Kısaltması EYT, yani “Emeklilikte Yaşa Takılanlar” yıllardır gündemimizi vakit zaman meşgul eden emeklilik hakkı talebine odaklanmış yaklaşık 2 milyon 300 bin bireyden müteşekkil bir topluluğu nitelemek için kullanılan bir tabir.
EYT kapsamına giren şahıslar sigorta girişleri bir diğer deyişle sigortalılık başlangıçları 8 Eylül 1999 ve öncesinde yapılmış ve prim gün sayısı ile sigortalılık müddet kaidesini tamamlamış fakat yaş hududunun altında kalmış şahıslardır. EYT sorunu 20 seneye yakın bir müddet çalışmış fakat kendisinden evvelki yıllarda sigorta başlangıcı yapılmış olanlar üzere emekliliğe hak kazanamamış, bu hakkı ertelenmiş insanların 1999 yılında yürürlükte olan Toplumsal Sigortalar Kanunu’nda yapılan değişiklikle ortaya çıkmış işbu sorununu söz etmek için hak talebi lisana getirmeleri sıkıntısıdır.
Söz konusu değişiklik öncesinde bayanlarda 20 yıl, erkeklerde ise 25 yıl sigortalılık müddeti ve bununla birlikte 5000 gün prim koşulu ile emekli olunabiliyordu.
Değişikliğin akabinde kademe kademe arttırılan yaş sonu ve prim gün sayısı aktüel olarak emekçilerde 7200 gün (SSK), çiftçilerde ve esnaflarda ise 9000 gün (Bağ-Kur) olup yaş sonu ise bayanlarda 58, erkeklerde 60 formundadır.
Yaklaşık 2 milyon 300 bin kişiyi direkt etkileyen EYT sorunu daha evvel de muhalefet başkanları ve hükûmeti destekleyen parti önderleri de dahil, çeşitli siyasetçiler tarafından çözülmesi vaat edilmiş olup geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Yaş kuralı olmadan emekliliğe imkan sağlayan düzenlemeyi eski sistemdeki SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı ayrımı olmaksızın mevcut yapıdaki herkes için geçerli kılıyoruz. Taşerondan takıma alınanlardan çabucak emekli olmayı tercih etmeyecekler için farklı bir geçiş düzenlemesi hazırlıyoruz. Emekli olduktan sonra toplumsal güvenlik dayanak primi ödeyerek çalışmaya devam edecek vatandaşlarımız için toplumsal sigorta prim teşviki getiriyoruz. Hedefimiz emeklilik sonrası çalışan vatandaşlarımızın bunu kayıtlı olarak sürdürmelerini sağlamaktır” biçimindeki açıklamasıyla tekrar gündemimize oturmuş ve bu sorunun çözümleneceği katılaşmış oldu.
Daha evvel Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “seçim kaybetsek de yokum” formundaki açıklaması ve Muhalefet Önderi Kemal Kılıçdaroğlu’nun Twitter hesabında EYT sıkıntısını bitireceğini tabir eden bir görsel paylaşması EYT’yi tekrar gündeme taşımıştı. Siyasalların seçim faaliyetleri dahilinde bir vaat olarak ortaya koydukları bu problemin nasıl bir düzenleme ile tahlile kavuşturulacağı yeniden seçime hakikat yaklaşılırken Cumhurbaşkanı tarafından yapılan açıklamayla netleşti.
Çalışma Bakanı Vedat Bilgin’in açıklamasına nazaran EYT’nin maliyeti 100 milyar TL’nin üzerinde. Lakin Bakan, hazinenin bütçe imkanlarının kâfi olduğunu da belirtti. EYT düzenlemesi için 8 Eylül 1999 sonrası sigorta girişi yapılan çalışanların “boynunda yük olacağı” üzere tenkitler halk nezdinde mevcut olsa da hukuken “kazanılmış hak” statüsünde bir hak olduğu belirtilebilir. Türkiye siyasetinin geleceği, ekonomik konjonktür ve hazinenin muhasebesi açısından bittabi hayli kıymetli olan bu düzenleme üstte söz ettiğimiz üzere yüz binlerce hatta milyonlarca insanı ilgilendiriyor. Lakin EYT düzenlemesinin iktisadi ve siyasi tarafını bir yana bırakırsak türel manada EYT düzenlemesi bize tam olarak ne söz ediyor?
EYT düzenlemesinin türel manası nedir?
EYT düzenlemesinin türel tabanda tartışılabilmesi için öncelikle hukuk dünyasında kıymetli kavramlar olan “kazanılmış hak” ve “haklı beklenti” kavramlarının ne manaya geldiklerini kısaca açıklamak icap etmektedir.
Kazanılmış hak nedir?
Kazanılmış hak kavramı; hakkın doğumu esnasında hukuka uygun olarak tamamlanası ve bu formda hükmî yahut gerçek kişi lehine sonuçlar doğurmasını, daha sonra mevzuat değişikliği sebebiyle, mahkeme kararı, sürecin geri alınması ve sair sebeplerle sürecin kişi aleyhine yine tezahür etmesine sebep olmasına karşılık hukuk nizamının o hakkı lehe haliyle sürdürülmesi istikametinde müdafaası manasına gelmektedir.
Haklı beklenti nedir?
Haklı beklenti kavramı; yönetimin ister bir taahhüt isterse yerleşik uygulama halindeki bir uygulamasına güvenmek suretiyle şahısta oluşturduğu kişinin kendi lehine bir sonuca ulaşabileceği tarafındaki beklentisinin hukuk sistemi tarafından korunması manasına gelmektedir.
Emeklilik EYT’lilerin kazanılmış hakkı mı haklı beklentisi mi?
8 Eylül 1999 tarihinde yürürlüğe giren 4447 sayılı kanun ile birlikte emeklilik yaşı için hudut yükseldi. Bu hududun yükselmesinden sonra EYT’liler için bir kesim türel manada bir kazanılmış hak olduğunu hasebiyle kelam konusu düzenlemenin Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmesi gerektiğini belirtti ve kanunun ilgili unsurları AYM’ye götürüldü.
Bir öteki kesim ise EYT’lilerin bir kazanılmış hak sahibi olmadığı lakin kendilerinin bir haklı beklentilerinin olduğu istikametinde fikir beyan ettiler. “Ortada sabit, büsbütün doğmuş bir hak olur ise kazanılmış bir hak mevcut olacaktır lakin bu durumda bu türlü bir hak büsbütün doğmuş değildir” minvalindeki fikirleri her ne kadar birinci duyduğumuzda kulağa gerçek gelse de hakkaniyet ve hak tarafından eşitlik de her vakit hukukun temel taşları olarak göz kırpmaktadır. Hasebiyle hukukun ve mevzuat koymanın/vaz etmenin tabiatı gereği bir set/sınır çekmek doğaldır. Zira düzenlemenin meclisten geçtiği durumda da tüm EYT’lilerin yaşadığı sorun eşit seviyede giderilmiş olmayacaktır. Münasebetiyle ortadaki süreçteki farklı mağduriyetler için çeşitli davaların açılacağı öngörülmektedir.
Ancak burada bir tarih ile çekilmiş sonun mağduriyet yaratması da tekrar hukukun önlemesi gereken bir ihtilaftır. AYM’nin ise “kazanılmış hak” ve “haklı beklenti” konularında birbirinden farklı istikamette kararları bulunuyor. Ayrıyeten burada sırf “kazanılmış hak” ve “haklı beklenti” çizgisinde bir kıymetlendirme yapmak da kesinlikle eksik olacaktır. Zira pratikte gördüğümüz durum -EYT düzenlemesinin şimdi yapılmadığını belirterek- 1999’da sigorta girişi yapılmış emekçinin 2019 yılında emeklilik hakkını daha evvel kazanmış ya da haklı olarak beklemiş olmasına karşın emekliliğinin 15 yıl ertelenmesi ve 2037’de emekli olacak olması nitekim bir sorundur. Kazanılmış bir hak olmaması savunuluyorsa da bu duruma karşın yeni bir düzenleme ile yumuşatılabilir bir sorun olarak da görülebilmelidir.
EYT’lilerin düzenleme sonrasında emeklilik kaideleri neler?
-Çalışanın 8 Eylül 1999 öncesinde sigorta girişinin yapılmış olması gerekiyor.
-Kadınlar için; 5.000 prim günü ve 20 yıl sigortalılık mühlet kaidesini tamamlaması gerekiyor.
-Erkekler için; 5.000 prim günü ve 20 yıl sigortalılık müddet kuralını tamamlaması gerekiyor.
-Emekli Sandığı ve Bağ-Kurlular için ise bayan çalışanların 20 yıl sigortalılık mühleti ve 7.200 prim günü; erkek çalışanların ise 25 yıl sigortalılık müddeti 9.000 prim günü koşulunu tamamlaması gerekiyor.
-Prim ve sigortalılık mühlet kaidelerini karşılayan Emekli Sandığı, SSK, Bağ-Kur fark etmeksizin tüm sigortalılar yaşa bakılmaksızın emekli olabiliyor.
-Erkekler en son 8 Eylül 2024 tarihinde sigortalılık müddet kaidesini tamamlayabilecek.
EYT düzenlemesi sonrasında emeklilik için nasıl müracaat yapılır?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın evvel yaptığı açıklama ile aralık ayında meclise geleceğini söylediği sonrasında yaptığı açıklamayla ayrıntılarını aktardığı EYT düzenlemesinin kesin olmamakla birlikte ocak ayında yasalaşması bekleniyor. İşbu düzenleme ile ilgili olarak direkt fiziki olarak Toplumsal Güvenlik Kurumu’na başvurarak ya da internet ve uygulamalar vasıtası ile E-Devlet üzerinden bilgi alınabilmektedir.
SGK, EYT düzenlemesi vaz olunup yasalaştıktan sonra oluşması mümkün yoğunluk ve kurum ile müdürlüklerin kapısında oluşması mümkün kuyruklara karşı bir tedbir olarak emeklilik müracaatının E-Devlet üzerinden yapılabileceğine yönelik kurumun kendi resmi toplumsal medya hesaplarından duyuruda bulundu. Birebir vakitte emeklilik süreçlerinin yapılacağı merkezlerin sayıca çoğaltıldığını, bu merkezlerde kelam konusu süreçleri gerçekleştirmek üzere ek işçi ek edileceğini açıkladı.
E-Devlet üzerinden emeklilik başvurusu talebi oluşturmak için izlenmesi gereken yol şu formda:
-Öncelikle “gelir, aylık ödenek talep dokümanının verilmesi” sekmesine tıklanması gerekiyor.
-Ardından “yeni başvuru” sekmesi seçilerek açılan sayfada “yaşlılık aylığı” butonuna tıklanması gerekiyor.
-Talep edecekleri aylıklar için SSK’lıların (işçiler) “4A”, Bağ-Kurluların (çiftçiler, esnaflar ve esnaf üzere Bağ-Kur ödeyen avukatlar vb.) ise “4B” seçeneğini işaretleyip “Başvur” butonuna tıklamasıyla bu süreç sonlanmış oluyor.
Yukarıda okumuş olduğunuz EYT düzenlemesi hakkındaki yazımız umuyorum size yarar sağlamıştır yahut sağlayacaktır. Haklarınızın korunduğu bir hayat dileğimle… Hukuksal gündemler hakkında sıradaki yazılarımız için takipte kalın. Sağlıcakla!
Linkedln