MUSTAFA YADİGAR
Mânasını bilmemiz güç değildir bu meylin,
Feyzinde pervâneyiz her birimiz Süheyl’in.
Hasan Âli Göksoy
Süheyl Ünver. Tabip, tıp ve sanat târihçisi, ressam, müzehhip, ebrucu, hattat, koleksiyoner. Kültür ve sanatımıza dair kaybettirilmeye çalışılan her ayrıntısı itinayla kayıt altına alan bir arşivci. Konutların, sokakların, kentlerin ortasından geçerken gördüklerini, duyduklarını meşgul olduğu sanat kollarıyla tekrar keşfetmemizi sağlayan bir çağdaş dünya seyyahı. Yayınlar, defterler, evraklar, fotoğraflar, fotoğraflar ve envâi çeşit bilgiyle harmanlanmış sanatkarâne bir hayatı kaydederek, emsali görülmemiş bir miras bırakan bir hezarfen. Yalnızca yaptıkları ve yazdıklarıyla değil yaşantısıyla da -Uğur Derman’ın ifadesiyle- İstanbul zarâfetinin gerçek mümessili.
Osmanlı bölümünün son devirlerinde (1898) dünyaya gelmiş, Cumhuriyet periyodunun birinci yıllarını idrak etmiş, toplumsal ve kültürel hayattaki değişimleri, çalkantıları müşahede ederek yaşamış olan Süheyl Ünver, tıp tahsili olmasına karşın bunun yanında sanat tahsilini de ikmal etmiş ve daha sonraları bu alanda eserler vermeye ve defterler oluşturmaya başlamıştır. Bir münevver olarak yaşadığı hayatı kayıt altına almayı 20’li yaşlarda başlayan Ünver, çeşitli hususlarda 3 bine yakın evrak ve defteri ve ilmî alanda da 2 bine yakın yayınıyla velûd bir şahsiyet olarak ön plana çıkmıştır.
Önceki yıllarda birçok defterini yayımlayan Kubbealtı Neşriyat, bu sefer Süheyl Ünver’in yurtdışı seyahatlerinden oluşan beş defteri yayın hayatına kazandırdı. Ünver’in Kızı Gülbün Mesara’nın nezâretinde yayımlanan; Süheyl Ünver’in Mısır Defteri: Mısır-nâme,Süheyl Ünver’in Irak Defteri: Bağdâd-nâme, Süheyl Ünver’in İran Defterleri 1: İran Seyahatnâmesi geçtiğimiz temmuz ayında okurla buluştu. Geçtiğimiz günlerde de İran Seyahatnâmesi’nin devamı sayılan Süheyl Ünver’in İran Defterleri 2: Pir Sa’dî Defterleri ve Şiraz Seyahatnâmesi ile Süheyl Ünver’in İran Defterleri 3: Tahran ve Persepolis Seyahatnâmesi de raflardaki yerini aldı.
SÜHEYL ÜNVER’İN MISIR DEFTERİ: MISIR-NÂME
Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Süheyl Ünver Araştırma Merkezi Koleksiyonu 352 numaralı defterin dökümünden meydana gelen eser Üzeyir Karataş’ın notları ve açıklamaları ile yayına hazırlandı.
Mısır-nâme Süheyl Ünver’in 1951 yılında eşi Müzehher hanımla yaptığı Mısır ziyaretinde kaleme aldığı notlardan oluşan güçlü bir seyahatnamedir. Süheyl Beyefendi Eski Mısır medeniyetinin ihtişamını heyecanla karşılamış, bir periyot vatanımızın bir modülü olan yerlerde, geride bıraktığımız yapıtları de yakından görme imkânı bulmuştur.
SÜHEYL ÜNVER’İN IRAK DEFTERİ: BAĞDÂD-NÂME
İbn-i Sînâ’nın bininci doğum yılı münasebetiyle 20-28 Mart 1952’de, Bağdad’da düzenlenen ihtifale davet edilen Süheyl Ünver bu merasime eşi Müzehher hanım, Ord. Prof. Dr. Kazım İsmail Gürkan ve Prof. Dr. Ahmet Ateş ile birlikte katılmıştır.
Dr. Milad Salmani’nin editörlüğünde hazırlanan defter, Irak Üniversite akademisiyle kurulan ünsiyet münasebetiyle önemli sîmalar ve yeni dostluklar, Bağdat, Babil, Musul Ninova mabedi seyahatleri, Kerbela ve Necef’de medfun bulunan Evlâd-ı Resul ve başka İslam büyüklerine yapılan ziyaretlerle ilgili görsel materyal ve notlardan oluşuyor.
EVLİYÂ-İ CEDÎD, HAFÎD-İ EVLİYÂ-İ ATÎK SÜHEYL ÜNVER İRAN’DA
Süheyl Ünver, Irak seyahatinden 2 yıl sonra bu sefer İran Şehinşah’ı İstek Pehlevi’nin davetiyle 1954 yılında karayoluyla Irak üzerinden üzerinden Tahran’a gitmiştir. İbn-i Sînâ’nın bininci doğum münasebetiyle gerçekleştirilen bu seyahate Ord. Prof. Dr. Kazım İsmail Gürkan, Prof. Dr. Ahmet Ateş ve Prof. Dr. Aydın Sayılı da davetli olarak katılmıştır.
Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Süheyl Ünver Araştırma Merkezi Koleksiyonu 464 numarada kayıtlı olan defter; Süheyl Ünver’in İran Defterleri 1:İran Seyahatnâmesi ismiyle hazırlandı ve İran Defterleri serisinin birincisi olarak yayın hayatına kazandırıldı.
Serinin ikinci cildi Süheyl Ünver’in İran Defterleri 2: Pir Sa’dî Defterleri ve Şiraz Seyahatnâmesi; son cildi de Süheyl Ünver’in İran Defterleri 3: Tahran ve Persepolis Seyahatnâmesi ismiyle yayımlandı. Bu defterlerin mahiyeti, Süheyl Ünver’in 1971 yılında İran Şehinşahlığı’nın 2500. kuruluşyıldönümü hasebiyle davet edildiği Tahran’da yapılan kutlamalar, merasimler ve seyahatler esnasında tuttuğu notlardan oluşuyor. Ünver’e bu seyahatinde kızı Gülbün ve Ali Nihad Tarlan, M. Nuri Gençosman üzere âlimler de eşlik etmiş ve devlet erkanı da kutlamada yer almıştır.
Koleksiyonun İran Seyahatnâmesi’ne ilişkin olan defterlerin tamamı Dr. Milad Salmani tarafından hazırlandı ve notlandırıldı.
Kubbealtı Neşriyat tarafından itinayla basılan bu beş seyahatnâme defterlerinin reprodiksiyonları Hadiye Cangökçe’nin kadrajı, Ersu Pekin’in ihtimamlı dizaynıyla beden buldu ve defterlerin sanat hüviyeti de okuyuculara aktarıldı.
Prof. Dr. Enver Ziya Karal’ın “Dünyâya bence üç büyük ve tıpkı kategoride insan gelmiştir: 1. Heredot, 2. Evliya Çelebi, 3. Sen Süheyl…” kelamıyla açıkladığı Süheyl Ünver, yaşadığı, gezdiği dünya ile kurduğu ünsiyeti, defterlere nakşetmesinin sebebini şu veciz sözüyle anlatmıştır:
…Onlar unutmasınlar ki, ben her seyahatimde bir boş defteri alır, bu türlü doldururum. Kuşku etmem ki, yıllar sonra bu defter bir değer iktisap etmesin…