6 Şubat günü Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki iki zelzele ülkede büyük yıkıma yol açtı. Sarsıntıların akabinde gözler binaların güvenliğine çevrildi. Pek çok vatandaş binalarının dayanıklılığını öğrenmek için kurumlara başvurdu. Vatandaşların birden fazla ise ‘binam riskli çıkarsa yıkılır’ niyetiyle buna yanaşmıyor.
Milliyet’ten Elif Altın’ın haberine nazaran birtakım kiracılar mesken sahiplerinden bu mevzuda müracaatta bulunmasını istediği halde konut sahipleri bunu kabul etmiyor. Sebebi ise bina riskli yapı olarak kayda geçerse yıkım ve güçlendirme zaruriliği. Müracaat yapanlardan meskeni hasarlı, zelzeleye dayanıksız çıkan mesken sahipleri yahut kiracılar ise ‘kiralar çok kıymetli, maddi durumum yok, nerede kalacağım” üzere birtakım tasalarla konutu tahliye etmek istemiyor. Kiracıların ve mesken sahiplerinin yaşadığı bu durumu, Gayrimenkul Hukuku Derneği Lideri (GHD) Avukat Ali Güvenç Kiraz anlattı.
Kiracı yahut konut sahibi riskli yapı tespitini kime ve nasıl yaptırır?
Riskli yapı tespiti, resmi rapor yahut özel rapor diye ikiye ayrılır. Resmi rapor 6306 sayılı kentsel dönüşüm maddesine nazaran bir kişinin dahi gidip, karot aldırabildiği ve doğal olarak riskli yapı sürecinin başladığı, bu çerçevede de binanın kesinlikle riskli yapı tespit edilmesi halinde yıkılması yahut güçlendirilmesinin mecburî olduğu malik yahut kiracı ayırım yapmadan herkesin tahliyesinin mecburî hale geldiği bir tespittir. Lakin taraflar bu yola girmeden yahut bu süreci yaşamak istemeden de gidip özel rapor alabilirler. Özel rapor alımında rastgele bir formda taşınmazın tapu kaydına yahut belediyedeki kaydına ‘riskli yapı tespiti’ kaydı işlenmez. Yalnızca malikler, alınan özel rapor sonrasında hakikaten de resmi manada riskli rapor alıp almayacaklarına da karar verebilirler. O halde hiçbir şey yapmadan da bekleyebilirler.
Riskli yapı raporu verilen binaya ne olur?
Bina riskli yapı olarak raporlanmışsa yıkılıp yine yapılmak yahut güçlendirilmek zorundadır. Özel raporda ise bu türlü bir sorumluluk yoktur. Ancak binaya resmi olarak riskli yapı raporu verilmişse maliklerin tapusuna riskli tapu şerhi işlenir. Maliklere tebligat yapılır. Maliklerin bu rapora karşı itiraz etme hakları vardır 15 günlük mühlet içerisinde, bu mühlet içerisindeki itirazları uygun görülmezse de riskli yapı katılaşır ve katılaştıktan sonra da yıkılma yahut yine güçlendirme süreci başlamak zorundadır.
Ev sahibi binasına riskli yapı tespiti yaptırmak istemezse kiracısı yahut öbür bina sakinleri nereye başvurmalı?
Riskli yapı tespiti yani resmi rapor direkt malikler tarafından yapılabilir, sistem direkt maliklerin başvurusunu kabul etmektedir. Kiracıların ya da öbür hak sahiplerinin yahut orayı kullananların bu türlü bir başvurusu bulunamaz. Fakat kanunda şikâyet yolu vardır, yani riskli yapı tespiti çerçevesinde binasının riskli olduğunu düşünen bir kiracı yahut çocuğunu okula gönderen bir veli, bir şirkette çalışan personel bu manada kendi patronuna, okul idaresine ve mal sahibine yapmış olduğu bildirimlerde güvenlikle ilgili bir yanıt alamıyorsa, karşı taraf bir rapor sunamıyorsa bu durumda bu şahıslar Etraf ve Şehircilik Bakanlığı Vilayet Müdürlüğü’ne şikayet yolunu kullanabilir. Bakanlık vilayet müdürlüğü, gittiği binada önemli bir risk gördüyse, maliklere yazı müellif ve ‘bana yapılan şikâyet çerçevesinde malikler olarak 30 gün içerisinde karot alın, almazsanız ben aldırırım ve masrafını da size yazdırırım’ der. Direkt kiracının karot alma hakkı yoktur. Bakanlığa başvurarak şikâyet yoluyla kabul edilirse bakanlık vasıtasıyla aldırabilir.
Başının devasına bakar
Risk raporu alınan malikin ve kiracının konutu tahliye edilirse, bu bireylerin barınma muhtaçlığı nasıl karşılanacak, mağduriyetleri giderilecek mi?
Kentsel dönüşüm yasası kapsamında bakanlığın can güvenliğini sağladığı taşınmazlarla ilgili, şahısların barınma muhtaçlığını karşılama üzere bir zorunlulukları yoktur. Bu çerçevede de kanuna nazaran kiracı ya da mal sahibi bu taşınmazı tahliye ettiği anda artık bir nevi kendisi kiralık taşınmaz bulmak yahut öbür bir konutu varsa oraya taşınmak zorunda kalacaktır. Kanunda riskli alanlar yahut rezervi yapılanlar ile ilgili var olan düzenlemeye nazaran yapılması düşünülen süreksiz konut uygulamaları ve vb. üzere çalışmalar hiçbir vakit gerçekleşmedi. Eksiklik olarak bu söylenebilir. Çıkan kendi başının devasına bakar yani özetle.
Riskli binada tahliye zorunlu
Risk raporu alan binaya tahliye kararını kim nasıl alır?
Riskli çıkan binalarda şayet 6306 sayılı yasaya nazaran ilerliyorsak tahliye sürecini belediye yürütür, belediye maliklere birincisi 60 günden az olmamak ikincisi 30 günden fazla olmamak üzere iki adet art geriye mühlet tanır. Bu müddette tahliye sağlanmazsa elektrik, su, doğal gaz üzere temel hizmetleri kapatır ve taşınmazdan insanları tahliye eder. Evvel maliklere yıkım hakkı verir malikler yıkmazsa da kendisi yıkar. Tahliyeye direnmek üzere bir şey kelam konusu olamaz. Diyelim ki malikler buna direniyorlar, kendilerine farklı yollardan elektrik, su vb. ediniyorlar bu durumda belediye onları oradan zorla tahliye eder. Bakanlık da bunun kontrolünü yapar. Şayet burada tebligat belediye tarafından 6306 sayılı yasaya nazaran 60 ve 30 günlük tebligat yalnızca malike yapılmışsa kanun malikin kendi kiracısına da belediye tarafından gönderilen bu yazının bildirilmesini mecburî kılıyor. Yani kiracıya rastgele bir biçimde bildirilmemişse kiracı belediyeye giderek kendisine bu müddetlerin tekrar tanınmasını isteyebilir. Belediye kabul etmezse kiracı idari yargıda dava açabilir.