Eski AİHM yargıcı İstek Türmen ve Ankara Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Öğretim Üyesi, hukukçu Prof. Dr. Nurcan Törenli, sansür yasasının en çok tartışma yaratan 29. Maddesi’ni ANKA Haber Ajansı’na kıymetlendirdi. Türmen, 29. Husus için, “Herkes içeri girebilir bu kanunla. Ve İnfaz Kanunu’nda yapılacak değişiklikle birlikte. Yaptığınız, söylediğiniz her şey bir hata teşkil edebilir” uyarısı yaptı. Prof. Törenli, “Değişiklikle yeni bir hata oluşturmakla kalmıyor tıpkı vakitte bu cürmün oluşup oluşmadığının belirlenmesinde kullanılagelen mevcut içtihat da çöpe atılarak yeni kriterler getiriliyor” dedi.
AKP ve MHP’nin ortak hazırladığı; getirdiği mahpus cezası ve yaptırımlar nedeniyle kamuoyunda “Sansür Yasası” olarak nitelenen 7418 sayılı “Basın Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” dün gece TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.
Hapis cezası 4,5 yıla kadar çıkabilir
Toplam 40 husustan oluşan 7418 sayılı Yasa’nın, 29. hususu ise kamuoyunda en çok tartışma yaratan düzenleme oldu. Bu unsur, “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” başlığı altında yeni bir cürüm çeşidi oluşturarak bu hatası işleyenler hakkında 1 yıldan 3 yıla kadar mahpus cezası öngörüyor. Tıpkı unsurun ikinci fıkrasında ise, “Fail, hatası gerçek kimliğini gizleyerek yahut bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlemesi hâlinde” verilen cezanın yarı oranında artırılmasını düzenliyor. Böylelikle 4,5 yıla kadar çıkabilecek bu ceza, 2 yılın üstünde olduğu için yargılanan kişinin cezaevine konulması da gündeme gelecek.
Eski AİHM yargıcı Eski AİHM Yargıcı İstek Türmen’den “sansür yasası” uyarısıve Ankara Üniversitesi İrtibat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nurcan Törenli, ANKA’nın yasanın geneli ve bilhassa bu husus ile ilgili sorularını yanıtladı.
Türmen, 29. husus için şunları söyledi:
“İktidarın hakikat dışı telaffuzlarını korumak için, onlara karşı itiraz edilmesini önlemek için yazılmış bir unsur. Zira Türkiye’de bugün hakikat ötesi telaffuzlarla Türkiye yönetiliyor. Bunlara itiraz hakkını ortadan kaldırılmak için yapılmış üzere baktığım vakit.
“O kadar büyük belirsizlikler var ki”
Türkiye’nin de taraf olduğu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi açısından baktığımızda o kadar çok söylenilecek şey var ki… Burada biliyorsunuz, söz özgürlüğüne getirilecek sınırlamaların birinci koşulu, maddeden kaynaklanması. Lakin birebir vakitte bu yasanın açık, muhakkak ve öngörülebilir olması. Bu kanuna baktığımız vakit, o kadar büyük belirsizlikler var ki. Yani mesela ‘aleni’ ne demek? Bir retweet yaptığınız vakit ya da bir e-mail attığınız vakit o aleni midir? Buna kim karar verecek?
“TÜİK’in enflasyon sayılarının yanlış olduğunu söylemek bir cürüm teşkil ediyor
Bir hata oluşturuluyor burada. Yeni bir hata oluşturuluyor. Hatanın oluşup oluşmadığına kim karar verecek? Bir yığın bu türlü belirsizlikler var. İktidarın en ufak bir telaffuzuna, TÜİK’in enflasyon sayılarının yanlış olduğunu söylemek, pekala bu kanuna alışılmamış davranmak, bir kabahat teşkil ediyor. Mesela bir protesto yürüyüşü yapmak, bu bir tehlike oluşturmasa bile kamu tertibi bakımından ‘tepki oluşturma saikiyle yapıldı’ diye cürüm teşkil edebilecek.
“İnfaz kanununda yapılacak değişiklikle birlikte okumak lazım”
Tabii bunu bir de İnfaz Kanunu’nda yapılacak değişiklikle birlikte okumak lazım. Bu İnfaz Kanunu’nda getirilecek değişiklikle artık cezası iki yıldan aşağı olan kabahatlerin ertelenmesi kaldırılacak. Yani Adalet Bakanı’nın dediği üzere bir gün mahpus cezası bile çektirilecek. Orada kalacaksınız. Bu kanun da o İnfaz Kanunu’nda yapılacak değişiklik kapsamına girecek artık. Çıkarılan yasa, 29. husus. Bunun ikisini bir görmek lazım.
“Topluma büyük bir gözdağı verilmiş olacak”
Türkiye’de seçime giderken oluyor bunlar bir de. Unutmamak lazım, seçime giden yolda yapılan bir şeydir. Onun için tamamıyla vahimdir. Bunun ne kadar, nasıl uygulanacağını göreceğiz alışılmış. Lakin maksat burada insanlara gözdağı vermek natürel, bir caydırıcı tesir yaratmak. Zira, burada ne yapacak artık? Herkes içeri girebilir bu kanunla. Ve İnfaz Kanunu’nda yapılacak değişiklikle birlikte. Yaptığınız, söylediğiniz her şey bir cürüm teşkil edebilir. Bunu bu türlü uygulayınca ki bu türlü uygulanılacağını düşündürecek bir yığın sebep var. Bu türlü uygulandığında natürel topluma büyük bir gözdağı verilmiş olacak.
Basın bakımından da doğal çok büyük caydırıcı bir tesir yaratacak. Yani beşerler haber yapmaktan korkacaklar. Beşerler bir bilgi alıp yayınlamaktan korkacaklar. Bu, seçime giderken halkın elinden bilgilendirilme hakkını elinden alan bir kanun. Yalnızca, söz özgürlüğünü ortadan kaldıran bir kanun değil tıpkı vakitte bunun bir kesimi olan halkın bilgilendirilme hakkını elinden alıyor. Seçimde natürel halk, lakin bildiği kadarıyla kıymetlendirebilir. Yani, karanlıkta bir seçime gidilecek. Bilmediğini değerlendiremezsin. Bildiğin kadarıyla değerlendirebilirsin.
“Otorite bir rejimin resmi dokümanıdır; toplumsal bir itiraz dedi yükseltmek lazım”
Burada en değerli şey doğal bu kanun aslında otoriter bir rejimin resmi dokümanıdır. Rejimin ne olduğunu gösteren resmi bir evraktır. Zira tabir özgürlüğü, demokrasiyle çok yakından ilgilidir. Tabir özgürlüğünü kaldırırsanız, o rejim demokrasi olmaktan çıkar. Bu işte bunun resmi evrakı olmuştur. Buna kesinlikle bir toplumsal reaksiyon göstermek lazım, toplumsal bir itiraz sesi yükseltmek lazım. Yalnızca muhalefet partilerinin sesi kâfi değildir. Buna çok geniş kitleler, halkın bir reaksiyon göstermesi lazım. Bence bu çok değerli.”
PROF. Dr. Nurcan Törenli: Siyasal muhtaçlığın ivedilikle karşılanmasını amaçlıyor
Öte yandan Ankara Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Gazetecilik Kısmı Anabilim Kolu Başkanlığı da yapmış ve hukukçu Prof. Dr. Nurcan Törenli, 29. madde’ye ait şu değerlendirmeleri yaptı:
“Öncelikle ‘sosyal medya yasası’ ya da ‘dezenformasyon yasası’ başka bir kanun değil. Basın Kanunu’nda değişiklik yoluna gidilerek, uzun vakit alacak ve en geniş toplumsal tartışma sonucunu doğuracak klasik kanun yapma pratiği bypass edilmiş durumda. Tıpkı usule 6112 sayılı Kanunda yapılan değişiklik ile (29A maddesi) şahit olmuştuk. Bu sistem hukuk iktisadını amaçlamıyor bilakis siyasal muhtaçlığın (acilen) karşılanmasını amaçlıyor.
“Görev ve yetki aşımı manasına geliyor
5651 sayılı Kanun’da BTK üzere yürütme erki içindeki bir kuruluşun kendini yargı erki içindeki bir makamın yerine koyarak resen hareket ediyor olması bu kanun değişikliğinde de bir vazife ve yetki aşımı manasına geliyor.
“Suçun oluşup oluşmadığının belirlenmesinde kullanılagelen mevcut içtihat da çöpe atılarak yeni kriterler getiriliyor”
Madde bağlamında kelamı edilecek birçok konu var, lakin bir bakışta gözüme çarpan konu Basın Kanunu’nda bir haberin ‘gerçek dışı’ olup olmadığı içtihat niteliğindeki dört kritere nazaran belirlenmekte olmasına karşı ‘halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma’ hatası altında beş ‘yeni’ şart aranıyor. Yani bu değişiklikle yeni bir kabahat oluşturmakla kalmıyor tıpkı vakitte bu cürmün oluşup oluşmadığının belirlenmesinde kullanılagelen mevcut içtihat da çöpe atılarak yeni kriterler getiriliyor. Velhasıl süreç içerisinde birebir sorunun farklı tezahürleri altında sınanmış, denenmiş, geçerliliği test edilerek yapılageliş kuralı niteliğindeki ölçütler devre dışı bırakılmıştır. Hem temel hem de metot tarafından bu hukuk dışılığın nedeni üstte değindiğim acil siyasal gereksinimdir.
“İnternet ortamındaki her içerik potansiyel olarak ‘halkı aldatıcı bilgi’ olarak tanımlanmış”
Madde bağlamında enteresan bir çarpıklık da ‘alenen yayma’ tabiri. İnternet mimarisi gereği kamusal erişime açıktır. Hasebiyle bir içeriği internet ortamına koyduğunuzda bizatihi alenileşmiş olur. Üstte değindiğim beş yeni kriterden birisi de ‘aleni ise (yani ilgisi olmayan bireylere ulaşabilecekse)’ biçiminde düzenlenmiş. Yani bu bir ölçüt değil tarif… İnternet ortamındaki her içerik potansiyel olarak ‘halkı aldatıcı bilgi’ olarak tanımlanmış.
“Tabandaki kaymayı durdurmak için suskunluk sarmalına gereksinim var”
Suçun kapsamını genişletmenin bir yolu da kıymetlendirme ölçütlerini tanıma dönüştürmektir. 29. unsurda olduğu üzere… Bu durumda toplumsal medyayı haber gayeli kullanan gazeteciler anayasal haklarını kullanmalarının başlarına bela olacağı korkusuna kapılarak haber yapamaz hale gelirler. Bu iş burada da kalmaz… Bu haberi paylaşan TCK’ya yeni bir kabahat sokulduğu için ‘suça iştiraktan’ hürriyeti bağlayıcı ceza alma dehşetiyle tekrar anayasal haklarını kullanmaktan korkar hale gelirler. Bu irtibat kopukluğu siyasal muhtaçlığa karşılık verir. Kutuplaşma (polarizasyon)… Yani tabandaki kaymayı durdurmak için suskunluk sarmalına gereksinim vardır.
“Yasa Meclis’ten geçmeden evvel yayınlanan bülten yürütmenin yasamaya siparişi üzere duruyor”
Bu ortada hususla direkt ilgili değil lakin İrtibat Başkanlığı’nın haftalık yayınlanacağı açıklanan ‘dezenformasyon bülteni’ de değerlendirilmeye muhtaç. Yasa Meclis’ten geçmeden evvel yayınlanan bülten yürütmenin yasamaya siparişi üzere duruyor… Diğer bir deyişle yasa koyucuya ‘bu işin ivedilikle çözülmesi gereken toplumsal bir sorun haline geldiğini’ göstermek istemişler herhalde. Anayasanın kuvvetler ayrılığı prensibiyle bağdaşmıyor…”
Sansür Yasası’nın 29. Hususu neyi içeriyor?
Muhalefet milletvekilleri, gazeteciler, toplumsal medya kullanıcıları tarafından eleştirilen yasanın 29. Unsuru şöyle:
“Sırf halk ortasında telaş, endişe yahut panik yaratma saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu sistemi ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe ters bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli halde alenen yayan kimse, bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasıyla cezalandırılır.
Failin, kabahati gerçek kimliğini gizlemek suretiyle yahut bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, üstteki fıkraya nazaran verilen ceza yarı oranında artırılır.”