İktidarın yüksek artışlara karşı kiracıyı koruyacağını savunarak Meclis’ten “jet hızıyla” geçirdiği düzenleme, geçen hafta yürürlüğe girdi. 1 Temmuz 2023’e dek yenilenen mukavelelerde, kiraya yapılacak artırımlarda yüzde 25 üst hudut olacak. İktidarın meseleleri çözeceğini söylediği düzenleme, bunun tersine tarafları daha güç duruma düşürdü. Cumhuriyet, “yüzde 25 sınırı” sonrası ortaya çıkan yeni meseleleri mevzunun taraflarıyla konuştu.
“ARDINDAN DOLANILIYOR”
Düzenlemenin yürürlüğe girmesiyle, yeni mesken kiralamak isteyen yurttaşların işi oldukça zorlaştı. Kiracı adaylarının anlatılarına nazaran, konut sahiplerinin düzenlemenin “ardından dolanmak” için geliştirdiği kimi teknikler şöyle:
– Düzenleme yürürlüğe girdiğinde konutunu şimdi kiraya vermemiş olan mesken sahipleri, ilan ettikleri fiyatları yükselterek seneye alamayacağı artırımı “peşin” tahsil etme yoluna gidiyor.
– Bir yıllık düzenlemenin tarih aralığına takılmak istemeyen konut sahipleri, kira mukavelelerini 2 Temmuz 2022 ve sonrası tarihlerle imzalıyor.
– Düzenleme öncesi kiralık ilanı yayınlayan kimi konut sahipleri, “zam sınırı” gelince ilanları kaldırdı ve konutunu boş tutmayı tercih ediyor.
– Kimi konut sahipleri de yenileme devrinde yüzde 25 sonunun üzerinde artırım alabilmek için kiracı adaylarından “miktar kısmı boş senet” talep ediyor.
“CİNAYETLER OLACAK”
Düzenlemenin piyasaya tesirlerini Cumhuriyet’e pahalandıran emlakçı Salim Taşçı, “Ev sahibi-kiracı kavgalarına hatta cinayetlere neden olacak. Tahliye davaları patlayacak” yorumunu yaptı. Taşçı, iktidarın “kiracıyı koruyalım” derken kiracının “belini kırdığına” dikkat çekerek “Ev sahipleri beş yılını dolduran kiracılar için kira tespiti, 10 yılını dolduranlar için de tahliye davaları açıyor. 3 bin TL’lik kiralar 5 bin TL’ye yükseldi. Yüzde 25’lik hudut mevcut kiracıyla konut sahibi ortasında. Ancak boş daire istenilen fiyattan kiralanabiliyor” diye konuştu. Taşçı, düzenleme sonrası Ankara’da kiraların yüzde 40-45 arttığına, dar gelirli ve taban ücretlinin yüksek sayılarla perişan olduğuna dikkat çekerek şunları kaydetti: “Yasa yapıcının iki tarafı da muhafazası gerekir. Lakin bu düzenleme iki tarafa da ziyan veriyor. Konut sahibiyle sorun yaşayanlar, uygun fiyatlı mesken için kentin çeperlerindeki uzak semtlere taşınmaya başladı.”
1+1 KİRASI ASGARİYİ SOLLADI
Son bir yılda büyük kentlerde konut kiralarındaki artış, TÜİK’in açıkladığı enflasyonun çok üzerinde seyretti. İlan sitelerindeki ortalamalara nazaran son bir yılda İstanbul’da 1+1 meskenler yüzde 158 zamlandı. İstanbul’da ortalama 1+1 mesken kirası 6 bin TL’ye yükselerek minimum fiyatı de geride bıraktı. Ankara’daki artış yüzde 95 olurken 1+1 konutların aylık ortalama kirası 3 bin 60 TL’ye çıktı. İzmir’de ise 1+1 konut son bir yılda yüzde 118 zamlanarak aylık 3 bin 200 TL’den kiralanmaya başlandı.
DANIŞIKLI SATIŞ
Avukat Dursun Yassıkaya, kirada artırım sonu nedeniyle mesken sahiplerinin kiracılara konutu satacağını söyleyip bu yolla “yüksek artırıma razı ol” ya da “tahliye et” baskısı kurduğunu söyledi. Yassıkaya, birçok vakit “danışıklı satış” yapıldığını, bu nedenle tapu dairelerinde yoğunluk olduğunu belirtti. Yassıkaya, “Ev sahipleri yüksek bedelle kiralayabilmek ya da mevcut kiracıyla yüksek artırımlı kontrat yapabilmek için konutları eş dostlarına satıyor. Kiracıyla konut sahibi ortasındaki davalarda da artış var. Bu bahisteki uyuşmazlıklarında birebir gün yedi arabuluculuk görüşmesi yaptığım oluyor” dedi. Yassıkaya, meskenlerin danışıklı satışı sonrası kira mukavelelerinin yenilendiğine ve bu yolla yüzde 25 sonunun gerisinden dolanıldığına dikkat çekerek “Bu düzenleme kiracıyı korumuyor. Meselelere tahlil olmadı. Bilakis kiracı-ev sahibi sıkıntılarını büyüttü ve daha da derinleştirdi” sözlerini kullandı.
KORKUNÇ DURUM
Tüketici Hakları Derneği Genel Lideri Turhan Çakar, konut kiralarındaki artışı ve dar gelirli yurttaşın durumunu, “Şu anda İstanbul, Ankara, İzmir’de yeni kiracılardan aylık 5 ila 8 bin TL isteniyor. Dört kişilik ailenin açlık hududu 6 bin 17, yoksulluk sonu ise 19 bin 602 TL. Yurttaşın yüzde 95’i açlık ve yoksulluk hududunun altında. Taban fiyat ve altında gelir elde eden aileler için kiracı olmak fecî bir durum” dedi. Çakar, düşük gelirlilere kamunun kira yardımı yapması gerektiğini kaydetti.