Eski TÜİK Başkanı Birol Aydemir, TÜİK’in enflasyon hesaplamasında eser kırılımını ayrıntılı vermediğini belirterek, “Bu dataların yayınlanmamasının, memur ve emekli artırımlarını etkileyecek mayıs ve haziran aylarına tesir edecek formda yapılmasına da ne diyelim? Manidar galiba!” dedi.
Eski TÜİK Lideri Aydemir, TÜİK’in fiyat endeksi hesaplamasını anlattı. Aydemir, bölgesel bazındaki dataların de artık yayınlanmadığını hatırlatarak, “İki data kümesi ortasında direkt ve birebir karşılaştırma yapmak mümkün değil zira biri endeks biri fiyat” dedi.
Aydemir, açıklamaları yaptı:
“Sayın Ekrem Cunedioğlu’nun pahalı tespitleri üzerine bir çalışma gerçekleştirdik. TÜİK’in, yeni eser kümesi ve endeks bedelleri açıklaması ile yıllık enflasyonu aşağı çekiyor olması olası.
TÜİK, mayıs ayı itibariyle 7 basamak kırılımda 409 eserin ortalama fiyatı yerine 5 basamak kırılımda 144 eser kümesinin fiyat endeksini açıklamaya başladı. Piyasa fiyatları artık paylaşılmıyor ve açıklanan eser adedi 1/3’e düşürüldü.
Ürün kırılımı ayrıntılı verilmeyerek halkın münferit hesaplamaları ve ENAG üzere alternatif enflasyon hesapları ile yapılacak karşılaştırma engelleniyor.
Bu bilgilerin yayınlanmamasının, memur ve emekli artırımlarını etkileyecek mayıs ve haziran aylarına tesir edecek halde yapılmasına da ne diyelim? Manidar galiba! Buna ilaveten, bölgeler bazındaki enflasyon dataları de artık yayınlanmıyor. Anlaşılan şeffaflık fazla geldi!
İki bilgi kümesi ortasında direkt ve birebir karşılaştırma yapmak mümkün değil zira biri endeks biri fiyat. Ayrıyeten kalemler iki farklı eser sınıflamasında tıpkı değil. Yayınlanan yeni sınıflamada eser adedi de daha az.
Açıklanan 144 eser kümesinin yalnızca 57’si karşılaştırılabilir, öbürleri eşleşmiyor. Fiyat yerine endeks verildiği için yalnızca artış karşılaştırabiliyoruz. Nisan 2022 itibariyle hesaplanan yıllık artış karşılaştırmasında 57 eserin 42’sinde fiyat artışı yeni bilgide daha düşük.
Yani bu 42 kalem, enflasyonu daha düşük gösterecek bir tesirde bulunuyor. Yeni eser kümesinde enflasyonu azaltıcı tesir yapan 42 eserdeki fiyatlardaki değişim farkı 0,4 ile 122 puan ortasında değişiyor.
Örneğin otel fiyatlarında eski fiyat artışı %189,3 iken yeni fiyat artışı yalnızca %66,9. Fark % 122,4 puan. Otel fiyatlarındaki fiyat artışı önemli biçimde aşağı çekilmiş.
Fiyat artışının yeni bilgide daha yüksek olduğu 15 eserde ise fiyat farkı 0,2 ile 36 puan ortasında değişiyor. 2022 Ocak-Nisan itibariyle bakıldığında ise 57 eserin 38’inin fiyatı daha az artmış görünüyor.
Fiyat artışının azaldığı 38 eserde iki data ortasındaki fark 0,3 ile 82 puan ortasında değişiyor. Otel örneğinden ilerlersek, otel fiyatlarındaki fiyat artışı %104’ten %22’ye gerilemiş. Yani otel fiyatı artışı tam 82 puan azalmış.
Eskiye nazaran fiyat değişiminin daha yüksek olduğu 19 eserdeki fark ise 0,3 ile 34 puan ortasında değişiyor. Örneğin uçak bileti fiyat artışı %2,8 iken yeni datada %36,8.
Bu değişimlerin enflasyon sepetine tesirinin ne olduğuna bakmak için eserlerin sepet yüklerini bilmeliyiz fakat şeffaflığı fazla bulan TÜİK yeni datada tartıları yayınlamıyor.
Eski yüklerin geçerli olduğunu varsayarsak yapılan toplulaştırma sonrası değişimin kendi içindeki toplam yıllık azalış tesiri 8,7 puan; 2022 Ocak-Nisan itibariyle ise 4,2 puan.
Bu azalışlar tüketici fiyatlarını yıllık değişim için 3,3 puan Ocak-Nisan devri için ise 1,6 puan daha düşük gösteriyor. İmkân olmadığı için 144 eserden yalnızca 57’sini karşılaştırmış olsak bile TÜİK konusunda telaşların yersiz olmadığı tarafında güçlü bir kanıt bu.
Şimdi daha değişik bir örnek vereceğim. Toplulaştırılmış yeni 144 eserlik kümede eski 409 eserlik kalemlerin kimileri toplulaştırılmış.
Mesela bebek iç çamaşırı, pijaması ve tulumu başka ayrı fiyatları açıklanmak yerine ‘bebek giyim’ biçiminde tek eser olarak izleniyor.
Bu toplulaştırılmış kümede tek kalem olarak verilen eserin fiyat artışının doğal olarak alt bileşenlerindeki fiyat artışlarının ortasında bir yerde olması beklenir fakat gelin görün ki bu tek eserin fiyat artışı alt bileşenlerinin gerisinde. Fevkalade bir matematik!
Ana kalem, bileşenlerinin enflasyonunu öğütmüş!
Örnek olarak?
Bebek iç çamaşırı %110.7
Bebek pijaması %64.4
Bebek tulumu %55.0
Ama bebek giysi %28.8!
Yani bileşenlerin en düşüğünün yarısı!
Başka örnekler;
-Bitki ve meyve çayı (poşet) %72.6
-Çay %30.1 Fakat çay ve öteki demlendirilen içecek çeşitleri %28.0
-Çocuk kitapları %63.6
-Diğer kitaplar %42.2
-Test kitapları %76.3, lakin kitaplar %44.3
İzah edilmeye muhtaç çok konu var. İktidar enflasyonla çabayı bu formda yapmaya karar vermiş görünüyor! Yazık, çok yazık… 85 milyonun hakkı yeniyor!”