Birgün müellifi Aziz Çelik, iktidarın EYT meselesini bir seçim yatırımı olarak ele almasının doğuracağı sonuçları kıymetlendirdi, kapalı kapılar arkasında ve hususun taraflarıyla görüşmeden atılacak adımların kapsayıcı ve adil olmayacağına dikkat çekti.
Aziz Çelik’in, birkaç gün farkla emekliliği yıllarca gecikenler, beklerken maaş kaybına uğrayanlarla ilgili meseleleri ele aldığı “EYT: Kapıda bekleyen tehlikeler!” başlıklı yazısının ilgili kısmı şöyle:
“Sosyal siyaset kökenli bir bakan olmasına karşın Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, bakanlık vazifesine atandığı Nisan 2021’den bu yana yılda üç defa toplaması gereken Üçlü Müracaat Kurulu’nu (ÜDK) toplamadı. Bu şura sendika, patron ve bakanlık temsilcilerinden oluşuyor ve çalışma hayatına ait meseleleri ele alıyor. Bu konsey en son Mart 2020’de toplandı. Meğer yılda üç defa toplanması gerekiyor. EYT konusu bu şurada ele alınmalıdır.
Hükümet 2010 Anayasa Referandumu ile anayasal bir statü kazandırdığı Ekonomik ve Toplumsal Kurulu de (ESK) 13 yıldır toplamıyor. Madem toplamayacaktınız neden Anayasa’ya koydunuz? EYT üzere ekonomik ve toplumsal boyutları olan kapsamlı bir mevzu neden EYT derneklerinin ve temsilcilerinin de katıldığı bir ESK toplantısında ele alınmadı? Hükümet öteki toplumsal bahislerde olduğu üzere EYT konusunda da iştirake ve toplumsal diyaloga dayalı yasal ve anayasal düzenekleri devre dışı bırakıyor. EYT konusu çalışanların ezici çoğunluğunu ilgilendiren bir sorun, bu nedenle şeffaf ve iştirake dayalı bir tahlil üretilmesi büyük ehemmiyet taşıyor. Hükümet EYT konusundaki tekliflerini vakit geçirmeden sendikalara ve EYT derneklerine sunmalı ve onlarla mutabakat halinde bir tahlil oluşturmalıdır. Aksi halde bu tahlil de dikiş tutmayacak, toplumsal güvenlik sisteminde hala var olan çarpıklıkları daha da büyütecektir.
8 EYLÜL 1999 SONRASI SİGORTALILARI BEKLEYEN TEHLİKE
Daha evvel de tekraren yazdım. 08.09.1999 öncesi işe başlayanlar bu tarihte çıkarılan 4447 sayılı Yasa ile büyük haksızlığa uğradılar ve emeklilikleri 15-17 yıl kadar gecikti. EYT sorunu bu hukuksuzluktan ortaya çıktı. Bu sorunun tahlili koşuldur. EYT adaletsizliği sona ermelidir. Lakin emeklilikte gecikme ve yaş sorunu yalnızca 08.09.1999 öncesi sigortalılarla sonlu değil. Daha açık anlatayım: 08.09.1999 tarihinden bir gün, bir hafta, bir ay yahut bir yıl sonra sigortalı olanlar açısından emekliliğe hak kazanmada erkeklerde 17 bayanlarda ise 20 yıla varan gecikmeler olacak. Meğer toplumsal güvenlik sistemi bir bütündür. Yapılan düzenlemeler adil, türel ve istikrarlı olmalıdır. Bu nedenle EYT sorunu çözülürken 08.09.1999 sonrası için getirilen sert geçiş kararları yumuşatılmalı ve bu tarihten sonra işe girenler açısından yeni bir düzenleme yapılmalıdır.
Kuşkusuz emeklilik sisteminde vakit içinde değişiklikler olabilir. Emeklilik yaşı vakit içinde yükselebilir. Fakat bunun adil bir geçiş sistemi içinde olması gerekir. Bir gün sonra işe girenlere 17-20 yıl ortasında farklı bir uygulama adil, makul ve türel olamaz. EYT meselesinin tahliliyle birlikte 08.09.1999 sonrası işe girenleri da kapsayacak daha yumuşak bir geçiş sistemi sendikalarla müzakere edilerek benimsenmelidir. Tekrar ediyorum: 08.09.1999’da işe girenin 2024 yılında emekli olabileceği lakin 09.09.1999’da işe girenin 2041 yılında emekli olabileceği bir emeklilik sistemi olamaz. Bu çarpıklık giderilmelidir.
EYT’LİLERİ BEKLEYEN EMEKLİ AYLIĞI KAYBI
Bilindiği üzere AKP hükümeti tarafından hazırlanan ve 2008’de yürürlüğe giren 5510 sayılı Toplumsal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigortası Kanunu ile emeklilik zorlaştırıldı ve emekli aylıklarını düşürecek düzenlemeler yapıldı. Aylık bağlama oranı düşürüldü. Aylıkların alt hududu kaldırıldı ve aylıkların ulusal gelir artışından alacağı hisse yüzde 100’den yüzde 30’a düşürüldü. Böylelikle emekli aylıkları süratle minimum fiyatın altına düştü. En düşük emekli aylığı hala Hazine katkısı ile 3 bin 500 TL olarak ödeniyor. Fiili en düşük emekli aylığının ne olduğu ve minimum fiyatın altında emekli aylığı alanların sayısı SGK tarafından açıklanmıyor (Bu bahisteki bilgi edinme müracaatlarım reddedildiği için yargıya başvurdum).
Emekli olanların aylıkları üç farklı kısım halinde hesaplanıyor. 2000 öncesi çalışmalar, 2000-2008 ortası çalışmalar ve 2008 sonrası çalışmalar. Bu hesaplama yüzünden çalışmasının çoğunluğu 2000’li yıllarda olanlar büyük mağduriyet yaşıyor. Emsallerine nazaran daha düşük emekli aylığı alıyorlar. EYT’lileri bekleyen en değerli tehlike düşük emekli aylığı bağlanmasıdır. Hala çalışan EYT’liler emekli olduklarında şu anki fiyatlarından çok daha düşük emekli aylıkları alacaklar. Emekli aylıkları ortalama 4 bin ile 4 bin 500 TL aralığında olacak. Kuşkusuz daha düşük emekli aylığı alanlar da olacak. Bu nedenle EYT sorunu çözülürken emekli aylığı bağlama sistemine ait adaletsizlik de giderilmelidir. 08.09.1999 öncesi sigortalı olanların (EYT) emekliliği hak edişi evvelki sisteme nazaran yapılacaksa emekli aylık hesapları da birebir halde evvelki sisteme nazaran yapılmalıdır.” (YAZININ TAMAMI)