Avrupa’da artan güç krizi korkusu ve Amerikan Merkez Bankası Fed’in alacağı kararlara yönelik beklentiler Euro/dolar’ın 0.9942’ye gerilemesine yol açtı. 14 Temmuzda parite eşitlendiğinde ECB’nin 25 değil 50 baz puanlık faiz artırımına gideceğine dair haberler çıkmış, Euro/dolar tekrar 1.02’nin üzerine çıkmıştı.
Avrupa ülkeleri yeni haftaya muhtemel bir gaz krizi endişesiyle girdi. Kuzey Akım Boru Çizgisi’nde 31 Ağustos-2 Eylül tarihleri ortasında gaz sevkiyatının kesileceğinin açıklanmasıyla doğalgazın megavatsaat fiyatı Avrupa’da 284 doları gördü. Doğalgaz fiyatlarındaki haftalık yükseliş yüzde 30’a yaklaştı.
Euro/TL 17.98’e geriledi
ABD’de ise Fed’in beklenenden daha şahin kararlar alacağına yönelik bir algı oluşmaya başladı. Richmond Fed Lideri Thomas Barkin’in Fed yetkililerinin önden süratli yüklemeli faiz artırımına ‘meyilli’ olduğunu söylemesi bu beklentiyi yükseltti.
Bu iki gelişme Euro/dolar’ın 14 Temmuz’dan bu yana birinci kere 1’in altını test etmesine sebep oldu. Parite 0.9942’ye kadar geriledi. Doların ana para üniteleri karşısındaki performansını gösteren dolar endeksi de haftaya yüzde 0.4’lük yükselişle başladı. ABD 10 yıllık Hazine tahvilinin getirisi de 1 ayın akabinde yine yüzde 3’ün üzerine tırmandı.
Yurt içinde ise dolar/TL ve Euro/TL gün içerisinde tıpkı anda 18.13 ve daha sonra da 18.10’u görerek eşit düzeyde süreç gördü. TSİ 18.30 prestijiyle ise dolar/TL 18.08’den süreç görürken Euro/TL 17.98’e geriledi.
14 Temmuz’da nasıl dönmüştü?
14 Temmuz’da Euro/dolar eşitlenmesi gerçekleştiğinde Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) faiz kararına 1 hafta vardı. 21 Temmuz’da ECB’den piyasa 25 baz puanlık faiz artırımı bekliyordu. Lakin paritenin eşitlenmesiyle Avrupa basınında ‘ECB kaynaklarına dayandırılan’ çeşitli haberler yayımlandı. Bu haberlerde ECB’nin 25 değil 50 baz puanlık faiz artırımını değerlendirdiği tabir edildi.
Uzmanlar tarafından bir nevi ‘sözlü müdahale’ olarak bedellendirilen bu haberlerin akabinde Euro/dolar yine 1.01’in üzerine çıktı. Sonraki hafta da ECB 50 baz puanlık faiz artırımına giderek negatif faiz periyoduna son verdi.
Bugüne kadar Euro/dolar 1.01-1.03 aralığında seyrederken Rusya-Ukrayna savaşı odaklı güç krizi Euro’da paha kaybına yol açtı. Şu ana kadar bugünkü harekete ECB’den rastgele bir müdahale gelmedi.
Avrupa’da üretimi düşürebilir
Analistler Avrupalı şirketlerin hammade alımını dolar cinsi yapması nedeniyle Euro’daki bedel kaybının üretim maliyetlerini artırdığını, bunun da genel sanayi üretimini olumsuz etkilediğine dikkat çekiyor. Bu da resesyon kaygılarının artmasına yol açıyor.
Peki paritedeki bu gelişme Türkiye için ne mana tabir ediyor? Ekonomist Mahfi Eğilmez şahsî sayfasından hususla ilgili yayımladığı yazısında pariteden sağlanan kar yahut uğranılan ziyanı anlatabilmek için Türkiye açısından şöyle bir formül yazılabileceğini belirtti: (ihracat + turizm ve öbür görünmeyen kalemler gelirleri) – (ithalat + dış borç anapara ve faiz ödemeleri)
“İkinci parantez içindekiler açısından tartı dolarda bulunuyor”
İhracatta Euro ve doların tartısının aşağı üst eşit olduğunu belirten Eğilmez Euro-dolar eşitlenmesiyle ilgili şu değerlendirmede bulundu:
“2021 sonuçlarına nazaran 225 milyar dolarlık ihracatımızın yüzde 46’sı Euro’yla yüzde 47’si dolarla, kalanı da öbür para üniteleriyle yapılmıştır. Turizm ve öteki görünmeyen kalem gelirlerimizin (navlun, sigorta vb.) yüzde 70’e yakını Euro cinsinden elde ediliyor. Buna nazaran birinci parantez açısından istikrar Euro lehine çıkıyor.
2021 sonuçlarına nazaran toplam 271 milyar dolarlık ithalatımızın yüzde 48’i Euro’yla, yüzde 45’i dolarla yapılmış görünüyor. Tıpkı yılda yapılan dış borç ödemesinin yüzde 60’a yakını dolarla, yüzde 30’a yakını Euro’yla ve kalanı öteki para ünitelerinden oluştuğuna nazaran ikinci parantez içindekiler açısından yük dolarda bulunuyor.”
Türkiye parite ziyanı yaşayabilir
Euro’nun dolardan daha pahalı olduğu geçtiğimiz 20 yılda Türkiye’nin parite çıkarı elde ettiğine dikkat çeken Eğilmez değerlendirmesini şöyle sürdürdü:
“Bugünlerde Euro = USD olduğu için Türkiye nötr duruma gelmiş görünse de geçmişle karşılaştırarak bakarsak artık parite çıkarı elde edemeyeceği için kayıpla karşı karşıya bulunuyor. Şayet dolar Euro’yu geçerse o vakit Türkiye bu alakada önemli parite ziyanı yaşayacak demektir.
Türkiye ile benzeri durumda olan yani ihracatının ya da dövizli gelirinin tartısı Euro’yla buna karşılık dövizli sarfiyatları ve dış borç ödemelerinin tartısı dolarla olan şirketler için de birebir kayıp ortaya çıkıyor.”
14 Temmuz’dakinin tersine bugün Euro’nun yine kıymet kazanmasını sağlayacak bir gelişme şimdi yaşanmadı. Analistler 20 yılın akabinde birinci kere doların Euro karşısında kalıcı bir biçimde daha kıymetli hale gelebileceğini belirtiyor.