5 milyonu aşkın memuru sevindiren 3600 ek gösterge düzenlemesi sonrası sözleşmeliye takım ve emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) için çalışmalar sürat kazandı. 2022 yılının ikinci yarısında hızlanan çalışmalar Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı öncülüğünde devam ediyor.
90’lı yıllarda popülist siyasetler sonrasında toplumsal güvenlik sistemi çökmeye başlayınca vaktin koalisyon hükümeti emeklilik için kademeli bir yaş kaidesi getiren maddeyi yürürlüğe soktu.
8 Eylül 1999 tarihinde çıkartılan yasa ile bu tarihten sonra sigortalı olanlar için erkeklerde 60 yaş bayanlarda ise 58 yaşı kaidesi getirildi.
Prim kaidesi da 7 bin güne çıkartıldı. Fakat bundan evvel sigortalı olanlar açısından ortada olmayan bir yaş koşulu da konulmuş oldu.
Buna nazaran de prim kuralı 5000 ile 5975 gün, yaş kuralı da erkeklerde 44-58 ortasında bayanlarda ise 38-56 yaşları ortasında tespit edildi.
8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olmuş SSK’lılar böylelikle yaş kuralı ile karşı karşıya kaldılar. Bağkur’lular ise erkeklerde 9000 gün bayanlarda ise 7200 gün prim koşuluna ilaveten 01.06.2002 tarihi itibariyle 20 ve 25 yılı tamamlamaya kalan müddete nazaran yaş koşuluna tabi oldular.
Memurlarda ise 23.05.2002 tarihi itibariyle bayanlarda 20 erkeklerde 25 yıllık prim müddetini tamamlamaya kalan müddete nazaran yaş kuralı belirlendi.
EYT ÇALIŞMALARI DEVAM EDİYOR
Yaş kuralıyla karşılayan sigortalılar, yani primini ve yılını doldurmasına karşın emeklilik için yaşı bekleyen Emeklilikte Yaşa Takılan (EYT) sigortalıların emeklilik talepleri için bir müddettir çalışmalar devam ediyor.
Oluşturulan çalışma kümesi çeşitli taslaklar üzerinde çalışmalarını sürdürüyor. Yapılan açıklamalara nazaran bu mevzunun bu yıl bitmeden çözüleceği belirtiliyor.
EYT’DE BİRÇOK YANLIŞSIZ BİLİNEN YANLIŞ VAR
Bu süreçte çok fazla haber, yorum ve yazı yazılıyor. Toplumsal medyada değişik ortamlarda bu husus tartışılıyor. Lakin EYT’lilerin de öbür sigortalıların da başını karıştıran çok fazla bahis da ortaya atılıyor. Bu ortaya atılan ve gerçek bilinen yanlışlardan kimilerini sizler için topladık…
YANLIŞ: 8 EYLÜL 99 ÖNCESİ SİGORTALI OLAN HERKES EYT KAPSAMINDA EMEKLİ OLACAK
DOĞRU: Emeklilikte Yaşa Takılan kapsamı içine giren sigortalıların 8 Eylül 1999 öncesinde birinci kez uzun vadeli sigorta kollarından çalışmaya başlamış ve prim ödemiş olmaları gerekiyor.
Bu manada bakıldığında bu tarih öncesinde sigortalı olanlar EYT’li. Lakin bunların hepsinin çabucak emekli olmaları mümkün değil.
Burada SSK kapsamında erkekler için 25 yılın bayanlar için de 20 yılın geçmesi ve işe girişe nazaran aşikâr bir primin de tamamlanması gerekiyor.
Yasa öncesi duruma bakıldığında bile 5000 gün prim ödenmesi koşulu var. Getirilen prim kuralı dikkate alındığında da işe girişe nazaran 5000 ile 5975 gün prim gerekiyor.
1998 ve sonrasında işe giren erkekler için de yıl kaidesi 2023’de dolabiliyor. Tekrar Bağ-Kur ya da Emekli Sandığı ya da banka sandığı ile işe başlayanlar ya da farklı kurumlarda çalışanlar açısından da farklı prim kaideleri gerekiyor.
1999 yılındaki düzenlemeden etkilenip de prim gün sayısını ve çalışma yılını dolduran ve yalnızca yaşa takılanlar şu anda EYT düzenlemesi kapsamında görünüyor.
Primi ya da yılı tamamlanmamış olanlar için ise borçlanma, kademeli emeklilik, kısmi emeklilik üzere formüller gelebilir, burada da bir netlik yok.
Bu manada bakıldığında bu tarih öncesinde sigortalı olanlar EYT’li. Fakat bunların hepsinin çabucak emekli olmaları mümkün değil.
YANLIŞ: EYT’Lİ OLMAK İÇİN PRİME MUHTAÇLIK BULUNMUYOR
DOĞRU: Emeklilik için hangi yasa işletilirse işletilsin kesinlikle muhakkak bir primin ödenmesi gerekiyor. Yalnızca sigortalı olmak, ya da sigortalı olup belirli bir yıllı doldurmak yetmiyor.
Emeklilik için prim ödemesi yapma kuralı var. Prim olmadan emeklilik olmuyor. Münasebetiyle EYT manasında da prim ve yılın tamam yaşın beklendiği anlaşılıyor.
YANLIŞ: STAJ SİGORTASI EYT’Lİ YAPAR
DOĞRU: İş hayatına staj ya da çıraklık ile başlayan sigortalıların haklı talepleri bulunsa da şu anki mevzuatta bu primler sıhhat primleri olduğu için emeklilik hesabında kullanılmıyor.
Emeklilik hesaplanırken de sigorta başlangıcı kabul edilmiyor. Şayet 8 Eylül 1999 öncesinde staj yapmış fakat 2000’de çalışmaya başlamışsa sigortalı EYT kapsamında sayılmıyor.
EYT kapsamında sayılmadığı üzere bu sigortalının emeklilik hesabı 2000 girişine nazaran yapılıyor. Fakat staj başlangıcı birinci sigorta olunan tarih (sağlık sigortası) ve alınan numarada sigorta numarası olarak kullanılıyor.
Ancak düzenleme kapsamında talepler kabul edilir ve staj başlangıcı sayılıp borçlanma hakkı verilirse bu arkadaşlarımız da yararlanabileceklerdir. Bu hususta da şimdi bir netlik bulunmuyor.
YANLIŞ: EYT’DE 18 YAŞ ÖNCESİ SİGORTA GEÇERLİ DEĞİLDİR
DOĞRU: Geçmiş yıllarda 18 yaş öncesi uzun vadeli sigorta kolları kapsamında çalışmış ve prim ödemiş çok sayıda sigortalı var.
Fiili çalışma varsa bu primler emeklilik hesabında kullanılıyor ve başlangıç da sayılıyor. Lakin burada karıştırılan yıl kuralı.
Yani SSK kapsamında uygulanan bayanlar için 20 erkekler için 25 yıl bekleme mühleti 18 yaşın dolduğu tarihten itibaren başlıyor.
Diğer taraftan dediğimiz üzere primler geçerli sayılıyor ve emeklilik hesabında prim gün salısına ekleniyor. Burada dikkat edilmesi gereken nokta fiili çalışma olması ve primlerin yatırılması.
YANLIŞ: EYT’Lİ OLMAK İÇİN 7200 VE 9 BİN GÜNE MUHTAÇLIK VARDIR
DOĞRU: EYT’li olmak için 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olarak çalışmaya başlamış olmak kâfi oluyor. Lakin EYT kapsamında emekli olmak için aşikâr bir prim (5000 yahut 5000 ile 5975 gün) ödemek gerekiyor.
Burada 7200 gün (20 yıl) 9 bin gün (25 yıl) ise prim gün sayısını değil SSK7lı EYT’lilerin sigortalı olarak bekleme mühletini gösteriyor.
Ancak EYT kapsamında olup bayanlarda 7200 gün erkeklerde ise 9 bin gün primi doldurmuş hatta çok üstünde prim ödemiş sigortalılar var.
Bu gün konuşulan bu sigortalılara sağlanacak avantaj konusu. Yoksa EYT’li olmak için bu kadar prime gereksinim bulunmuyor.
YANLIŞ: EYT KAPSAMINDAKİ KISMİ EMEKLİLİKTE YAŞ KOŞULU YOKTUR
DOĞRU: Kısmi emeklilik EYT kapsamındaki sigortalılar için 3600 gün prim koşulu ile gerçekleşiyor. Hasebiyle SSK’lı olup 3600 günü olmayan kısmi emekli olamıyor.
Bağ-Kur kapsamında ise kısmi emeklilik 5400 gün yani 15 yıllık prim ile gerçekleşiyor. Prim olmadan emeklilik mümkün değil. Prim olmadan EYT kapsamına girmek de mümkün değil.
YANLIŞ: EYT’DE 3600 GÜNÜ OLAN BAYAN 50 ERKEK 55 YAŞINDA EMEKLİ OLUR
DOĞRU: 3600 günü dolduran 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olmuş vatandaşların kısmi emeklilik hakkı var. Fakat kısmi emeklilik için tek kural 10 yıllık prim değil.
15 yıl bekleme müddeti (bu müddet geçti) ayrıyeten bayanlar için 50 erkekler için 55 yaş kuralını tamamlamak gerekiyor. Hasebiyle bir sigortalının kısmi emeklilik için öncelikle 3600 günü tamamlaması sonra da 50 ve 55 yaş koşulunu doldurması gerekiyor.
Bunlar tamamladıktan sonra koşulları tamamladığı tarihe nazaran erkeklerde 60 bayanlarda da 58’i bulan yaş kaidesi var.
YANLIŞ: BAĞ-KUR KAPSAMINDA EYT’Lİ OLANLARDA PRİME BAKILMAZ
DOĞRU: SSK’da olanlardaki üzere Bağ-Kur’lular için de prim kuralı bulunuyor. Hatta Bağ-Kur’da tam emeklilik için bayanlarda 7200 erkeklerde 9 bing ün ve kısmi emeklilik için 5400 gün gerekiyor.
Böylece söylenenin tam bilakis Bağ-Kur kapsamında olanlar SSK’lılara nazaran daha fazla prim ödemek zorunda. EYT kapsamı belirlenirken her kurumda kesinlikle prime bakılıyor
YANLIŞ: ASKERLİK BORÇLANMASI 1999 SONRASI SİGORTALILARI EYT’Lİ YAPAR
DOĞRU: Askerlik sigortadan evvel yapılmışsa borçlanılan gün kadar işe giriş tarihini geri çekiyor ve emeklilik bu tarihten hesaplanıyor.
Ancak sigortalının işe girdiği yani mukavele imzaladığı tarih değişmiyor. 2000 yılının ocak ayında işe giren bir sigortalı şayet askerliğini bu tarihten evvel yapmışsa 5-6 aylık bir borçlanma ile işe giriş tarihini geri çekerek 60 yerine 58 yaşında emekli olabilir.
EYT’liler 8 Eylül 1999 öncesinde yaş kuralı olmadan mukavele yapıp sonradan yaş koşuluna takılan sigortalılar. Meğer 2000 yılında yapılan kontrat yaş kaidesi geldikten sonra yapılmış oluyor.
Ancak bu mevzuda da talepler var düzenlemeye eklenecek bir unsur ile bu arkadaşlar da kapsama alınabilir. Burada da netlik şimdi yok.
YANLIŞ: EYT’LİNİN EMEKLİ MAAŞI HESAPLANIRKEN SON 3.5 YILA BAKILIR
DOĞRU: Emekli maaşı hesaplamasında üç farklı tarih kullanılıyor. 1999 öncesi 1999 ile 2008 ortası ve 2008 sonrası. Münasebetiyle burada son 3.5 yıl diye bir kavram yok.
İlk alınan fiyat ile son alınan fiyat hesaplamaya dahil ediliyor. Bütün fiyatlar emekli maaşında tesirli oluyor. Her devrin farklı güncelleme formülleri ve aylık bağlama oranları bulunuyor.
YANLIŞ: EYT’Lİ OLMAK İÇİN TOPLU PARA ÖDEYEREK PRİM TAMAMLANIR
DOĞRU: Mevzuatımızda prim tamamlamak için yapılacak borçlanmalar muhakkak. 5510 sayılı yasanın 41. Hususunda bu imkanlar sarılanıyor.
Bunların en bilindikleri doğum askerlik, yurt dışı borçlanmaları. Bunların dışında toplu para ödeyerek prim günü satın almak üzere bir yöntem bulunmuyor.
YANLIŞ: 5 MİLYON-10 MİLYON EYT’Lİ VAR
DOĞRU: EYT’li kavramına bakıldığında ve yapılacak düzenlemeden yararlanacaklar düşünüldüğünde yani primini yılını tamamlamış yaş bekleyenler açısından bu sayıların çok yüksek ve gerçek olmadığı görülüyor.