onu merak ediyorum. Açıkçası ben kimlerle görüşüldüğünü çekimlerin bitmesine yakın öğrendim. platformun benden beklentisi çok netti: “Biz hayatınızın değerli kırılma anlarına dair pek çok bireyden mevzuyu dinliyor, anlıyoruz; pekala tüm bunlar olurken Fatih Terim ne düşündü, ne hissetti?”
Benim odaklandığım nokta da bu oldu.
Gönül alışılmış ki herkes olsun ister ancak müddet de aşikâr. Az evvelki sorunuzla birleştirerek gönlümden geçen bir şeyi de paylaşayım. Dedik ya hani dost sohbetlerinde bazen yalnızca bir maç, saatlerce konuşuluyor diye. Bir gün o maçın, o olayın yahut o mevzunun içindeki bireylerle daima birlikte sohbet ederken kamera çeksin bizleri. Gülerken, itiraz ederken, kızarken yahut desteklerken. Yani masa sohbetleri üzere. İnanın tadı çok öteki.